Het is algemeen bekend dat het binnenklimaat in heel wat bestaande scholen verre van ideaal is. Veel scholen bijvoorbeeld beschikken niet over een ventilatiesysteem, buiten natuurlijke ventilatie. Gekscherend wordt wel gezegd dat de luchtkwaliteit in varkensstallen in veel gevallen nog beter is dan in scholen.

Om de bestaande scholenvoorraad fris te maken vormt financiering een belangrijke, zo niet dé belangrijkste barrière. In opdracht van Agentschap NL heb ik samen met adviseurs van AT Osborne een aantal marktpartijen geïnterviewd en hen gevraagd hoe zij erin zijn geslaagd de financiering rond te krijgen voor het fris maken van bestaande schoolgebouwen. Op basis van deze interviews hebben we vijftien geslaagde projecten in kaart gebracht en samengevoegd in het rapport ‘Praktijkvoorbeelden Financiering verfrissen van scholen’. Het rapport is nu gratis te downloaden via de website van Agentschap NL.

De interviews en de bestudeerde projecten leveren een aantal interessante observaties op. Ik noem een aantal:

• Binnenklimaat vóór ingrijpen matig tot slecht

Weinig tot geen bestaande schoolgebouwen beschikken over ventilatiesystemen anders dan natuurlijke ventilatie. De kwaliteit van het binnenklimaat in schoolgebouwen voor aanvang van een verbetertraject blijkt matig tot slecht: CO₂-waarden tot boven 2.000 ppm vormen geen uitzondering.

• Samenvoegen geldstromen cruciaal voor Frisse School

Momenteel betaalt de gemeente het groot onderhoud van basisscholen (de gebouwschil) en het schoolbestuur het klein onderhoud (binnenkant gebouw) en de energierekening. Een voorwaarde voor het fris maken van schoolgebouwen is om beide geldstromen samen te voegen.

• Financiële ondersteuning vanuit gemeente noodzakelijk

Onder de huidige financieringsvormen van schoolgebouwen lukt het schoolbesturen niet om bestaande scholen fris te maken zonder aanvullende financiële steun van de gemeente, de eigenaar van de gebouwen. Daarnaast blijken schoolbesturen in de meeste gevallen aanvullende financiële middelen te ontvangen van provincie of Rijk.

• Frisse School kost exclusief energiekosten €16 tot €32 per leerling per jaar

Uitgaande van een klasgrootte van dertig leerlingen vergt een Frisse School exclusief energiekosten een jaarlijkse investering tussen € 16,- en € 32,- per leerling.

• Frisse Energiezuinige School met lagere energierekening mogelijk

Als het fris maken van scholen wordt gecombineerd met het nemen van energiebesparende maatregelen zoals een energiezuinig ventilatiesysteem, isolatie, energiezuinige verlichting en het vernieuwen van ketels, slagen partijen na de ingreep er toch in een lagere energierekening (gas + elektra) te realiseren.

• Externe financiering mogelijk maar nog weinig toegepast

Van de onderzochte projecten zijn twee projecten gerealiseerd op basis van een bancaire lening. Bij een derde project was een ESCo bereid de voorfinanciering van de extra investering in een energiezuinig ventilatiesysteem voor zijn rekening te nemen.

• Minder klachten, lager ziekteverzuim

De betrokkenen zijn na de verduurzaming overwegend positief over de vermindering van het aantal klachten en de verlaging van het ziekteverzuim als gevolg van het verbeterde binnenklimaat.

Een meerderheid van de bestudeerde projecten kan bestempeld worden als geslaagd; gemiddeld geven de geïnterviewden een 7,9. Toch blijkt het fris maken van bestaande scholen vooralsnog geen routineklus te zijn. Succesfactoren hierbij vormen ondermeer het gekozen ventilatiesysteem, de toewijding van de leverancier, de kwaliteit van de adviseur en vooral het doorzettingsvermogen van direct betrokkenen.

Energieakkoord en scholen
In het vorige maand gesloten Energieakkoord is afgesproken dat gemeenten vanuit hun rol als eigenaar van onderwijsvastgoed, samen met schoolbesturen, werken aan het verhogen van het kennisniveau bij opdrachtgevers en het opzetten van integrale duurzame ontwikkel- en ontwerpprocessen bij nieuwbouw en renovatie van schoolgebouwen. Het rapport ‘Praktijkvoorbeelden Financiering verfrissen van scholen’ kan gemeenten en schoolbesturen ondersteunen bij de invulling van deze afspraak.

Auteur: Albert Hulshoff