Eind dit jaar staat een nieuwe onderwijscampus in Lelystad paraat om te inspireren en te verbinden. Het gebouwencomplex Porteum, ontworpen door Kraaijvanger Architects, bestaat uit zeven delen die vmbo, havo/vwo en cultuur combineren in één groene campus. Om de wisselingen in temperatuur en CO2-niveaus in de verschillende soorten klaslokalen op te vangen, is gekozen voor een VAV-installatie.

Tekst: Reinoud Schaatsbergen
Foto boven: Porteum in aanbouw in december 2020

De schoolcampus Porteum wordt een groene en duurzame leeromgeving. Uitgangspunt van de school is om zoveel mogelijk energieneutraal te zijn en een frisse, gezonde en groene leefomgeving te bieden voor iedereen die op de campus werkt en leert. In dit duurzame project voorzien onder andere zonnepanelen de school van energie en worden er in totaal twaalf luchtbehandelingskasten en zeven koelmachines geplaatst om een optimaal binnenklimaat te creëren met een regeling op basis van CO2.

Clusteren

ITN Installatietechniek realiseert voor dit project de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties. Projectleider Jacco Danen: “Mede door de goede verstandhouding met de gemeente Lelystad hebben wij het complete pakket in opdracht gekregen. Als installateur denken we ook graag mee in de plannen die er zijn.” Dat kon, want ITN werd vroeg in het traject betrokken. Er lag namelijk een financiële uitdaging voor de onderwijscampus: de installatie moest binnen het budget blijven. Dat leidde tot een sobere, maar zeer duurzame oplossing voor het gehele pand.

© Kraaijvanger Architects en Zwartlicht

Omdat de campus uit zeven verschillende gebouwen bestaat, moest de installatie op elk gebouw worden aangepast. Dat was een fikse opgave, geeft Danen toe, ook al was de basis van de installatie bijna 70%identiek in elk gebouw. “We dachten aanvankelijk dat we het gemaakte ontwerp voor de installatie konden hergebruiken, maar omdat de campus in een cirkel staat, kon dat niet.” Danen wil er zorg voor dragen dat er een goede installatie geleverd wordt binnen het krappe budget, zonder concessies te doen op de kwaliteit. Om dat op een gedegen manier te laten verlopen, schakelde hij de expertise van Solid Air Climate Solutions in. “Door zoveel mogelijk producten te clusteren bij Solid Air konden ze ons totaal ontzorgen en konden we een mooie efficiencyslag maken.”

Indeling campus
Porteum bestaat uit drie onderdelen: een deel met drie gebouwen voor het vmbo, een deel met drie gebouwen voor havo/vwo en het cultuurgebouw. Samen bieden ze plek aan zo’n zeshonderd leerlingen. Blikvanger van het project is een dek dat de schooldelen en het cultuurgebouw met elkaar verbindt. Vanaf dit dek hebben alle bouwdelen uitzicht op de bostuin. Om deze tuin ligt een fietspad dat toegang biedt tot de fietsenstallingen onder de bouwdelen. Bovendien heeft elk bouwdeel een eigen tuin, waarin de leerlingen kunnen vertoeven tijdens hun pauze.

Ogenschijnlijk gelijk

Solid Air Climate Solutions leverde diverse producten voor de klimaatinstallaties, waaronder de naverwarmers, variabel volumeregelaars en alle luchtroosters. In Porteum wordt het namelijk mogelijk gemaakt om het binnenklimaat op variabelen te sturen. Naargelang de CO2-uitstoot in een lokaal hoger of lager wordt, wordt de basisventilatie automatisch hoger of later gezet via het VAV-systeem. “Als er veel of juist weinig mensen in een ruimte zijn, past het VAV-systeem automatisch zijn volume daarop aan”, aldus Robert Zonneveld van Solid Air Climate Solutions. “Met volumeregelaars kan de gewenste luchthoeveelheid in elk deel van het ventilatiesysteem worden ingeregeld. Hierbij speelt energiebesparing en het optimaliseren van de luchtkwaliteit een belangrijke rol.”

