Welkom in de Woonfabriek! Dat we industriële woningen heel hard nodig hebben om in te lopen op het woningtekort, bleek wel uit de gedeelde inzichten tijdens de twaalfde editie van het Duurzaam Gebouwd Congres. Tegelijkertijd moet de sector niet blind inzetten op een zuiver industriële toekomst: “Doorbreek de standaard processen en ga de proeftuin voorbij.”

‘Een flinke impuls geven aan het sneller, beter, duurzamer en innovatiever’, omschreef dagvoorzitter en Duurzaam Gebouwd-expert Marjet Rutten de doelstelling van de eerste online editie van het Duurzaam Gebouwd Congres. “Dat gedachtegoed onderstrepen onze eerste sprekers, afgevaardigden van de Gideonsbende. Je kunt altijd bij ze terecht met een radicaal idee, want deze beweging wil afstappen van het polderlandschap en innovatie en vernieuwing realiseren”, introduceerde ze de bende, vertegenwoordigd door Jan Rotmans en Jan-Willem van de Groep.

Wat moet er in de bouw- en vastgoedsector allemaal veranderen om snelheid te maken en welke inhaalslag moeten we maken? “Polderen helpt niet meer, we moeten radicaal pijnlijke maatregelen nemen”, schetst Rotmans. “Er komt een reeks van crises op ons af, want we hebben te lang gewacht met maatregelen. Het wereldwijde doel om de temperatuurstijging te beperken is uit zicht geraakt en we koersen af op een 3 of zelfs 4 graden Celcius temperatuurstijging. We moeten knokken voor elke tiende graad. Dat is waar wij voor staan.”

Achterover leunen?

De ontnuchterende werkelijkheid is dat er in Nederland nog geen klimaatdoel is gehaald. “Daarom moeten we de inspanning verdubbelen”, ging Rotmans verder. “De bouw heeft de afgelopen jaren niet of nauwelijks CO₂ gereduceerd. Met Gideon richten we ons op een cultuuromslag. Niet tevreden achterover leunen, maar meer eisen van elkaar en opschalen in initiatieven. Onze strategie is niet zozeer vechten, maar laten zien hoe het wél kan. We hebben behoefte aan allerlei type veranderaars en we kunnen geschiedenis schrijven. Dus sluit je aan.”

Een kijkje achter de schermen: Jan Rotmans en Jan-Willem van de Groep vertegenwoordigen de Gideonsbende

Jan-Willem van de Groep liet zien waar de kansen nog voor het oprapen liggen:  “We zetten de energie- en materiaaltransitie centraal. De traditionele bouwmaterialen moeten een slag maken voor CO₂-reductie en we moeten meer gebruik gaan maken van alternatieve, biobased materialen.” Hij adviseert dan ook om te focussen op CO₂-besparing bij verduurzaming. “60% snel verduurzamen is beter dan 100% langzaam en verduurzamen is een vak, dus zet in op opleidingen, nieuw leiderschap en jong talent.”
Daarnaast dacht Van de Groep dat een MPG van 0 al in 2030 kan en moet. “Er ligt geld op de plank om Carbon Capture Storage (CCS)-opslag in huizen toe te passen. Daarnaast zitten er legio voordelen aan biobased bouwen: het is een nieuw verdienmodel voor boeren, zorgt voor CO₂-opslag in gebouwen, en je kunt er eenvoudig mee industrialiseren. Ook op de bouwplaats heeft het waarde, want het is fijn werken met biobased bouwen, en ook veiliger en beter.” De volgende stap: “Aanmelden kan via het Gideonpamflet en na de zomer komen we met een aanpak.”

Radicale doeners

De radicale doeners van de bouw die verduurzaming versnellen stonden in de spotlight tijdens de Duurzaam Bouwen Awards. “Duurzaamheid vraagt om aandacht en om radicaliteit”, vertelt initiatiefnemer Bert Melles van de Stichting Duurzaam Bouwen Awards. “Partijen die het lef tonen om verduurzaming voor elkaar te krijgen, zetten we in de schijnwerpers met de Gouden Kikker, Circulaire Ring en de publieksprijs.” Je leest in dit artikel meer over de genomineerden en de winnaars van de prestigieuze prijzen.

Na dit feestelijke moment was het tijd om deel te nemen aan een van de kennis- en innovatiesessies, speciaal opgezet om handvaten te geven om vandaag nog aan de slag te gaan. Duurzaam Gebouwd-expert Gerard Bosman vertelde tijdens een van die sessies over A-Brick, een circulair gevelsysteem met een aantal bijzondere elementen: het is droog te monteren en de gebruikte materialen zijn weer eenvoudig te scheiden. “We gaan van verbruik naar gebruik”, vertelt de directeur van Aberson over de beweging die de sector maakt of moet maken. “En we moeten versneld naar een duurzame en circulaire omgeving.” Hij benoemt verschillende uitdagingen die deze versnelling kunnen vertragen: “De complexiteit van projecten neemt toe en er is een gebrek aan handjes op de bouw.”

Volgens Bosman heeft A-Brick een antwoord op verschillende van deze uitdagingen. “Met A-Brick is het mogelijk om licht en snel te bouwen. Dit remontabele systeem is geventileerd en maakt gebruik van keramische strips die worden geklikt of gehaakt aan de gevel.” De voordelen zijn wat hem betreft duidelijk. “Er komt geen lijm- of voegwerk aan te pas en er is 75% minder klei nodig.” Meer details over A-Brick lees je in een whitepaper van Aberson.

