In de huidige coronacrisis is ‘ventileren’ in het buitenland even belangrijk als ‘afstand houden’ of ‘handen wassen’. In Nederland was ventileren tot het Kamerdebat van afgelopen woensdag nauwelijks een issue. Hier moet je zelf zoeken naar de rol en regels over ventilatie bij het risico op corona. Het onderwerp ventilatie, en vooral het gebrek aan informatie daarover, trok de aandacht van Klimaatgroep Holland, dat het volgende opiniestuk schreef.

Hoe kan het dat ventilatie in het buitenland een groot thema is, maar hier niet? Pas afgelopen voorjaar werd stilletjes het RIVM-advies aangepast naar het standpunt dat aerosolen over grotere afstand eventueel een rol kunnen spelen. Hieraan werd amper aandacht besteed en ook de omschrijvende woorden als ‘onder bepaalde omstandigheden’ maakt dat je weinig urgentie voelt.

Cruciale rol in België

De landen om ons heen pakken dit toch echt heel anders aan. Zo stelt de Belgische federale overheid luidt en duidelijk: “Het is van het grootste belang dat de ventilatie van gebouwen wordt beheerd overeenkomstig de aanbevelingen. Aangezien het virus door aerosolen wordt verspreid, speelt ventilatie een cruciale rol bij het beperken van het besmettingsrisico. Ventilatie maakt het mogelijk om de binnenlucht van lokalen te vernieuwen en de aanwezigheid van deze aerosolen, die mogelijk met COVID-19 zijn besmet door een besmette aanwezige in de ruimte, te verminderen. Het CO₂-gehalte van de lucht mag idealiter niet hoger zijn dan 900 ppm en mag in geen geval de norm van 1200 ppm overschrijden.”

Deze woordkeuze is totaal anders dan in Nederland. De heldere grensnormen met bijbehorende wettelijke eisen laten in België ook niets in het midden. Zo moeten mensen de ruimte verlaten als de grenswaarde wordt overschreden, publieke ruimtes moeten zijn voorzien van CO₂-meter en in communicatie, zoals deze, wordt helder gesteld dat het buiten veiliger is en ventileren ‘viruswolken’ helpt vermijden.

Onderdeel basisregels Duitsland

Ook in buurland Duitsland staat ventileren hoog op de corona-agenda. De vier basisregels gaan over: afstand, hygiëne, mondkapjes en ventileren. Scholen en kantoren die geen mechanisch ventilatiesysteem hebben, moeten bijvoorbeeld ‘schokluchten’. Voor scholen houdt dat in dat de ramen iedere twintig minuten drie tot vijf minuten tegen elkaar dienen te worden opengezet. Voor kantoren is de regel: ieder uur vijf minuten.

Elders: ventilatie onderdeel oplossing

Er zijn nog veel meer voorbeelden te noemen van landen waar ventilatie een veel prominentere plek heeft in de bestrijding dan in Nederland, zoals Frankrijk, Spanje en de Verenigde Staten. Verder stelt de World Health Organization: “De verspreiding van COVID-19 vindt meestal plaats als een besmette persoon in nauw of direct contact staat met een andere persoon. Het risico op verspreiding van het virus is groter in drukke en slecht geventileerde ruimten, waar mensen lange tijd samen in elkaars nabijheid doorbrengen. Het verbeteren van de ventilatie kan binnenshuis het risico op verspreiding van het virus verkleinen. Ventilatie is geen op zichzelf staande maatregel en moet worden uitgevoerd als onderdeel van een alomvattend pakket aan maatregelen.”

Aandacht aerosolenroute

Dat er aan het begin van de coronapandemie veel onduidelijk was, is een feit. Dus dat er toen onzekerheid was over de rol van ventilatie is logisch; dit moest nog worden uitgezocht. Inmiddels is er meer dan voldoende (wetenschappelijk) onderzoek dat aantoont dat ventilatie een rol speelt. De roep van wetenschappers en deskundigen in het vakgebied lijkt alleen niet te worden gehoord.

Zo stelde in mei een groep van 39 gerenommeerde wetenschappers in Science, niet voor de eerste keer, dat er meer moet worden ingezet op ventilatie. “In andere landen hebben ze dit probleem al veel eerder ingezien en is men al veel langer bezig met ventilatiemogelijkheden”, stelt Philomena Bluyssen, hoogleraar binnenmilieu aan de TU Delft en medeauteur van het Science-artikel. “Het RIVM is nu een van de weinige partijen in de wereld die het belang van de aerosolenroute nog niet duidelijk heeft erkend.”

RIVM-advies is Bouwbesluit 2012

Het RIVM houdt, zo ongeveer vanaf dag één, vast aan het advies ‘houd je aan het Bouwbesluit’. Het is echter twijfelachtig of de gevraagde luchtverversing van 25 m³ per persoon voldoende is in relatie tot COVID-19. Het Bouwbesluit is geschreven in 2012, dus pre-corona. In de praktijk gaat het om een grenswaarde van 1200 ppm CO₂-concentratie in een ruimte.

In verschillende branches, zoals het onderwijs, gelden overigens strengere richtlijnen voor de luchtverversing. Zo ook tot voor kort in de horeca. Echter, tot verbazing van zowel de horeca als de ventilatiedeskundigen zijn de ventilatierichtlijnen eind juni vijf keer minder streng geworden. Onbegrijpelijk gezien de huidige stijging in besmettingen.

Laatste?

De vraag rijst waarom ook niet in Nederland de adviezen zijn aangepast door voortschrijdend inzicht? Het doet denken aan de mondkapjes; Nederland was één van de laatste Europese landen met de invoering van mondkapjes. Destijds sprak het OMT ook over dit onderwerp met vergelijkbare woorden als nu over ventilatie: “Niet-medische mondneusmaskers dragen mogelijk enigszins bij aan het beperken van verspreiding van COVID-19”. Het voortschrijdende inzicht wat betreft de ventilatie laat vooralsnog op zich wachten.

Stel dat Nederland meer de internationale richtlijnen gaat volgen, dan staan we voor een enorme opgave met z’n allen. Als onze gebouwen al kunnen voldoen aan de eisen van het Bouwbesluit, is het nog de vraag of we niet meer moeten willen ventileren dan die ondergrens.

Ongeacht wat ons wordt voorgeschreven, kunnen we natuurlijk ook de hand in eigen boezem steken en zelf actie ondernemen. Het loont de moeite om je eens te verdiepen in de eisen die gesteld worden in het buitenland, evenals de handvaten die worden geboden door andere landen. Zo kun je ook schoklucht toepassen op je kantoor, kun je meer inzicht krijgen door een CO₂-meter op te hangen of je natuurlijk oriënteren op mechanische ventilatie-oplossingen.

Meer info: Klimaatgroep Holland

Naschrift redactie: het kabinet heeft woensdag 14 juli in een debat in de Tweede Kamer aangekondigd dat ventilatie wordt toegevoegd aan de eerder genoemde ‘grote’ drie: 1,5 afstand houden, handen wassen en testen bij klachten. We zijn benieuwd naar de onderliggende details.