Circulair bouwen begint bij de constructie, waarin meer dan de helft van het materiaal zit. Toch is zo’n tijdelijke constructie nog geen gemeengoed, ook al zijn de middelen voorhanden. Tijdens een Duurzaam Gebouwd Op Locatie-bijeenkomst met organisatiepartners IMd en VOBN blijkt dat circulair construeren vooral een kwestie van doen is.

“Ver voor de crisis bouwden we al circulair”, vertelt IMd-directeur Pim Peters in zijn eigen kantoor te Rotterdam, dat dient als bijeenkomstlocatie . “Het is nog niet zo mainstream dat overal in Nederland volledige herbruikbare gebouwen uit de grond worden gestampt. Een groot deel van de voorraad heeft wel potentie op dit gebied.”

“Om echt stappen te maken in de circulaire economie, moeten we ontwerpen aanpassen om opnieuw als element in te zetten”, vertelt Peters. Hij belicht in zijn presentatie een thesis van Maria Papageorgiou over de kosten en milieu-impact van gebouwuitbreiding versus sloop en het aanbrengen van nieuwe structuur. 4 scenario’s bekijken wat goedkoper is: hergebruik en verticale uitbreiding of sloop en het aanbrengen van nieuwe structuur. “Dat eerste is het geval. In 1 scenario is de besparing, die met hergebruik wordt bereikt ten opzichte van sloop en herstructurering, zelfs 84%.”

Directeur IMd Pim Peters

Opnieuw beginnen is duurder

Oude gebouwen kunnen gelden als donorskelet. Hierbij wordt de draagstructuur uit elkaar gehaald, zonder het tot puin te verwerken. Gebouwonderdelen zijn hierdoor opnieuw inzetbaar met minimale milieukosten. “Wanneer je naar reguliere kosten én milieukosten kijkt van sloop en nieuwbouw, kom je tot de conclusie dat opnieuw beginnen in veel gevallen duurder is. Een donorskelet beperkt het gebruik van primaire grondstoffen en brengt een circulaire economie dichterbij”, stelt Peters.

Om overal in Nederland donorskeletten te laten verschijnen, is het essentieel de circulaire toepassing van het gebouw in de ontwerpfase uit te werken. Fokke van Dijk van Rijksvastgoedbedrijf presenteert een casus waarin tijdelijkheid als leidraad geldt. “Uitgangspunt bij een rechtbank in Amsterdam is om circulariteit in te zetten om nieuwbouw mogelijk te maken. De uitvoering gebeurt in fases, zodat de primaire processen door kunnen gaan.”

Fokke van Dijk van Rijksvastgoedbedrijf

Aanbesteding op circulariteit

Op de plattegrond is te zien dat 3 bouwdelen samen een tijdelijke rechtbank vormen. Ook komt er een tijdelijke parkeervoorziening. “Essentieel voor het succes van dit project is de continuïteit van het primaire proces en geen verspilling van geld en materiaal”, verduidelijkt Van Dijk. “Na gebruik moet er een minimale hoeveelheid afval zijn. Er zijn 3 manieren om dat te bereiken. Aan de voorkant gebruiken we gerecyclede elementen of elementen uit demontage van andere gebouwen. Daarnaast werken we met biobased materialen, die we na afloop weer kunnen hergebruiken of aan de natuur teruggeven. Ten slotte borgen we het aan de achterkant van het proces, door bouwdelen opnieuw te gebruiken in een andere toepassing op een andere locatie.”

De aannemer blijft eigenaar van het gebouw en dat levert een financiële prikkel op. “Hoe hoger de restwaarde, hoe beter voor de eigenaar. Daarnaast sturen we bij de aanbesteding op het voorkomen van verspilling en krijgt de biedende partij hier extra punten voor”, licht Van Dijk het aanbestedingsproces toe. “Ik adviseer om het simpel te houden en alleen het casco en de gevel te meten: dit is 70% van de milieulast.”

Durven investeren

Ook Product Manager Nederland Walter Speelman van Mebin pleit voor kwalitatief goede en meetbare prestatie-eisen in het bestek. “Toch zijn de financiële middelen vaak bepalend en mag er wat ons betreft vaker worden gevraagd naar beton met gerecycled materiaal. De toepassing van betongranulaat, een onderdeel van het keurmerk Beton Bewust, is absoluut mogelijk. Mits de vraagzijde bereid is om te investeren in circulariteit.”

Product Manager Walter Speelman van Mebin

In de toekomst is er een directe circulaire stroom, van slopen naar bouwen. “Daar werken we nu naartoe. Op dit moment is de tijd tussen slopen de start van de bouw vaak te lang. Het tussentijds opslaan van materiaal is sterk prijsverhogend.” Toch laten al enkele koplopers zien wat bouwen met duurzaam beton kan doen. “Neem het zwembad De Geusselt te Maastricht, waar 100% betongranulaat is toegepast. Het heeft uiteindelijk allemaal te maken met het durven investeren in circulair bouwen, want in technisch opzicht zijn er echt geen belemmeringen.”