Zo vormen de producten een mooi samenspel, zegt Danen. “Om binnen het budget te blijven, was dit de beste optie voor enerzijds lokalen met veel warmte- en koudelast en anderzijds ruimten waar weinig mensen zijn, zoals opslagruimten.” De mogelijkheid om dit verschil in bezetting op te vangen, is des te belangrijker voor Porteum. Danen legt uit: “Het vmbo-deel heeft naast leslokalen ook praktijklokalen, zoals een keuken of techniekruimte. We moesten er scherp op zijn dat elk gebouw op zich staat, dus ook qua koeling en luchtbehandeling. In één deel zit bijvoorbeeld een lasdampafzuiging. In die zin zijn het zeven projectjes an sich.”

© Kraaijvanger Architects en Zwartlicht

Een andere factor die de verschillen per gebouw vergroten, zijn de wensen van de docenten. “In het begin heb je een kale bouwkundige tekening die je voor 60% kan intekenen, maar de docenten willen ook invloed op hun ruimte, zoals wat voor tafels of apparatuur erin moet”, aldus Danen. “Dat is ook weer een samenspel. Elk gebouw lijkt dus hetzelfde, maar dat is absoluut niet zo.”

Corona
De installatieplannen voor Porteum zijn circa een jaar voor de uitbraak van het coronavirus gemaakt. Moeten daar nog last-minute aanpassingen voor worden gemaakt? “Als je naar de bouwkundige tekeningen kijkt, is daar wat betreft de anderhalvemetersamenleving geen rekening mee gehouden, maar wél qua luchtbehandeling”, aldus Danen. “Er komt verse lucht binnen volgens Frisse Scholen klasse B, wat dus aan de wettelijke eisen voldoet.”

Zonneveld vult aan: “Wij mogen voor veel scholen meedenken met het luchtbehandelingssysteem. Hierbij is het van belang niet alleen te kijken naar de minimale eisen, maar ook naar het comfort en de gezondheid van de gebruikers van het gebouw. Normaal gesproken wordt er bij scholen vaak bezuinigd op de luchtbehandelingsinstallaties. We hopen dat met de huidige situatie er meer aandacht komt voor het belang van goede luchtkwaliteit in scholen.”

Blinde bediening

De luchtbehandeling met het VAV-systeem gaat een positief effect op het comfort en de gezondheid van de gebruikers leveren, geven Danen en Zonneveld aan. Daarvoor gebruiken zij een project in Arnhem als voorbeeld met een soortgelijke installatie. Danen: “Ik had overleg in het te renoveren gebouw en we besloten in een nog onafgewerkt lokaal te gaan zitten, dus met basisventilatie. Dat was erg muf dus besloten we ergens anders te gaan zitten. Het eerste wat de opdrachtgever zei toen we in een gerenoveerd lokaal gingen zitten, was hoe heerlijk fris het was. ‘Ik heb meteen geen hoofdpijn meer’, zei hij. Dan besef je pas het verschil tussen een nieuwe en oude installatie.”

Het belang van het binnenklimaat wordt steeds duidelijker, merkt Danen op. Dat is positief, maar het gevolg kan zijn dat gebruikers er teveel controle over willen hebben. “Wat wij willen meegeven aan de opdrachtgever is: houd de bediening van het CO2-orgaan simpel”, aldus Danen. Dat voorkomt het klachten, bijvoorbeeld doordat een ruimte is gekoeld en er wordt vergeten dat terug te draaien. “Je kunt zelfs een blinde bediening opnemen, waar gebruikers niet aan kunnen draaien.” Dan heb je op zich geen klachten, zegt Danen, omdat de temperatuur continu op comfortabel niveau blijft.

© Kraaijvanger Architects en Zwartlicht

Wat een comfortabel niveau is, is nog wel eens een discussiepunt, stipt Zonneveld aan. “Iedereen ervaart temperatuur anders”, zegt hij. “Als leverancier proberen we altijd zo vroeg mogelijk in het project met de opdrachtgever in gesprek te gaan over de best passend oplossing.” De omstandigheden verschillen bovendien per gebouwtype. Danen vult aan: “In een kantoor heb je ruimtes waar je de hele dag zit, maar een klaslokaal heeft te maken met enorme wisselingen in CO2-niveaus. Je moet dus een snel reagerende installatie hebben. Een VAV-systeem is dan een uitstekende keuze.”

De oplevering van Porteum staat gepland op juni 2021.

Dit artikel verscheen eerder in het magazine Duurzaam Gebouwd #50. Het magazine is via deze link gratis in te zien.