De nationale overheid kan grenzen stellen via wet- en regelgeving om ernstige milieuschade te beperken. Er zijn bepaalde handelingen mogelijk: preventief handelen, correctief en ‘compensatief’ handelen of een heffing van milieubelasting. In dit artikel lees je over deze soorten handelingen. 

Afhankelijk van waar men zich bevindt in het proces van het voorkomen van nog meer milieuschade zijn er bepaalde handelingen te noemen. Aan het begin kan men gaan voor preventief handelen. Is er reeds milieuschade aangericht dan is correctief handelen een optie. Wanneer de opgetrede destructieve milieugevolgen volledig onomkeerbaar zijn dan is er nog het alternatief van ‘compensatief’ handelen. Een extra instrument, naast dat van wet- en regelgeving, is het heffen van milieubelasting. Dit kan mogelijk gezien worden als een heffing om te demotiveren en wel door middel van beprijzing.

Belastingen, wat zijn dat eigenlijk?

Een wellicht wat verouderde omschrijving geeft aan dat dit de gelden zijn die de overheid mag vorderen zonder daartegenover een tegenprestatie aan de belastingbetaler te leveren. Deze gelden zijn noodzakelijk om de overheidstaken te financieren. Een van die overheidstaken is om een milieu te garanderen waarin de huidige en toekomstige mens haar basisbehoeften kan bevredigen.

Duidelijk

De grondwet is hierbij ons toeverlaat. Wat de grondwet echter niet expliciet regelt zijn de noodzakelijke handelingen.  Andere wetten, maatregelen, besluiten en zelfs verdragen en jurispondentie zijn hier vaak duidelijker over. Er zijn dus drie soorten van handelingen (preventieve; correctieve en compensatieve) die niet altijd even duidelijk zijn omschreven in wet- en regelgeving.

Wat is een preventieve handeling? Daarvoor kijken we naar de eerder gegeven definitie van milieukosten. “Milieukosten zijn alle kosten (offers) om bepaalde destructieve, mogelijk onomkeerbare, processen, tegen te gaan zodat een aantal niet te prefereren situaties wordt voorkomen. Dit alles om een milieu te garanderen waarin de huidige en toekomstige mens haar basisbehoeften kan bevredigen. De handeling die deze destructieve processen voorkomt heet een preventieve handeling en is defensief van aard. In de eerste plaats lijkt dit een taak van de nationale overheid.  

Reduceren eigen footprint

Wat is een correctieve handeling? Dat is een handeling die, op basis van wet- en regelgeving verplicht is, en leidt tot het reduceren van de eigen footprint. Bij goederen kijken we dan naar de milieutechnische levensduur en de maximaal toegelaten milieu-indexscore. Voor, in het bijzonder, de gebouwde omgeving eindigt de milieutechnische levensduur wanneer er in het totaal tijdens de bouw, de exploitatie en de sloop een hogere footprint optreedt dan verantwoord wordt geacht. De wet- en regelgeving legt de maximaal toegelaten milieu-indexscore regelmatig vast. Zo verplicht de overheid een ieder om correctief te handelingen. Uitzonderlijk is het wanneer de overheid zelf, met betrekking tot dit streven, contra productieve handelingen initieert. Denk aan het op tradionele wijze laten bouwen van woningen in voormalige uiterwaarden,.

Compensatieve handeling

Een compensatieve handeling is van een andere orde. Dit is een handeling die op vrijwillige basis worden genomen.  We praten dan over een handeling die mogelijk het gevolg is van schuldgevoel en/of van het besef dat door het afwijzen van preventief optreden publiek- en privaatrechtelijke schadeclaims ontstaan.

Wanneer we kijken naar het belasting heffen ten behoeve van het milieu dan kunnen we niet heen om de huidige ontevredenheid bij het electoraat dat steeds meer moeite heeft met de  uitdijende bureaucratie en regeldruk.  Het electoraat vermoedt een schijnbaar falende nationale overheid die belastinggelden met miljarden in fondsen parkeert zonder de tegenprestaties, voor een ieder, duidelijk te maken. Wellicht tijd voor een andere aanpak met meer draagvlak. 

Nationaal naar lokaal

Tegenover een belasting staat geen concrete tegenprestatie richting de belastingbetaler.We kunnen geldstromen uit belasting ombuigen: van naar nationaal naar lokaal. Dit zorgt voor een afname van nationale belastingen en opent zelfs de weg naar vrijstellingen van lokale heffingen. Een ‘Out of the Box’- idee is dat van zogenaamde individuele ‘milieudeposito’s’ op lokaal niveau. Milieudeposito’s zijn lokale milieuheffingen gekoppeld aan individuele rentedragende bewaarrekeningen beheert door een lokale overheid. Bij voldoende positief saldo kunnen de geparkeerde milieudeposito’s worden teruggegeven aan de rekeninghouders om daarmee hun individuele milieukosten te dekken. Zo ontstaat er financiële ruimte voor het nemen van innovatiehobbels in een noodzakelijk transitieproces. Vooral bij diegene die een te grote footprint hebben en gedemotiveerd zijn door beprijzing.

Vrijstelling van milieubelasting

Het bovenstaande idee betreft zogenaamde “Lay away Tax”(HH).  Lay away Tax is een vrijstelling van milieubelasting mits daardoor de eigen footprint verminderd wordt. De betaalde belasting wordt weggelegd op een eigen rentedragende bewaarrekening en onder voorwaarden teruggegeven. Hopelijk zonder al te veel regelgeving en bureaucratie. Om een transitieproces te versnellen kan belastingontheffing via Lay away Tax worden ingezet.  Er zijn, grofweg, drie soorten van transitie. Men kan iets weglaten of iets toevoegen of men doet beiden. Daardoor zijn er dus ook drie soorten van Lay away Tax. Deze vorm van belastingontheffing kan op nationaal niveau, met relatief grote bedragen, of op lokaal niveau, met relatief kleine, bedragen.

Tekst: Hans Hidden