Iedereen in de bouw heeft het sinds een paar jaar de hele dag door over samenwerken. Eerlijk gezegd ben ik daar wel klaar mee. Samenwerken lijkt een doel op zich te zijn geworden. Een term om ons achter te verschuilen, zodat het lijkt alsof we goed bezig zijn.

Terwijl het in de praktijk vaak betekent dat we samen hetzelfde bekende proces doorlopen waarmee we zo vertrouwd zijn. Maar juist dat proces moet op de schop. Het is tijd dat de sector uit zijn schulp kruipt en veel kritischer naar zichzelf kijkt. Leveren wij voor de opdrachtgever nu wel echt de beste waarde voor zo min mogelijk geld?

Geweldige vooruitgang, toch, dat we tegenwoordig samenwerken? Niet dus. Natuurlijk moet je samenwerken om goede resultaten te boeken. Maar als we kijken naar de werkelijke verandering die we hebben gerealiseerd met meer samenwerken, moeten we dan niet concluderen dat we veelal doen wat we altijd deden, maar dan nu gezellig mét elkaar?

Geen radicale veranderingen

Apple zette de markt voor mobiele telefonie op zijn kop. Bol.com hielp menig boekhandel naar een faillissement. Easyjet liet de luchtvaart voelen dat ze was ingedut en niet zo ongrijpbaar was als dat ze zelf dacht (of hoopte). De bouw leeft voor een groot gedeelte echter nog in een ivoren toren.

We hebben nog niet met dergelijke radicale veranderingen te maken gehad. Tot op heden komen we veelal weg met een klein plusje hier, een klein minnetje daar. We passen de zaken een beetje aan de omstandigheden aan. En dus ontwaken we wel langzaam uit onze winterslaap, maar om nou te zeggen dat we allemaal echt wakker zijn…

Beetje lui geworden

Eigenlijk zijn we een beetje lui geworden in ons denken. We zijn best tevreden met het werk dat we doen. Maar de echte vraag is: leveren we met ons werk voor de opdrachtgever ook de beste waarde voor zo min mogelijk geld? Het antwoord daarop is doorgaans nee. De meeste bouwers leveren fantastisch werk, daar bestaat geen twijfel over. Maar de wasvrouwen van vroeger leverden ook fantastisch werk. Zij konden geweldig wassen. Toch kennen we die wasvrouwen vandaag niet meer.

Hoe mooi ook, bouwen is meer dan het vakmanschap van het daadwerkelijke bouwen. Het gaat erom welke waarde je toevoegt voor de klant. Het zal de mensen een worst zijn hoe hun woning of weg tot stand is gekomen, het gaat om het resultaat. Net als die was. Het gaat erom dat de was schoon wordt. En als de hard werkende ervaren vrouwen die de was met de hand doen duurder zijn dan de machines die hetzelfde of een beter resultaat opleveren, dan is het snel gedaan met de wasvrouw...

Veel te veel suboptimale oplossingen

Daarom: moeten we met elkaar niet het hele proces omdraaien? Of het proces met elkaar opnieuw uitvinden? Op de meeste bouwprojecten leveren we nog steeds (ambachtelijk) maatwerk. Maar als je denkt dat je daardoor alles op maat krijgt, dan heb je het in veel gevallen mis. Juist door dat maatwerk per proces, in plaats van industriële, geautomatiseerde oplossingen, is het anno 2014 moeilijk als de klant iets anders wil dan ‘de standaard’. Een stopcontact op een andere plek? De kozijnen van ander materiaal? Je krijgt als klant maar wat vaak direct de boodschap dat het niet kan, want het past niet in het huidige proces.

Ontzettend veel reken- en organiseerwerk

Juist door altijd alles op maat te doen, kunnen we niet afwijken van de standaard. Dan zie je ieder project op zichzelf en heb je voor iedere afwijking ontzettend veel reken- en organiseerwerk nodig. Terwijl, als je afwijkingen gaat standaardiseren als keuzemogelijkheden en dat opneemt in je proces, je veel klantvriendelijker bezig bent. Middels de woningconfiguratoren doet inmiddels natuurlijk al menig bedrijf dat. Maar met het doortrekken van BIM kunnen we daar straks nog veel verder in gaan en worden de mogelijkheden (op overzichtelijke wijze) eindeloos. Dat betekent wel dat we projectoverstijgend moeten denken en de vaste kosten in de organisatie velen malen hoger worden – net als de kwaliteit overigens. De variabele kosten daarentegen, die gaan flink omlaag.

Het draait niet alleen om onszelf

En nu terug naar het thema samenwerking. Want als we op die, meer productmatige manier, naar de sector kijken, dan wordt samenwerken vanzelfsprekend. Alleen samen kunnen we onze systemen immers goed inrichten. Alleen samen komen we tot fantastische oplossingen en gebouwen. Kijk naar een wasmachine, die is ook niet door één persoon ontworpen, technisch ontwikkeld, gebouwd en verspreid. Daar hebben ze ook verschillende partijen voor nodig gehad. Maar samenwerken was daar niet het doel, het was het middel.

De sleutel ligt bij het opdrachtgeverschap

Ik pleit ervoor dat we echt anders naar de bouwsector gaan kijken. Wat gebeurt er als we niet veranderen? Als er andere concurrenten komen, die helemaal geen ballast hebben van een bestaande organisatie, belangen en al dat soort zaken meer? Die al het vanzelfsprekende in twijfel trekken?

Als wij de klant niet serieus nemen, doen zij dat wel. En dan moeten we wel veranderen en zijn we mogelijk te laat. Gelukkig zien we de uitvoerende partijen steeds vaker met oplossingen komen. Kijk bijvoorbeeld naar de Stroomversnelling waar de lat gelegd is op € 45.000 voor een nul op de meter renovatie. Met garanties.

Wat mij betreft ligt de hanschoen nu bij de professionele opdrachtgevers. Als deze opdrachtgevers inzien wat de toegevoegde waarde is om hun opdrachten anders in de markt te zetten, dan gaat het vliegwiel draaien. Want pas als die nieuwe bouw, waar we projectoverstijgend werken, echt volume heeft, gaat het werken. Eén wasmachine maken is hartstikke duur, maar als je er duizenden kunt verkopen, dan wordt het goedkoper dan die wasvrouw.

De huidige sector bestaat helaas nog vaak uit wasvrouwen die de opdrachtgever niet gaan overtuigen dat wassen met een machine hen veel meerwaarde gaat bieden en laten de opdrachtgever de ontwikkelkosten voor de wasmachine betalen. Maar zo werkt het niet. De eerste die dat door hebben zijn al opgestaan en zij investeren flink in het ontwikkelen van goede concepten. En het is een kwestie van tijd voordat opdrachtgevers – in het belang van de gebruiker – de handschoen oppakken en de nieuwe bouw gaan omarmen. Voor de wasvrouwen is er dan vast nog wel werk, maar dat zal niet meer als wasvrouw zijn…