Tot voor kort werd het voor praktisch onmogelijk gehouden: scholen bouwen met een betere energieprestatie (EPC) dan minimaal vereist in het Bouwbesluit. Onderzoek van Bureau Nieman in opdracht van Agentschap NL naar de nieuwbouwplannen waarvoor in 2010 een bouwvergunning werd verleend, toont echter aan dat deze projecten gemiddeld een 25% betere EPC tonen dan de minimum eis in het Bouwbesluit.

Het recent opgeleverde vervolgonderzoek door Merosch in opdracht van Agentschap NL zorgt voor een tweede verrassing: de geplande kwaliteit wordt in de praktijk daadwerkelijk gerealiseerd. Nog een opmerkelijke uitkomst: alle projecten hebben gebalanceerde ventilatie. Niet alleen energie, maar ook het binnenmilieu in schoolgebouwen krijgt eindelijk de nodige aandacht.

Programma Frisse Scholen
In 2005 startte Agentschap NL het programma Frisse Scholen. Doel: het verbeteren van binnenluchtkwaliteit én verlaging van het energiegebruik in scholen voor het primair- en voortgezet onderwijs. Ofwel minder CO₂ binnen en minder CO₂ buiten. Zeven jaar later zijn de resultaten meetbaar: het onderwerp staat bij alle gemeenten en schoolbesturen op de agenda. Maar liefst 80% van hen gebruikt het Programma van Eisen Frisse Scholen. Bovendien zijn de minimum eisen voor scholen in het Bouwbesluit recent aangescherpt. Hoewel het programma zich aanvankelijk richtte op bestaande scholen waarvan 88% niet voldeed aan de eisen van het Bouwbesluit en de helft nog was uitgerust met enkel glas, bleek al snel dat ook nieuwbouwscholen verre van fris waren. Onvoldoende ventilatie en oververhitting kwamen veelvuldig voor in net opgeleverde scholen.

Gebruiker wil frisse school en lage energierekening
Lage budgetten, de zeer hoge bezettingsgraad en het vele glas maken het niet eenvoudig om frisse scholen te realiseren en extra aandacht te besteden aan energiebesparing. Toch lukt het de ontwikkelaars van nieuwbouwscholen om flinke stappen in de goede richting te zetten. Het onderzoek van Merosch betrof een representatieve steekproef met achttien scholen voor het PO en VO. Bij de helft is het schoolbestuur opdrachtgever, bij 6 scholen is dit de gemeente en bij drie projecten een exploiterende derde partij. Gemiddeld hebben zij een energieprestatie die 25% beter is dan minimaal vereist, met uitschieters tot 50%.
Projecten uit het onderzoek waarin de eindgebruiker vroegtijdig betrokken is, scoren relatief goed: gemiddeld 35% boven de eis. Bij de geplande doordecentralisatie van de onderwijshuisvesting voor het primaire onderwijs krijgen de schoolbesturen een grotere rol. Dit zal het realiseren van scholen met zeer lage energiegebruiken bevorderen.

Naar energieneutraal
Vanaf 2020 moet alle nieuwbouw energieneutraal zijn. Dus ook schoolgebouwen. In het programma NESK, Naar Energieneutrale Scholen en Kantoren, wordt hiermee ervaring opgedaan. Inmiddels zijn 3 nieuwbouwscholen en één renovatieschool opgeleverd. De ervaringen tonen dat (bijna) energieneutrale scholen technisch haalbaar zijn en gerealiseerd kunnen worden dankzij samenwerking tussen gemeenten, schoolbesturen en vaak ook marktpartijen. En dankzij creatieve financieringsconstructies die de split incentive tussen bouwer en beheer overbruggen.
Samenvattend is het beeld anno 2012 dat de nieuwbouw gemiddeld 25% zuiniger is dan minimaal vereist in het Bouwbesluit en de beste projecten 50%. Projecten die subsidie ontvangen uit de NESK-tender tonen aan dat energieneutraal al binnen bereik ligt. Kortom, we zijn op de goede weg, maar er moet nog in korte tijd héél veel gebeuren.

De gebruikers van scholen zullen ongetwijfeld ook geïnteresseerd zijn in de vraag: worden de installaties goed ingeregeld en de ultieme test: zijn de gebruikers tevreden en is de energierekening inderdaad bescheiden? Op het congres ‘7 jaar Frisse Scholen’ op 7 november in Spant! te Bussum hoop ik u hierover meer te kunnen vertellen.
Hans Korbee, programma adviseur Agentschap NL

Voor het integrale onderzoeksrapport en meer informatie:
www.frisse-scholen.nl
www.energiecijfers.nl
www.agentschapnl.nl/energieneutraalbouwen