Nog nasudderend van een Caribische vakantie werd ik opgeschrikt door alarmerende berichten in de dagbladen over de financiële risico’s van het opwekken van, al dan niet duurzame, energie. Duitse windmolens moeten worden stilgezet, Vattenfall zegt een miljardenstrop te hebben aan een nieuwe centrale in Eemsmond, PGGM heeft tegenwind bij de aanleg van een windpark in Mexico en het Haagse aardwarmteproject is failliet.

Het zal toeval zijn, maar ik werd er wel door aan het denken gezet. Hoe riskant is het om anno 2013 te investeren in energieopwekking? En waarom krijgt energievoorziening steeds zoveel aandacht en komt energiebesparing er zo bekaaid af in de politiek en pers? En opeens is het er weer: het Vergeten Scenario van Theo Potma.

Vergeten scenario
In 1979 publiceerde Theo Potma het ‘Vergeten scenario’. In zijn ogen was de discussie over het energiebeleid toentertijd veel te veel gefixeerd op de keuze tussen kernenergie of kolen. Duurzame energie werd daarbij afgeserveerd, vanwege de hoge kosten en ontoereikende bijdrage. Met zijn vergeten scenario toonde hij aan dat vergaande energiebesparing in combinatie met de ontwikkeling van duurzame energie wel degelijk een haalbaar alternatief bood. Een scenario dat vanuit kosten, betrouwbaarheid en milieu zelfs de voorkeur verdiende. Potma richtte vervolgens het Centrum voor Energiebesparing in Delft op.

Trias Energetica
In dezelfde periode ontwikkelde de Studiegroep Stadsontwerp en Milieu (SOM 1) van de TU Delft onder begeleiding van Cees Duijvestein de 3-Stappenstrategie. In een artikel in het vakblad BOUW: “Als we het energieprobleem willen aanpakken moet eerst gezocht worden naar mogelijkheden tot besparingen. Vervolgens kan gezocht worden naar zgn. eindeloze bronnen en ten slotte zal het dan nog resterende verbruik van fossiele energie op een efficiënte wijze moeten plaatsvinden.” [Milieu voorop bij uitwerking van een globaal bestemmingsplan. Hans Korbee, Bert Smolders en Frank Stofberg in: Bouw no. 22 27-10-1979]. In 1996 heeft Erik Lysen de strategie fraai omgedoopt tot Trias Energetica en internationaal bekendheid gegeven.

Samenhang cruciaal
Het onderzoek '100% schoon licht voor scholen' toont een variant op de Trias Energetica zoals er in de loop der jaren diverse zijn ontwikkeld. In dit geval: 1. Maak maximaal gebruik van daglicht zonder lichthinder en oververhitting te introduceren. 2. Vul aan met efficiënt kunstlicht. 3. Wek de elektriciteit hiervoor op met pv. En klaar is Kees. Leerlingen, leraren en schoolbestuur kunnen genieten van 100% schoon licht. In andere varianten op de Trias Energetica wordt bijvoorbeeld het gebruik van afvalwarmte opgenomen in de aanpak. Essentieel blijft in alle gevallen de samenhang en afweging besparen – duurzaam – fossiel. Door deze samenhang worden maximale resultaten tegen minimale kosten bereikt.

Prestatiecontracten en ESCo’s
Na de introductie van energieprestatie-eisen in het Bouwbesluit in 1995 zien we dat bij nieuwbouw de Trias Energetica volop is gebruikt, met steeds betere resultaten. De EPC-eis voor woningen is nu gedaald van 1,4 tot maximaal 0,6. Een prestatie waar de auto-industrie een puntje aan kan zuigen. Nu het verduurzamen van de bestaande gebouwen een serieuze markt wordt zien we ook hier implementatie dankzij de introductie van prestatiecontracten. Stel: een integrale opdracht en marktpartijen leveren op tijd en binnen budget het overeengekomene; dat idee wordt in steeds meer projecten gerealiseerd. De nieuwe whitepaper ‘Energiebesparing met ESCo’s geeft hiervan een elftal navolgbare voorbeelden.

Energiebesparing begint big business te worden nu het besef doordringt dat duurzame huisvesting niet duurder, maar juist goedkoper is. 34 jaar na introductie zijn de Trias Energetica en het Vergeten scenario actueler dan ooit. Bij de uitwerking van het Energieakkoord van de SER zullen de betrokken partijen hiervan vast goed gebruik maken.

Auteur: Hans Korbee, programma adviseur Agentschap NL

De eerste white paper ‘ESCo voor voordeel en gratis energiebesparing’ Agentschap NL, januari 2013 is te downloaden via de website van Agentschap NL.

De tweede white paper ‘Energiebesparing organiseren met ESCo’s’ Agentschap NL, januari 2013 is te downloaden via de website van FMM.