Milieukosten zijn van groot belang geworden. Dit komt door ontwikkelingen waarbij de mens laat zien dat ze het natuurlijke milieu om wil zetten in een artificieel milieu. Het mogelijke gevolg hiervan? De mens zet zijn eigen bestaan op het spel. De kosten om bepaalde essentiele zaken niet verloren te laten gaan vormen milieukosten. We moeten vooral oppassen dat dit begrip geen containerbegrip wordt.

Een strakke definitie is daarom wenselijk. Hoe doen we dat?  Daarvoor beginnen we met het onderwerp doeldenken. Kosten, lees ook offers, kunnen toegeschreven worden aan een vooraf gedefinieerd doel. Dat heet cost-accounting. Geen duidelijk doel vooraf, geen duidelijk te boeken kosten achteraf. In de cost-accounting kent elk doel een deadline. Hopelijk kiest men een haalbare deadline. Dat kan mede afhangen van de verschillende middelen die men wil en kan inzetten.

Doeldenken

Behoeftebevrediging ontstaat wanneer een doel verwezenlijkt wordt. Ook de weg daarnaartoe kan overigens voor bevrediging zorgen. Om de term ‘doel’ eenduidig te definiëren maken we een uitstapje naar de economische psychologie. Deze houdt zich bezig met wat, voor de mens, een doel is. Het is namelijk een menswetenschap. Een doel wordt hier omschreven door een geprefereerde – of niet geprefereerde situatie duidelijk te specificeren.

Twee soorten

Er zijn dus twee soorten doelen: Die van een niet te prefereren situatie en van een geprefereerde situatie. Milieudoelen behoren tot de eerste soort. Het advies luidt om beide soorten op elkaar af te stemmen. Doelen kunnen gespecificeerd worden door gebruik te maken van objectieve - en/of subjectieve waarderingen. Een hiërarchische wetenschap, zoals de natuurkunde, specificeert met behulp van alleen objectieve waarderingen. Deze kunnen relaties hebben met subjectieve waarderingen die persoonsafhankelijk zijn. Dat is dan het vakgebied van economische psychologie.

Proceskennis en besluitvorming

Om besluiten te nemen is proceskennis noodzakelijk: welke destructieve processen lopen er aangaande het milieu? Verzamel zo veel als mogelijk informatie. Wanneer het destructief proces in beeld is gebracht dan is ook het probleem duidelijk. Afhankelijk van waar men zich bevindt in zo’n proces zijn er handelingen te noemen. Aan het begin kan men gaan voor preventief handelen. Is er al schade aangericht dan is correctief handelen nog mogelijk. Wanneer de destructieve gevolgen onomkeerbaar zijn dan is er nog het alternatief van ‘compensatief’ handelen. Of iets werkelijk onomkeerbaar is geworden kan afhangen van de veerkracht van de natuur. Die veerkracht is gebaseerd op natuurlijke processen welke door de mens kunnen worden beïnvloed. Bijvoorbeeld door bioremediation. De draagkracht van het milieu kan daardoor alsnog enigszins verbeteren. De omvang van de wereldbevolking moet zich bewegen rondom die draagkracht. Geen eenvoudige opgave.

Milieukosten

Milieukosten zijn defensieve kosten, ontstaan door preventieve en/of correctieve handelingen. Handelingen om bepaalde gevolgen van productie en consumptie te voorkomen of teniet te doen. Bij milieukosten gaat het om het voorkomen van een aantal niet te prefereren situaties. De meeste aandacht moet daarbij uitgaan naar bepaalde destructieve, mogelijk onomkeerbare, processen. De kosten van zogenaamde ‘compensatieve handelingen’ zijn, strikt genomen, geen milieukosten. Gelet op al het bovenstaande kan er een duidelijke en strakke definitie van milieukosten worden gegeven:

“Milieukosten zijn alle kosten (offers) om bepaalde destructieve, mogelijk onomkeerbare, processen tegen te gaan zodat een aantal niet te prefereren situaties worden voorkomen. Dit alles om een milieu te garanderen waarin de huidige en toekomstige mens haar basisbehoeften kan bevredigen.”

Welke situaties worden niet geprefereerd in deze context?

• Een blijvende destructieve klimaatsverandering;
• Een ernstige verontreiniging van oppervlakte- en/of grondwater;
• Een sterk aangetaste noodzakelijke biodiversiteit;
• Een meer dan normale radioactieve achtergrondstraling;
• Overige, nog nader te bepalen, niet te prefereren situaties.

Vijf hoofdcategorieën              

Definieert men een milieudoel vooraf aan de hand van een enkelvoudig aspect dan kan men minimaal onderstaande vijf hoofdcategorieën onderscheiden waar eventueel subcategorieën in ondergebracht kunnen worden. Dat laatste kan mede afhankelijk zijn van de middelen die men inzet. Men splitst kosten dus vooraf aan de hand van een enkelvoudig aspect. Die vijf zijn:

Milieukosten Klimaat (MK); Milieukosten Water (MW); Milieukosten Biodiversiteit (MB); Milieukosten Radioactiviteit (MR) en Milieukosten Overig (MO). MO biedt de mogelijkheid tot uitbreiding. Vraagstukken rond niet hernieuwbare grondstoffen vallen onder MO. Mits goed gedefinieerd en passend binnen de gegeven strakke definitie.  Deze hoofdcategorieën kunnen gebruikt worden in de exploitatieberekeningen van vastgoed.  In de grondexploitatie (GREX); de vastgoedexploitatie (VEX) en de beheerexploitatie (BEX). Hiermee kan men uitrekenen of  milieuvriendelijk bouwen en beheren betaalbaar is.

Tekst: Hans Hidden

De onderstaande definities vallen buiten ieders jargon maar kunnen, voor iedere specialist, een verrijking vormen.

- Objectieve waarderingen zijn resultaat van kardinale meting. Bij kardinale meting is er sprake van een schaal een eenheid en een oorsprong. Er kan rekenkundig mee gewerkt worden. Er is geen sprake van preferentie of het is volgens de schaal.
- Subjectieve waarderingen zijn resultaat van ordinale meting. Bij ordinale meting is er geen sprake van een schaal, een eenheid en een oorsprong. Er wordt een orde aangebracht met een duidelijke richting. Cijfers hebben alleen een ordinaal karakter. Er kan niet rekenkundig mee worden gewerkt. Zij geven alleen de positie binnen de richting van de preferentie aan.
- Pro-objective is een geprefereerde situatie omschreven met objectieve - en/of subjectieve waarderingen.
- Con-objective is een niet-geprefereerde situatie omschreven met objectieve - en/of subjectieve waarderingen.
- Procon-objective is een combinatie van een pro- en een con-objective waarbij beiden op elkaar zijn afgestemd.