Als aan de kant van opdrachtgevers de inhoudelijke kennis ontbreekt, wat moeten hoofdaannemers dan meebrengen om projecten tot een goed einde te brengen? En wat verandert er dan in de relatie tussen de hoofdaannemer en zijn onderaannemers en toeleveranciers? Die relaties in de keten is de specialiteit van Sicco Santema, hoogleraar aan de TU Delft en partner van LMT.

De onderlinge relaties in de bouw zijn aan het veranderen en het aanbesteden volgens Best Value Procurement (BVP) heeft daaraan een belangrijke bijdrage geleverd. Het was onder anderen Sicco Santema (TU Delft, LMT) die deze inkoopmethodiek in Nederland introduceerde. Het zorgde voor een veranderende rol van opdrachtgevers, waardoor met name de inhoudelijke kwesties bij de opdrachtnemers kwamen te liggen.

Ingenieursbureaus

Ondertussen, zo vervolgt Santema (foto rechts), huren opdrachtgevers nog steeds kennis in - bijvoorbeeld een ingenieursbureau - om een aanbesteding uit te werken. Vervolgens zetten de potentiële inschrijvers op hun beurt ook weer ingenieursbureaus in om de plannen vorm te geven en met een mooi verhaal de gunning binnen te slepen. Uiteindelijk krijgt er maar één de opdracht en verdwijnt zo een enorme berg werk van bouwend Nederland in de prullenbak.

Opdrachtgevers en opdrachtnemers moeten dus nog meer, nauwer en slimmer samenwerken, wat de afgelopen jaren al zichtbaar is in de opkomst en populariteit van bouwteams en het in twee fasen aanbesteden. Idealiter hoef je het project, aldus Santema, uiteindelijk maar één keer te engineeren. Dat vergt wel een ‘gigantische gedragsverandering’ aan beide kanten, waarbij het soms ook gebeurt dat de opdrachtgever toch weer méér aan de inhoud gaat sleutelen. Die stap terug in de bouwketen moet worden voorkomen.

Inkoopstrategie

Santema werkt in dit verband bijvoorbeeld mee aan de inkoopstrategieën van de Gasunie. Onder de noemer customer of choice wordt getracht het verspillen van capaciteit in de leverende keten weg te nemen. Daarbij veranderen ook de rollen aan de opdrachtnemende kant. Santema ziet bijvoorbeeld dat hoofdaannemers steeds meer integrators en assemblers worden. Die hoofdaannemers worden ook steeds meer verantwoordelijk voor adviezen en het eindresultaat. Ook het aantonen van bijvoorbeeld doelmatigheid zou je in de keten kunnen leggen. Daar worden immers de kosten (en de kwaliteit!) gemaakt. Datzelfde geldt voor veiligheid en duurzaamheid.

Hiermee, legt Santema verder uit, verandert ook de relatie tussen de opdrachtnemer en zijn onderaannemers en toeleveranciers. Het is zelfs de vraag of de hoofdaannemer nog wel nodig is, aldus Santema. Je ziet dat deze nu als procesbewaker gaat acteren, met een geringer inhoudelijk aandeel. Daarmee groeit de bijdrage van de onderaannemers en toeleveranciers en dat is prima voor de kwaliteit en de doorlooptijd van het project. Worden grote hoofdaannemers zo misschien zelfs louter de toeleverancier van Rijkswaterstaat, is de gekscherende vraag? Of zorgt de hoofdaannemer zélf voor alle toeleverende rollen? Een goed voorbeeld van deze ontwikkeling, besluit Santema, is de nieuwe, geautomatiseerde prefabwoning-fabriek van Van Wijnen.

Op het aanstaande congres Gamechangers in de Bouw & Infra (13 februari 2023, Soesterberg) gaat Santema veel dieper in op deze innovatieve ontwikkelingen in zijn keynote Paardensprongen helpen de bouw vooruit! Hij zal dat doen aan de hand van de rol van onderaannemers en toeleveranciers bij het realiseren van een energieneutrale bouwplaats.

Prof. mr. dr. ir. Sicco Santema is partner en consultant bij LMT en tevens hoogleraar Business marketing en supply management aan de Technische Universiteit Delft.

Tekst: Ysbrand Visser