Het tweede Verbindingsfestival gaf experts op het gebied van het thema Gezonde Gebouwen de ruimte om aandacht te vragen voor dit onderwerp. We denken tegenwoordig al snel aan ventilatie, maar natuurlijk speelt er meer. Podiumhost Ilja Werkhoven, directeur van de NeVaP, verzamelde in haar openingswoord al diverse invloeden uit het publiek, van innovaties voor lucht en licht tot natuurinclusief bouwen. Op het themastage Gezonde Gebouwen kwamen deze onderwerp ruimschoots aan bod.

Virus- en bacterievrije omgeving met UV-C licht

Frans Peelen (Signify) en Frans Janssen (PSV) trapten de dag af met een innovatie: armaturen met UV-C licht die de lucht desinfecteren, waarvan de werking wetenschappelijk is aangetoond door diverse universiteiten. De armatuur geeft een elektromagnetische straling af die virussen afbreekt, zo ook covid-19, en dus de luchtkwaliteit van een goed geventileerde ruimte verbetert. De straling reikt niet verder dan de armatuur, dus mensen in dezelfde ruimte lopen geen gevaar.

PSV heeft de primeur met de armaturen door ze te installeren in kleedkamers en het trainingscomplex. Want: veel sporters die recent een besmetting hebben opgelopen, deden dat tijdens het douchen. Ook na corona is dit voor PSV een ideale oplossing, legt clubarts Gust van Montfort uit: “Corona is nu het belangrijkste, maar daarna blijven de griepvirussen komen. Ook die willen we blijven voorkomen.”

Ideale werkomgeving

Een gezond gebouw omvat meer dan alleen een goede luchtkwaliteit. Dat toonde Michel Weijers aan, die als projectleider van Stadskantoor Venlo uit de doeken deed wat het innovatieve stadskantoor heeft opgeleverd. Het uitgangspunt was dat iedere werknemer recht had op een gezonde werkplek. Want, zo zegt Weijers: “Zelfs als we maar 1% minder ziekteverzuim hebben, verdienen we een half miljoen euro terug.” Personeelskosten zijn namelijk doorgaans de hoogste kostenpost. “Dus wil je ergens geld verdienen? Focus op menselijk kapitaal.”

In het stadskantoor zijn diverse maatregelen genomen om een gezond binnenklimaat te realiseren. De belangrijkste aspecten volgens Weijers zijn: luchtkwaliteit, licht, geluid, look & feel en de organisatiecultuur. Door daarop te focussen in de budgettering is een aantoonbaar verschil gemaakt. Uit diverse enquêtes van Maastricht University onder de werknemers van gemeente Venlo blijkt dat 50% van het personeel minder klachten heeft, zoals hoofdpijn en droge ogen, en dat 90% tevreden is over de werkplek. De resultaten hiervan zijn te vinden via het nieuwe Healthy Building Network.

Een aantal sprekers die je inspireerden op de themastage Gezonde Gebouwen

Makkelijker dan Ikea, duidelijker dan Netflix

Apparatuur en sensoren zijn onmisbaar in het monitoren van een gezond binnenklimaat zoals die in Stadskantoor Venlo. Volgens Laurens de Lange, commercieel directeur van Unica, zijn daar nog stappen in te zetten. “Als branche moeten wij onszelf vragen stellen”, aldus De Lange. “In welke mate is luchtverversing handig tegen het virus? Wat is de luchtkwaliteit op dit moment van jouw gebouw? Als we CO2 meten, wie informeert dan de gebruikers van de ruimten?”

De Lange gelooft dat alle innovatieve producten rondom het creëren van een gezond binnenklimaat wel werken, maar ‘de optelsom van die producten maakt nog geen goed gebouw’. Er is nog te weinig focus op de eindgebruiker, zeker tijdens de pandemie. “Een ongezond gebouw is nu ook ineens een onveilig gebouw.” De Lange wil niet wachten op Bouwbesluiten om in actie te komen. Daarom introduceert Unica binnenkort de innovatie Air Insight. Deze tool detecteert, interpreteert en muteert data over luchtkwaliteit zodat de gebruiker meer gegevens krijgt én kan aanpassen naar zijn/haar wensen. Daarmee hoopt De Lange op een toekomst waarin luchtkwaliteit net als temperatuur een taal wordt die we allemaal begrijpen en waarderen.

Monitoren leidt tot inzichten

Dat monitoren echt werkt om effectieve maatregelen te nemen voor een gezond binnenklimaat, bewijst Sven Evertz in zijn sessie. Evertz, senior advisor Safety & Health bij Antea, toonde de tool Haeppey middels een praktijkcasus bij de NS. Haeppey (ontwikkeld door Strukton) brengt de gezondheidswaarde van een gebouw in beeld door diverse effecten in een ruimte te monitoren, zoals CO2, luchtvochtigheid en temperatuur, en die in de cloud te verrijken naar waarden.

In een onderhoudshal van de NS is dit succesvol uitgewerkt. Via honderd sensoren mat Haeppey de gezondheids- en productiviteitswaardes van de NS-onderhoudsmedewerkers, die in diverse enquêtes lieten weten gezondheidsklachten te ondervinden. Uit de resultaten van de tool kon achterhaald worden wat de oorzaken van de klachten waren. Die kwamen grotendeels niet overeen met de vermoedens van de medewerkers. “Zo kan de tool effectief de oorzaken duiden en kan de opdrachtgever, in dit geval NS, gericht en toepasbaar maatregelen verrichten om het klachtenpatroon te verhelpen.”

Vergeet de omgeving niet

In de sessie van Joost Ruiterkamp, ontwikkelaar bij Heijmans, en Robert Kapel, ontwerper bij Flux Landscape, werd aangetoond dat ook de stedenbouwkundige opzet invloed heeft op gezondheid. Ze haalden voorbeelden aan uit de casus Maanwijk, een nieuwbouwproject waarin vergroening, verduurzaming en sociale cohesie centraal staan. Vooral de laatste bleek een succesfactor.

In de sessie argumenteerden Ruiterkamp en Kapel dat de koppen bij elkaar steken, in dit geval met o.a. de gemeenten en NL Greenlabel, cruciaal is om tijden de planvorming tot een systeem te komen waarin ecologie wordt versterkt. Die ecologie uit zich in Maanwijk in een groene omgeving waarin een gezonde mix van privé, collectief en openbare ruimte is gecreëerd. Ook toepassingen als deelmobiliteit moeten de sociale cohesie bevorderen zodat de toekomstige bewoners zich prettig voelen. “Daarmee hopen we een gezonde impuls te geven”, aldus Ruiterkamp. “Want we geloven dat als je je goed voelt op een plek, je ook gezond leeft.”

Tekst: Reinoud Schaatsbergen