Tijdens de Dutch Green Building Week heeft de workshop ‘Toekomst van WKO - waarborgen energie-efficiency’ geleid tot een vlammend debat hoe WKO’s toekomstbestendig kunnen worden gemaakt. Dankzij de gecombineerde organisatie door een overheidspartij – Gemeente Amsterdam – en een marktpartij – Unica Ecopower – zijn overheid en markt bij elkaar gebracht.

Het heeft geleid tot een algemeen beeld hoe WKO’s het beste aanbesteed kunnen worden, tot meer eenduidigheid hoe WKO-rendement te bepalen is en hoe er wettelijke kaders geschapen kunnen worden om ketenintegratie te stimuleren.

Alle disciplines vertegenwoordigd
Vanwege de grote opkomst moesten er stoelen bij worden gezet. Met zo’n 70 man waren alle disciplines vertegenwoordigd: de landelijke, provinciale en gemeentelijke overheid, adviseurs, installateurs, exploitanten en eindgebruikers. De workshop werd begeleid door Ruud Cino, Hoofd Bodem & Onderzoek binnen het Ministerie van Infrastructuur & Milieu.

Inzicht in resultaten onderzoek
Marlies Lambregts van de Gemeente Amsterdam, Dienst Milieu & Bouwtoezicht, gaf inzicht in de resultaten van het onderzoek ‘WKO waar voor je geld’ waarbij ruim 60 WKO’s in de Randstad zijn onderzocht. Opvallend was dat bij veel installaties de gegevens niet beschikbaar waren. Van de WKO’s die wel geanalyseerd zijn, draaien een zeer groot aantal niet efficiënt. De rekening komt veelal bij de eindgebruikers terecht. De ‘waarom’-vraag is niet eenduidig te beantwoorden, je komt hierin snel in de bekende ‘Circle of Blame’ terecht.

Optimalisatie minder efficiënt draaiende WKO’s
Op basis van het Activiteitenbesluit / Wet Milieubeheer is de Gemeente Amsterdam op dit moment actief om de eindgebruikers en eigenaren van WKO’s de optimalisatie van minder efficiënt draaiende WKO’s taakstellend op te leggen. Dit heeft in de markt tot veel reactie geleid. Tijdens de workshop bleek niet iedereen eens te zijn met deze actie, maar de gemeente Amsterdam werd bijgestaan door andere overheden die eveneens last hebben van lagere rendementen dan in de ontwikkeling en het ontwerptraject waren voorgesteld. Intussen zijn een aantal verbetertrajecten gestart en worden de eerste resultaten goed ontvangen.

Efficiënte werking borgen
Het idee is om de efficiënte werking van een WKO in de Wet Milieubeheer te borgen. Het voorschrift dat de Gemeente Amsterdam op dit moment gebruikt voor de vergunningen dan wel als maatwerkvoorschrift bij bedrijven die vallen onder de werkingssfeer van de Wet Milieubeheer is via deze website beschikbaar. De Gemeente Amsterdam vraagt aan de betrokken partijen, markt, onderzoeksinstituten, en dergelijke vóór 31 oktober aanstaande om reacties. Daarna zal het aangepaste voorstel worden verstuurd naar het Ministerie van I&M.

Inzicht in werkwijze
Klaasjan van der Maas, exploitatiemanager bij Unica Ecopower, gaf daarna inzicht in de werkwijze hoe een exploitant kijkt naar het rendement van WKO’s. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de Annual Performance Factor (APF). Unica is actief met een aantal WKO-verbetertrajecten. Met een aantal concrete voorbeelden van de WKO Dokter en het verhoogde rendement als resultaat werd afgesloten met de 7 tips & trics voor een goed draaiende WKO (zie ook het artikel in de septemberuitgave van Duurzaam Gebouwd). Vooral het integraal oppakken van het ontwerp, realisatie en exploitatie door één partij in combinatie met de passie voor het vakgebied levert een perfecte mix op voor goede WKO-systemen en tevreden eindgebruikers.

Tot slot werden er twee stellingen gepresenteerd waar iedereen op kon stemmen:

1. Hoe kunnen we het WKO-rendement waarborgen?
2. Hoe meten we de energie-efficiency van een WKO?

Voor beide stellingen kwamen er zowel vanuit overheid als markt vrijwel gelijkgestemde antwoorden.

Waarborgen WKO-rendement
Een WKO hoort te worden aanbesteed vanuit een integrale gedachte voor ontwerp, realisatie en exploitatie met een prestatiecomponent en eventueel financiering (DB(F)MO). Het ontwerp dient exploitatiegericht te zijn met de focus op energie-efficiency. Belangrijk onderdeel is de binneninstallatie, die tijdens de realisatie veelal niet door de WKO-partij wordt gerealiseerd, hoewel dit wel zeer wenselijk is voor een goed werkend systeem. Tevens ligt na oplevering de verantwoordelijkheid voor het beheer van de WKO veelal bij een andere partij dan het beheer van de binneninstallatie; de belangen zijn daardoor vaak anders. Om deze reden kwam de Amsterdamse aanpak om eenduidige monitoring en verantwoording over de exploitatie te gaan reguleren via de Wet milieubeheer bovendrijven. Het heeft de voorkeur om de eindgebruiker te stimuleren om het als één keten op te pakken.

Meten van energie-efficiency WKO
Tot nu toe werd er vooral op componentniveau (o.a. COP warmtepomp of aanvoer-retourtemperatuur) gekeken. Belangrijk is dat het gehele systeem wordt beschouwd, vanaf energie-input (primaire energie) tot aan energie-output (duurzame energie). Vanuit een Annual Performance Factor (APF) is dit het beste op te pakken. Hiermee ondervang je tevens de verschillende seizoensinvloeden. Op Europees vlak wordt er vooral over de SPF (Seasonal Performance Factor) gesproken. Daarnaast bleek vanuit de overheid dat ook de CO₂-reductie een extra factor zou moeten zijn om de energie-efficiency te kunnen meten. Alle aanwezigen waren het er over eens dat er landelijk één of twee factoren moeten komen waarmee systemen met elkaar kunnen worden vergeleken. Met Agentschap NL wordt dit verder opgevolgd.

Conclusie
Concluderend kon de middag positief worden afgesloten. De gezamenlijke inspanning vanuit zowel overheid als markt kan leiden tot een breed gedragen voorschrift op welke wijze maximale energie-efficiency met WKO’s kan worden gehaald. Het doel is om deze op landelijk niveau te integreren in de Wet Milieubeheer.

Kijk hier voor meer informatie en het reageren op het voorschrift van de Gemeente Amsterdam.

Kijk in deze bijlage voor de resultaten van de stellingen.

Tekst: Jan-Maarten Elias, Directeur Unica Ecopower