Robert de Bourgraaf uit Goes ontwerpt ventilatie- en energiesystemen in schoolgebouwen. Daarnaast adviseert hij bij de installatie en optimalisatie van dergelijke systemen. Veel schoolgebouwen hebben een slechte luchtkwaliteit. Ook is het energieverbruik vaak te hoog, door ontwerp- en uitvoeringsfouten en verkeerd gebruik van systemen.

Met zijn adviesbureau Dubourgraaf levert De Bourgraaf energie- en installatieadviezen aan overheden, scholen, woningcorporaties, bedrijven en particulieren. Bij nieuwbouwprojecten werkt hij veelal samen met de architect. Afgelopen maart kreeg hij samen met de andere leden van het ontwerpteam internationale erkenning voor het energieontwerp van het meest duurzame kantoor ter wereld: het kantoor van Geelen Counterflow in het Limburgse Haelen. Dit scoorde 99,94 punten, de hoogste score ter wereld volgens het internationale BREEAM-certificeringssysteem.

Gewenste comfortniveau

Hij ontwerpt de systemen voor het binnenklimaat en het gewenste comfortniveau. “In nauw overleg met de architect en opdrachtgever bereken ik de vraag van het gebouw en zijn gebruikers en de daarbij passende installaties, met hun energiegebruik en exploitatiekosten. Daarnaast kan ik het bestek schrijven en de uitvoeringskwaliteit bewaken. Je moet altijd nagaan of datgene wat in de praktijk gerealiseerd wordt, ook overeenkomt met wat op papier is ontworpen. Die combinatie van kennis en ervaring in bouwfysica, duurzame installatietechniek en energie maakt mijn expertise tamelijk uniek.”

Systemen ontworpen voor Brabantse scholen

Samen met de Architecten Alliantie uit Goes heeft hij de energie- en ventilatiesystemen in nieuwe schoolgebouwen in de Brabantse Best en Lage Mierde ontworpen. “Onze voorstellen gingen veel verder dan de oorspronkelijke duurzaamheidsambities van de schoolbesturen en de kosten voor de exploitatie over de levensduur gezien zijn lager”, zegt De Bourgraaf. “Ik heb de bouwfysische rekenmodellen uitgewerkt – ofwel energieverbruik – hoeveel warmte er nodig is en hoeveel er moet worden geventileerd voor een bepaalde binnenluchtkwaliteit.  De gebruikers zijn zeer tevreden, de binnenluchtkwaliteit is prima en het energieverbruik ligt erg laag.” 

Daarnaast wordt hij geregeld ingeschakeld voor het verbeteren van installaties in bestaande schoolgebouwen. Ketels zijn meestal veel zuiniger af te stellen en met ventilatiesystemen wordt vaak verkeerd omgegaan. “Veel scholen zijn gebouwd in de jaren 70 en 80, met een bezetting van soms meer dan 35 leerlingen per lokaal. Plafonds zijn meestal laag. Als je daar CO₂-metingen doet, sla je soms steil achterover. CO₂-gehaltes van 2.000 parts per million (ppm) zijn geen uitzondering, terwijl het gewenste maximum op 900 ligt.”

CO₂-gehalte

In de praktijk is het bijna niet te doen om in een vol klaslokaal onder de 800 ppm te komen, zegt hij. De buitenlucht bevat gemiddeld al 400 ppm, door de mondiale CO₂-uitstoot. “Bij een ventilatie die het CO₂-gehalte onder de 800 ppm brengt, neemt het aantal zieken tijdens een epidemie af en gaan de leerprestaties omhoog”, benadrukt De Bourgraaf. “Als je menselijke geurtjes ruikt wanneer je een gebruikt klaslokaal binnenkomt, ligt het CO₂-gehalte boven de 900 ppm.” Ook vluchtige stoffen uit vloerbedekking, verf, elektronica, cosmetica, schoonmaakmiddelen, opgehoopt stof en schoolmeubilair beïnvloeden de luchtkwaliteit. “Het is broodnodig dat die worden afgevoerd. Nog beter is ervoor te zorgen dat deze vervuilingsbronnen niet in het lokaal komen.”

Bezuiniging op installaties

Op goed ontwerpen, inregelen en gebruiken van installaties bezuinigen scholen vaak. De Bourgraaf geeft enkele praktijkvoorbeelden. “Bij goed geïsoleerde schoolgebouwen is de verwarming maar even nodig om de lokalen ’s ochtends op temperatuur te krijgen. Daarna zorgen de lichaamswarmte van de leerlingen en de zon dat de temperatuur hoog genoeg blijft. Radiatoren met thermostaatkranen gaan dan automatisch uit, waardoor bij natuurlijke ventilatie de binnenkomende lucht niet meer wordt voorverwarmd. Soms zetten leraren de ventilatieroosters ‘s winters dicht vanwege comfortklachten, waarna de kwaliteit van de binnenlucht weer verslechtert. In reactie daarop laten ze de afvoerventilatoren soms de hele nacht in de hoogste stand staan, waardoor de verwarming ‘s nachts totaal onnodige warmte levert.”

Tevreden gebruikers

Volgens De Bourgraaf levert een adequaat gebouwontwerp een goed comfort, passend bij de gebruikers en gebruikspatronen in dat gebouw met een laag energiegebruik dat nu of in de nabije toekomst tegen zo laag mogelijke kosten is te verduurzamen. Dit levert de laagste exploitatiekosten op de lange termijn en tevreden gebruikers op.