In 1974 werd uit onderzoek al duidelijk dat onze CO₂-uitstoot negatieve gevolgen heeft voor het klimaat. Hoe kan het dat in de media nog steeds artikelen opduiken waarin getwijfeld wordt over de juistheid van het onderzoek? Hoe kan het dat wij nog steeds niet echt tot actie overgaan?

In het boek Merchants of Doubt wordt beschreven hoe een aantal instituten in de VS en een select aantal wetenschappers op een slimme manier onzekerheid creëren en overheden en burgers afhouden van concrete actie. “Journalists and the public never understood that these were not scientific debates- taking place in the hall of science among active scientific researchers- but misinformation, part of a larger pattern that began with tobacco.”

Het ontstaan van deze instituten leidt terug naar de jaren 50. Toen werd uit onderzoek duidelijk dat roken kanker veroorzaakt. In Duitsland was dit al in de jaren 30 aangetoond. De CEO’s van de grote sigarettenfabrikanten richtten een onderzoeksinstituut op om tegenonderzoek te doen. Dit bleek een succesvolle aanpak te zijn voor de fabrikanten, want concrete actie werd op een slimme manier meer dan 40 jaar vertraagd. Dezelfde geleerden zijn ingezet op een reeks thema’s waar vertraging in beleid en actie gewenst is:

• De relatie kanker en tabak
• Zure regen
• Het SDI (starwars) programma
• De ozonlaag
• Klimaatverandering

Vergelijkbare tactiek
Opvallend is dat het patroon, maar ook de meeste wetenschappers voor de verschillende thema’s dezelfde zijn. De tactiek is telkens vergelijkbaar. Stap 1 is tegenonderzoek. Zodra dit niet meer werkt wordt snel overgegaan op stap 2: wetenschappers in de werkgroepen krijgen die de conclusies afzwakken. Tot verbijstering van de wetenschappers zagen zij vaak dat de versie van het onderzoek die rondgestuurd werd, een afgezwakte conclusie had of zelfs een conclusie die haaks stond op de resultaten.

Stap 3 is gerelateerd onderzoek doen die de focus verlegt van de kern. Bij klimaatverandering wordt bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar de invloed van de zon, vulkanen, et cetera. Vervolgens wordt er druk gelobbyd om policy makers een genuanceerder standpunt te laten innemen.

Stap 2 en stap 3 worden ook aangevuld met onderzoek naar fouten in de uitgevoerde onderzoeken. De media nemen onterechte claims over onbetrouwbaarheid van het onderzoek vaak klakkeloos over, zoals het blad Elsevier vorige maand. De overgenomen tekst komt van het Heartland Instituut die de juist verhoogde zekerheid van het IPCC onderzoek bagatelliseert.

Diskrediet
Vervolgens wordt het spel grimmiger. Stap 4 heeft als doel om de groep onderzoekers in diskrediet te brengen. Gaat er een wetenschapper in de fout, dan wordt daar de aandacht op gevestigd. Verder wordt de hele groep negatief belicht door foute personen toe te voegen aan de groep. In het geval van de relatie tussen tabak en kanker was in nazi Duitsland reeds onderzoek gedaan. Hitler startte een campagne tegen roken en verbood roken in zijn nabijheid. Voor de tegenstanders van roken was dit een ongemakkelijke medestander.

In het geval van klimaatverandering deed Unabomber een uitspraak dat hij zich zorgen maakte over klimaatverandering. Vervolgens stond hij in de VS groot op bilboards.

Het aantal beschreven gemene streken is groot. Kortom, een fascinerend boek om te lezen.

Auteur: Stefan van Uffelen, Directeur Dutch Green Building Council