In de verandering naar een volledig circulaire economie krijgen as a service-constructies een belangrijke plek. Door het eigendom bij de producent of een consortium van ketenpartners te houden is het eenvoudiger om de regie te houden over grondstoffengebruik en ligt het upgraden van innovaties en producten voor de hand. Is de constructie voor opdrachtgevers gesneden koek of moeten er nog veel veranderingen in denken en aanbesteden plaatsvinden?

“Wij zijn in ieder geval klaar voor as a service-concepten”, geeft business developer Bram Schats van BINX Smartility aan. Als een van de experts van de Round Table PAAS is hij overtuigd dat er legio voordelen kleven aan een constructie waarin een consortium langdurig betrokken blijft bij de bouw en het onderhoud van vastgoed. “We proberen daarin het voortouw te nemen. Daarom zetten we in op UAV-GC contracten, waarin je zowel bij initiatief, ontwerp, uitvoering en onderhoud betrokken bent. Deze dwingt ons anders te denken en geeft een betere basis voor onze ambitie om in de toekomst een Building As A Service te leveren.”

De aanpak zorgt voor langdurige betrokkenheid en staat lijnrecht tegenover de decenniaoude traditionele werkwijze, waarin bouwpartijen na oplevering uit het zicht verdwijnen. “Wij geloven in as a service-constructies en worden graag eigenaar van de gebouwen”, illustreert directeur Marc van der Heijden van Everuse. “Blijvende betrokkenheid is belangrijk omdat ons materiaal de waarde is van ons bedrijf. Restwaarde en waarde in het algemeen zijn belangrijke factoren voor deze constructie. Als wij als producent slechte materialen verkopen aan klanten, dan bijt dat ons als we de spullen aan het einde van de levensduur weer terugnemen.”

Kansen voor servicing-concepten

Ook oprichter Robert van Boesschoten van Subspot is overtuigd van de kansen die samenhangen met servicing-concepten. Tegelijkertijd ziet hij uitdagingen om verschillende producten bijeen te brengen en tot één oplossing te komen. “Breng je meerdere spelers bij elkaar, dan is het lastiger om een gezamenlijke dienst te bieden. Je moet bereid zijn om open te staan voor nieuwe werkwijzen en vertrouwen hebben in de ketenpartners waarmee je de oplossing levert.” Een andere uitdaging schuilt in het verschil in technische levensduur van producten. “Het ligt voor de hand dat het eenvoudiger is om interieur als dienst aan te bieden ten opzichte van een complete gevel. Maar dat maakt de discussie die je onderling hebt juist gewichtiger. Als je het goed afspreekt aan de voorkant van het proces, is het goed mogelijk om ook met een lange technische levensduur een PAAS aan te bieden.”

Tegelijkertijd lijkt de vraag naar dergelijke concepten nog niet torenhoog uit te vallen. “In de praktijk is er nog te weinig vraag naar as a service-constructies”, weet Erick Wuestman van Cirkelstad. “Wij brengen innovatieve opdrachtgevers en –nemers bij elkaar. In het huidige landschap zien we geringe vraag naar PAAS of BAAS en anderzijds weinig partijen die het aanbieden. Met Rapid Circular Contracting proberen we dat tij te keren.” De inkoopmethodiek richt zich op het aanbesteden en selecteren van partijen op innovatie en bereidheid om langdurig samen te werken. De uitvraag op prijs moet daarmee verdwijnen, evenals een ellenlange bestekseis. “Hoe complexer je oplossing, hoe belangrijker het is om gezamenlijk een waardesysteem met elkaar af te stemmen. In de oude economie ging het nog om ketens, nu gaat het om change agents die transities op gang brengen. Die personen moeten op allerlei manieren verbindingen met elkaar leggen. As a service-concepten zijn dan het logische uitgangspunt.”

