In de Week van de Circulaire Economie tonen we graag mooie voorbeelden van circulair bouwen. En laten we zien dat het ook een kwestie is van mensen en van doen. Zoals Bianca Woutersen (Heembouw) toelicht en aantoont in haar blog over het Circulaire Paviljoen. “Ongelofelijk dat deze mooie materialen anders tussen het bouw- en sloopafval waren beland!”

Tekst: Bianca Woutersen

Onlangs realiseerden we de renovatie van het Circulair Paviljoen op business park Schiphol Trade Park in Hoofddorp. We kregen van SADC de opdracht het gebouw zo circulair mogelijk te renoveren. Een project naar ons hart, want gebruikmaken van bestaande materialen zorgt voor minder afval, draagt bij aan een beter klimaat en levert authentieke gebouwen op, waar mensen graag willen zijn. De circulaire renovatie van dit paviljoen is (wederom) het bewijs hoe goed het gebruik van bestaande materialen mogelijk is. In dit blog vertel ik hoe wij dat bij Heembouw aanpakken.

Circulaire uitdaging

Bij Heembouw doen we al langer ervaring op met circulariteit. Zo is ons eigen kantoor in Berkel en Rodenrijs een van de gebouwen die we volledig circulair bouwden. Ik word daar heel enthousiast van. Door de passie voor verbouwen in mijn familie houd ik mij al van jongs af aan bezig met hergebruik van materialen. Het is geweldig dat circulair bouwen en renoveren nu mijn dagelijkse werk is.

Bij Heembouw vinden we dat het bij circulariteit om drie dingen gaat:

• demontabel bouwen, zodat materialen op termijn herbruikbaar zijn;
• bestaande materialen en producten hergebruiken;
• van bestaande materialen nieuwe producten maken.

Bij het Circulair Paviljoen was niet veel over van het oorspronkelijke gebouw. Het dak bestond uit asbesthoudende platen en een deel van de gemetselde gevels was ingestort of stond op het punt van instorten. De herbruikbare onderdelen waren eigenlijk alleen de vloer, de stalen spanten en een deel van de gemetselde gevels en de kozijnen. We stonden voor een circulaire uitdaging!

Ons startpunt was: op basis van het ontwerp onderzoeken wat we demontabel konden maken. Daarnaast zijn we stap voor stap, per onderdeel van het gebouw, gaan kijken of we er bestaand materialen voor konden vinden.

Demontabel bouwen

Demontabel bouwen is een belangrijk aspect van circulariteit, omdat materialen dan op de lange termijn herbruikbaar zijn. De architect had in de restanten van de oorspronkelijke loods huurunits geplaatst en voor de constructie van die huurunits kozen we voor Skellet-profielen.

Zo’n Skellet-profiel (foto boven) is een kruisvormige, stalen koker met terugliggende vlakken, waarin om de 25 mm gaatjes zijn geponst. Elk verbindingsstuk is ontwikkeld met dezelfde gaatjes en kan telkens aansluiten op dit raster, waardoor bouwen met Skellet heel eenvoudig is.

Het grote voordeel is dat de units aan het einde van hun levensloop kunnen worden gedemonteerd en dat er dan met de losse onderdelen weer een nieuwe constructie, met zelfs een compleet nieuwe functie, opgebouwd kan worden. Skellet is als het ware Meccano, waarvan je telkens weer iets nieuws kunt bouwen. Meer circulair kan je een constructie niet krijgen!

Overigens vragen dergelijke keuzes vaak wel om (kleine) aanpassingen in het ontwerp, maar dat is sowieso iets om rekening mee te houden bij circulaire renovaties. Doordat je aan het begin nog niet weet welke materialen allemaal beschikbaar komen, kan het ontwerp tussentijds nog wijzigen. Het is echt een interactief proces, waarbij wederzijds vertrouwen tussen alle betrokken partijen heel belangrijk is.

Hergebruik van materialen

Er zijn enorm veel producten die een tweede leven verdienen. We startten onze zoektocht daarom bij een eigen renovatieproject, waar de architect al veel materialen vond die toegepast konden worden. Onze verdere zoektocht leverde nog veel meer op. Van hang- en sluitwerk, deuren, balken, plaatmateriaal, trappen, sandwichpanelen tot een stalen spant. Ongelofelijk dat deze mooie materialen anders tussen het bouw- en sloopafval waren beland!

Het mooiste onderdeel vonden we bij een lokale handelaar die ik al heel lang ken, waar we samen met de architect naartoe gingen. Daar stuitten we op een container vol authentieke ramen uit het Arsenaal in Leiden. De architect was er meteen van overtuigd dat dit samen met de hergebruikte balken de buitenwand kon worden van de loods. Er waren wel wat aanpassingen in het ontwerp nodig om dit mogelijk te maken, maar wat zijn we trots op hoe mooi deze ramenwand geworden is (foto onder)!

Van bestaande materialen nieuwe producten maken

Soms zijn materialen in hun huidige vorm niet te hergebruiken, maar dat betekent niet dat het materiaal geen kwaliteit meer bevat. Van oude producten kunnen nieuwe producten worden gemaakt. Een voorbeeld hiervan is het qualirack plaatmateriaal dat we bij het Circulair Paviljoen toepasten op een tussenwand. Dit is voor 100% gemaakt van herwonnen hout. Ook de nieuwe kozijnen zijn gemaakt van 100% herwonnen hout.

Het is prachtig om bestaande producten een nieuw leven te geven en het doet absoluut geen afbreuk aan de kwaliteit van het gebouw. Sterker nog, het geeft een gebouw iets extra’s. Ik ben sinds het project af is een aantal keren bij het Circulair Paviljoen geweest en het is zó mooi. Het straalt rust uit en het heeft een verhaal.

Mijn hoop: dat we dit veel vaker en met z’n allen doen in de bouw. Dat materialen die kunnen worden hergebruikt niet in de container belanden, maar een tweede leven krijgen. Dat is niet ingewikkeld en leidt tot mooie gebouwen, waar mensen heel graag willen zijn.

Nieuwsgierig naar ons eigen kantoor in Berkel en Rodenrijs? Lees dan hier het verhaal van mijn collega Arjan.

Fotografie: Heembouw