Aedes-voorzitter Martin van Rijn: "Om naar een CO₂-neutrale gebouwde omgeving te komen, hebben we elkaar hard nodig."

Versnellen, op de goede manier

Terug op het hoofdpodium refereerde Aedes-voorzitter Martin van Rijn naar de forse opgave die woningcorporaties voor zich zien. De Actieagenda Wonen stond in de schijnwerpers, ondertekend door 34 maatschappelijke partijen, gericht zich op het versneld bouwen van woningen. “Voor corporaties is laaghangend fruit belangrijk, zoals de aanpak van woningen die snel een aantal labels kunnen stijgen. Ze moeten een voortrekkersrol pakken door een grotere vraag uit te zetten in de markt. Gezamenlijk inkopen kan kosten drukken en kwaliteit verhogen. Daarnaast kunnen corporaties een aantrekkelijke partner zijn van innovaties uit de markt, zeker als corporaties onderling meer samenwerken.”

Iedereen moet meedoen

Het doel voor corporaties is om 28.500 woningen per jaar te bouwen en die aantallen vragen om een andere benadering: “Corporaties zijn zich bewust van die versnellingsopgave en de uitdagingen die het met zich meebrengt om anders te gaan bouwen”, geeft Van Rijn aan. Wie ontbreekt er nog in het gesprek over vernieuwend bouwen? “De gemeente moet meedoen en meedenken. Daarnaast hebben we snellere procedures nodig en onderbouwing van duurzaamheid, bijvoorbeeld in de vorm van een keurmerk conceptueel bouwen. Het is de komende tijd heel belangrijk dat marktpartijen, overheid en andere partijen elkaar weten te vinden en de wooncrisis oplossen.” Hij denkt dat het vooral noodzakelijk is om het gesprek met elkaar aan te gaan. “Om naar een CO₂-neutraal gebouwde omgeving te komen, hebben we elkaar hard nodig. Daarvoor is het Duurzaam Gebouwd Congres van belang.”

Totaalconcept naar Nul op de Meter

Rense van Dijk vertelde daarna tijdens een van de parallelsessies over een compleet geïntegreerde, schaalbare oplossing voor een duurzame woning, vanuit Woon Duurzaam. “We richten ons in het bijzonder op de huurder of de woningbezitter en bieden geïntegreerde oplossingen aan. Met het Woon Duurzaam Zwerm Concept kun je bijvoorbeeld naar Nul op de Meter. In het concept zit het beperken van de materiaalbehoefte, de opwek van duurzame energie en het beperken van de warmtebehoefte ingebakken.”

Als je particulieren wilt motiveren, is gedragsverandering een belangrijke component. Consumenten zijn volgens Van Dijk op verschillende manieren te porren voor verduurzaming: “Ze willen onafhankelijk worden, een comfortabelere woning creëren en er zijn nú mogelijkheden om subsidie in te zetten. Daarmee wordt verduurzaming geen ver-van-je-bed-show meer, maar is het nu al mogelijk om te starten.” Op specifieke momenten stappen consumenten sneller over op groen. “Het vervangingsmoment van de CV-ketel bijvoorbeeld, bij groot onderhoud aan de woning en bij intrinsieke motivatie omdat het een kleine investering betreft aan het huis.”

Wiel niet opnieuw uitvinden

Het was aan dagvoorzitter Rutten zelf om de dag vol inzichten af te sluiten met een eigen presentatie én mening over de rol van industrialisatie bij het sneller, duurzamer en innovatiever bouwen. “We moeten niet iedere keer het wiel opnieuw uitvinden. We moeten standaardiseren waar we al eerder energie in stopten, in de 20% die uniek is aan een project. Daar moeten we al onze tijd en aandacht aan besteden. En bijvoorbeeld ook aan de omgeving; zorg dat die in alle aspecten een duurzaam karakter heeft.”

Industrialisatie kan onder andere een belangrijke invulling geven aan de binnenstedelijke opgave: “Daar moeten we snel en schoon bouwen en werken met lichte constructies. Bouwers gaan dit jaar bij elkaar ongeveer 15.000 woningen realiseren, als je de nieuwe fabrieken meerekent.” Tegelijkertijd denkt Rutten dat een fabriek uit de grond stampen niet altijd logisch is. “Ik zou er niet aan beginnen, nog een nieuwe fabriek. En wil je er één die state of the art is, dan moet daar best wat productie uitkomen om het rendabel te maken.”

Geen nieuwe fabrieken, wel vollere portefeuilles

Wat is er dan nodig en welke omschakeling moeten we maken? Allereerst moet de vraag meer gebundeld worden. “Dat is een goede manier om volume te maken, maar zorg dat je ook hier niet opnieuw het wiel uitvindt. Daarnaast moet de bouwsector in de spiegel kijken, want we moeten iets doen aan het imago. De sector heeft ook behoefte aan voorspelbaarheid.” Daarnaast moet er een einde komen aan de willekeur van eisen. “Je kunt niet standaardiseren als iedereen steeds voor andere graadmeters kiest.” De aanvliegroute is duidelijk: “We moeten bestaande woningfabrieken verder verbeteren en de orderportefeuilles vullen. Daarvoor is iedereen aan zet: opdrachtgevers en overheden moeten daar nu hun steentje aan bijdragen.”

Tekst: Marvin van Kempen

Lees ook:

Ecodorp Boekel wint twee Duurzaam Bouwen Awards

De variaties van een woonfabriek

Creatieve verbeelding van de potentie van biobased materialen