1.000 gebouwen per dag verduurzamen, is dat realistisch of veel te ambitieus? Zeker is dat een enorme versnelling – een doorbraak - nodig is om onze energiedoelen te halen. En dat de bijdrage van vastgoed cruciaal is. Het Parijse klimaatakkoord betekent een halvering van de Nederlandse CO2-uitstoot in 2030. We hebben nog zo’n 3500 werkdagen te gaan.

Meer werk uitbesteden en hiervoor goede Energieprestatie­contracten afsluiten, lijkt een belangrijke bijdrage te bieden aan deze versnelling. Zo’n energietransitie vraagt om leiderschap, ambitie en samenwerking.

Make or buy?

Jan Bleyl is Europees Coördinator Energiediensten voor IEA DSM Taak 16 (International Energy Agency – Demand Side Management). Hij heeft jarenlange ervaring met Energieprestatiecontracten. “De vraag is niet meer of we energiebesparing of duurzame energie moeten toepassen, maar: hoe implementeren we dit het best? Wat wil je als gebouweigenaar zelf doen en wat wil je uitbesteden? Wil je diensten zoals energiebesparing en onderhoud uit- of aanbesteden, kies dan voor een Energieprestatiecontract en samenwerking met een ESCO. Want dit heeft zich in vele Europese landen – ook in Nederland – inmiddels bewezen. Stel bij de implementatie doelen vast, bijvoorbeeld 3% energiebesparing per jaar, faciliteer de uitvoering en monitor de voortgang. Make or buy and act!” Bleyl stelt ook dat dit leiderschap vraagt: een daadkrachtige bestuurder die in deze aanpak gelooft. 

Overzicht van de kenmerken en voor- en nadelen van zelf doen versus uitbesteden (IEA DSM taak 16, Bleyl e.a., 2017)

Innovatie via aanbesteden

Petra Heemskerk is partner en advocaat bij CMS Praktijkgroep Real Estate & Construction en gespecialiseerd in aanbestedingsrecht en PPS. Zij ziet als belemmeringen bij uit- en aanbesteden: angst voor het onbekende, behoefte aan controle, te grote nadruk op rechtmatigheid en inkoop en de neiging om te kopiëren wat er al ligt. Ook zij denkt dat leiderschap nodig is voor een nieuwe aanpak. Het uitbesteden van onderhoud en energiebesparing en het werken met prestatiecontracten, en dus een andere rol, van regie op afstand, ziet Heemskerk als innovatie. Veel gebouweigenaren denken dat uit- en vooral aanbesteden juridisch erg ingewikkeld is en dat dit verduurzaming belemmert. Heemskerk ziet dat anders. “Binnen het aanbestedingsrecht is heel veel mogelijk, mits het past binnen de beginselen van gelijkheid, proportionaliteit en transparantie. Durf innovatief te zijn en bestaande patronen los te laten. En benut expertise van de markt. Innovativiteit en een grotere rol voor de markt vragen wel om een ander type contract en een andere vorm van toezicht. Maar kies wel de juiste volgorde. Versnellen van duurzaamheid start met een visie. De aanbesteding en contractvorm zijn altijd het resultaat van beleidsmatige keuzes. En niet andersom.”

“Energietransitie heeft onredelijke mensen nodig”

André Salomonson is Managing Partner bij ResetManagement en gespecialiseerd in verandermanagement en samenwerking. “Het gaat in feite om een (energie)transitie. Hoe kun je vertrouwen en draagvlak creëren en samenwerken? Als je zo’n transitie doormaakt of begeleidt, besef dan dat je bestaande patronen moet doorbreken, niet moet zoeken naar een compromis en dat je kleine stappen kunt zetten. Hiervoor heb je onredelijke mensen nodig.”

Energiebesparing in gebouwen leidt tot veel verschillende voordelen: vooral gebouweigenaar en gebruiker profiteren hiervan.  (IEA DSM taak 16, Bleyl e.a., 2017)

Zijn tips voor het begeleiden van een transitieproces:

• Zet koers en richting, werk vanuit de bedoeling en maak het niet SMART
• Maak kleine stappen voorwaarts
• Wat je ook kiest: het is altijd de op een na beste oplossing
• Werk vanuit oplossing en gewenste situatie (niet vanuit probleem)
• Blijf uit het compromis
• Stel belangen van alle betrokkenen veilig
• Accepteer dat het gaat zoals het gaat, maar altijd met volle kracht vooruit
• Als de massa kritisch is, creëer dan een kritische massa
• Vooruitgang wordt geboekt door onredelijke mensen
• Zie het als een reis

RVO.nl ondersteunt EPC’s

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland helpt gebouweigenaren die verduurzaming willen uitbesteden. Niets doen kan niet meer met het Energieakkoord (2013), Energie Rapport (2015), Energie Agenda (2016), Parijse Klimaatakkoord (2016), Bouwagenda (2017) en Convenant 10 PJ (2017) en verplichtingen zoals de EED Audits, Wet Milieubeheer en de Energielabel C verplichting voor kantoren. Vanuit het Europese samenwerkingsproject guarantEE stimuleert RVO.nl het werken met Energieprestatiecontracten (EPC’s). In andere EU landen is uitbesteden via EPC’s inmiddels geproefd en levert het een belangrijke bijdrage aan de nodige opschaling en versnelling. 

Illustratie bovenaan: Multiple benefits of energy efficiency improvement (IEA DSM taak 16, Bleyl e.a., 2017.