Voor de renovatie van bestaande woningen en de ontwikkeling van nieuwbouwwoningen wordt veelal een traditioneel bouwproces gevolgd met alle voor- en nadelen die daarmee gepaard gaan. Echter de nadelen krijgen de overhand, waardoor alternatieve aanbestedingsmodellen meer worden toegepast. Prestatiegericht aanbesteden is hiervan een goed voorbeeld. In dit artikel worden vijf goede redenen om prestatiegericht aan te besteden genoemd. 

Meerwaarde
De belangrijkste reden om prestatiegericht aan te besteden is de meerwaarde die het oplevert. Deze vorm van aanbesteden levert synergievoordelen op. Dit drukt zich niet alleen uit in financiële voordelen, maar ook in kwalitatief betere gebouwen. Het behalen van meerwaarde betekent dan ook het realiseren van hetzelfde gebouw voor een lagere prijs. Of andersom: het realiseren van een beter gebouw voor dezelfde prijs. Een combinatie van deze twee kan uiteraard ook.

De aanbieder met de Economisch Meest Voordelige Inschrijving (EMVI) wint de aanbesteding. Het gaat in dit geval om de inschrijving die de beste verhouding biedt tussen prijs en kwaliteit, ofwel de beste koop. Het onderdeel kwaliteit wordt uitgewerkt in verschillende onderdelen die voor de opdrachtgever belangrijk zijn. Voorbeelden hiervan zijn duurzaamheid, flexibiliteit en functionaliteit. Maar ook 'zachtere' criteria worden beoordeeld, zoals bijvoorbeeld de architectuur en het voorgestelde proces.

Ketenintegratie
Door procesfasen te bundelen in één contract ontstaat er één verantwoordelijke partij. De aanbieder wordt gedwongen om de verschillende fases in de levenscyclus van een project op elkaar af te stemmen. Dit verplicht de aanbieder om na te denken over de total costs of ownership. Naast het ontwerp en de bouw kan de aanbieder ook verantwoordelijk zijn voor het onderhoud, waardoor een stimulans ontstaat om goed na te denken over de levenscyclus. Ter illustratie: als materiaal A duurder is dan materiaal B, maar gedurende de looptijd van het contract niet vervangen hoeft te worden, kan het interessant zijn om A te kiezen. Bijkomend voordeel is dat alle disciplines al in het beginstadium met elkaar om de tafel zitten. De aanbiedende partijen stellen ieder een eigen 'consortium' samen met adviseurs, producenten en toeleveranciers om een geïntegreerde keten te vormeren. De technische vraagstukken kunnen zo integraal worden opgelost, wat grote voordelen oplevert. Tevens hebben wij de ervaring dat gebouwen die op deze wijze zijn gerealiseerd veel duurzamer zijn en dat de faalkosten tijdens de bouw minder zijn.

Risicobeheersing
Bundeling van meerdere fasen in één contract zorgt er ook voor dat risico’s tussen partijen anders verdeeld worden. Daar waar in een traditioneel contract veel risico’s bij de opdrachtgever blijven, worden die bij prestatiegericht aanbesteden neergelegd bij de partij die deze het beste kan dragen. De aanbiedende partij moet een prestatie leveren en wordt daarmee ook productverantwoordelijk.

Een ander voordeel van prestatiegericht aanbesteden is de beheersing van de financiële risico's van het project voor de opdrachtgever. In een heel vroeg stadium in het proces weet de opdrachtgever of aanbiedende partijen een product kunnen aanbieden voor het beschikbare budget, terwijl dit bij traditioneel aanbesteden pas na bestekomschrijving en -tekeningen inzichtelijk wordt.

Bevorderen van innovatie
Prestatiegericht aanbesteden wordt meestal gedaan op basis van een ruimtelijk en functioneel programma van eisen. Het basisprincipe is dat de opdrachtgever formuleert welke prestaties moeten worden geleverd, terwijl de aanbieder bepaalt via welke oplossingen deze prestaties tot stand worden gebracht. De aanbestedingsdocumenten worden dan ook niet gevormd door een bestekomschrijving en -tekeningen, maar door een beschrijving van de gewenste prestaties, de zogenoemde ‘vraagspecificatie’. De aanbieders mogen zelf de oplossingen vormgeven. Hierdoor wordt innovatie en integraal ontwerpen gestimuleerd. Producenten en toeleveranciers beschikken over veel producten waarvan een opdrachtgever geen weet van heeft. Doordat zij bij prestatiegericht aanbesteden meedenken, kunnen nieuwe en innovatieve oplossingen in het ontwerp worden geïntegreerd. Het consortium die daarvoor de meeste creativiteit en kennis in huis heeft, ontwikkelt de beste oplossingen voor de te leveren prestatie.

Voorspoedig proces
In alle opzichten verloopt het proces bij een prestatiegerichte aanbesteding voorspoedig. Bij traditionele aanbestedingen worden de bestekstukken vaak door juristen gecontroleerd op 'mogelijkheden'. Inschrijvers houden bij hun prijsvorming rekening met hiaten in het door de opdrachtgever opgestelde bestek. Na gunning begint de discussie. Bij de start van de uitvoering is al een sfeer ontstaan waarin het niet prettig werken is. Bij prestatiegericht aanbesteden is dit niet. De aanbieder heeft zelf een product ontwikkeld en de opdrachtgever hoeft alleen te toetsen of het product aan de vraagspecificatie voldoet. De aanbieder voelt zich verantwoordelijk voor het product. Het is 'zijn' product geworden. Het is daarom wel van belang dat de vraagspecificatie zorgvuldig en volledig tot stand is gekomen.

De ervaring leert ons ook dat het tijdspad van initiatief tot en met oplevering aanzienlijk korter is dan bij traditioneel aanbesteden. Tijdsbesparingen van 40% zijn geen uitzondering. Dit heeft onder andere te maken met besluitvoermingstrajecten. Bij traditioneel aanbesteden wordt elke fase afgerond met een beslissing. Deze beslissing moet zodanig onderbouwd worden dat er een verstandig besluit genomen kan worden, hetgeen tijd kost. Bij prestatiegericht aanbesteden zijn minder tussentijdse beslissingen nodig, waardoor de doorloopsnelheid toeneemt. De opdrachtgever heeft tijdens het proces uitsluitend de regierol en een toetsende rol. De  interne proceskosten bij de opdrachtgever dalen daardoor met ongeveer 50%.

Referenties
Voor Oosterpoort Wooncombinatie, Woningstichting Bergh, Wonion en Talis heeft Aardvast diverse projecten prestatiegericht aanbesteed. In 2009 heeft Oosterpoort de herstructurering van Broekkant in Malden gerealiseerd met een design, build and maintain contract. In 2010 heeft Woningstichting Bergh het project Steegseweg gerealiseerd met een design and build contract. Dit project is het eerste sociale nieuwbouwproject dat in 2011 de Passiefbouwen Award heeft ontvangen. Energiesprong Montferland is ook een mooi voorbeeld van een prestatiegerichte aanbesteding. Energiesprong (Platform31) heeft dit project een subsidie toegekend, omdat deze woningen een energiereductie hebben van 80% ten opzichte van een bouwbesluitwoning én prestatiegericht is aanbesteed.

Prestatiegericht aanbesteding wordt toegepast zowel bij nieuwbouwprojecten als renovatie- en woningverbeteringsprojecten.