Toch is de doorbraak voor dergelijke concepten er nog niet. Dat is vooral een gevolg van het ontbreken van financieringsconstructies. “De kanteling komt eraan, want ondernemers realiseren zich dat ze anders moeten nadenken over hun waardepropositie”, geeft Wuestman aan. “Hierin kan de Circular Energy Service Company (CESCo) een belangrijke rol spelen. Deze constructie laat je als opdrachtgever het beheer uitbesteden aan een externe partij. Neem het meerjarig invullen van de circulaire inrichting in ruimtes bijvoorbeeld. Leveranciers vormen dan een samenwerkingsverband en zorgen dat de circulaire aanbesteding vormkrijgt, bijvoorbeeld door oplossingen in vloeren, plafonds en verlichting aan te bieden. De partners in de CESCo worden aandeelhouder en krijgen een nieuw en een verdienmodel dat toekomstgericht is.”

Nadenken over demontage

De CESCo is een relatief nieuwe vorm van uitvragen en aanbesteden, maar er zijn al praktijkstappen gezet. Daar weet sales manager Ron Jacobs van Kloeckner Metals ODS meer over. “Wij zijn nu aan de slag met een CESCo en het is een complex proces. We denken onder andere na over demontage, de mogelijkheden tot uitbreiden en het optoppen van gebouwen. Voor dit doeleinde hebben we ook architecten in de samenstelling betrokken.” Ook de installateurs zijn vertegenwoordigd in de CESCo. “Zij denken bijvoorbeeld na over hoe we energie kunnen opwekken via de gevel.” De waarde blijft in de CESCo, wat het voor de deelnemende partijen eenvoudiger maakt om te innoveren en de nek uit te steken. “Als we innovaties over 5, 10 of 20 jaar moeten terugnemen, dan kan dat”, gaat Jacobs verder. “Er is geen sprake van waardeverlies en dat maakt het eenvoudiger om met servicingconcepten te komen, zelfs als het gaat om complete gevels en ruimtes.”

De samenwerkingsvorm geeft niet alleen meer zekerheid op het financiële vlak. Er is meer flexibiliteit om bij te sturen en te optimaliseren gedurende de beheer- en onderhoudsfase en om innovaties door te voeren. “Aantrekkelijk is dat je met je CESCo-partners in beweging kan blijven”, vindt Van Boesschoten. Daarop heeft Schats een toevoeging. “De samenwerkingsconstructie kan extra goed werken op het moment dat partijen met elkaar data als onderlegger gebruiken en die ook met elkaar delen. Hierdoor is het eenvoudiger om die optimalisatie door te voeren, waarmee je je opdrachtgever weer beter mee van dienst bent.”

CESCo groeit aan populariteit

De CESCo kan de komende jaren alleen maar groeien in populariteit. Niet alleen door veranderende verdienmodellen en de noodzaak om minder primaire grondstoffen te gebruiken: de intentie van de overheid om in 2023 volledig circulair aan te besteden moet een vliegwiel vormen voor circulariteit. Toch zijn de experts aan tafel niet overtuigd van deze overheidsambities. “Je kunt 100% circulair aanbesteden, maar dat wil nog niet zeggen dat je vanuit een PAAS of BAAS-perspectief denkt”, nuanceert Wuestman. Daar sluit Van Der Heijden zich bij aan: “Op dit moment is nog niet helder geformuleerd dat een as a service-constructie onderdeel is van de circulaire uitvraag. Hierdoor is het onzeker of overheidsambities ons gaan helpen om te versnellen.” Volgens hem vragen gemeenten op dit moment nog om de laagste prijs bij projectrealisaties. “Dat behoort nog tot de orde van de dag, maar dat moeten wij als koplopers ombuigen.”

Actiepunten voor gemeenten om circulair en PAAS/BAAS aan te besteden:

1. Koop innovatiegericht in
2. Stimuleer de vorming van een CESCo met de uitvraag
3. Richt het aanbesteden op as a service-concepten en langetermijn waardecreatie
4. Stimuleer ontwerpen voor demontage
5. Kom vroegtijdig samen om de ideale oplossing te formuleren aan het begin van het proces
6. Blijf een intensieve samenwerking houden met alle partners, ook in de beheer- en onderhoudsfase
7. Zet in op data en openheid van data om integrale kruisverbanden te maken en samenwerking te bevorderen
8. Beschouw ieder gebouw als een materialenpaspoort