Luister naar alle stakeholders en creëer betrokkenheid in de wijk, zodat aardgasvrij bouwen kansrijk wordt. Die inzichten bleken uit het webinar Warmtetransitievisies en Expeditie Aardgasvrije wijken, waar een zestal sprekers diverse (praktijk)voorbeelden gaven van succesvolle en aanstaande transities. De reis ging langs de verduurzaamde Zwolse proeftuin Berkum tot aan ‘Hydrogen City’ in Stad aan ‘t Haringvliet, en het Drentse Hoogeveen, waar de mogelijkheden voor waterstof worden onderzocht.

Dagvoorzitter Ysbrand Visser van Duurzaam Gebouwd zorgde voor het startschot van de ochtend vol kennisdeling over hoe je fossiele brandstoffen uitzwaait. Het was aan Timo Veen van TiMove om te laten zien hoe een succesvolle verduurzaming er in de praktijk uitziet. Als projectleider energietransitie is hij nauw betrokken bij het omvormen de Zwolse wijk Berkum. De wijk staat officieel te boek als proeftuin en daarmee zijn de verwachtingen hooggespannen.

Aardgasvrij Berkum

De reis begon eind 2017. “Toen werd Berkum aangewezen als eerste wijk in Zwolle om energieneutraal te worden per 2025.” De samenwerking in de driehoek ‘overheid’, ‘inwoners’ en ‘bedrijfsleven’ kwam op gang. “In mijn ervaring, als je het hebt over grote thema’s als Energie, Water en Voedsel, heb je deze onderlinge samenwerking nodig.” Zijn advies is dan ook om deze stakeholders in ieder geval te betrekken bij de transitie naar energieneutraal en aardgasvrij.

2.000 woningen en 50 bedrijfsgebouwen moeten daarvoor onder het mes. Via de Klimaatmonitor en gegevens vanuit Enexis werd het energieverbruik duidelijk, om eenvoudiger stappen te zetten naar een volledig duurzame energievoorziening. “Een belangrijk uitgangspunt is dat wijkbewoners en partners samen de route vormgeven”, gaat Veen verder. “Wijkbewoners werken op vrijwillige basis mee. Het wijktransitieplan is sinds maart 2019 gereed. De realisatiestrategie gaat langs drie sporen: verduurzamen van woningen, collectief opwekken van energie en de keuze voor een wijk-energiesysteem. Uitdaging daarbij is dat de strategieën invloed hebben voor én achter de voordeur. Je moet bijvoorbeeld mensen meekrijgen voor isolatiemaatregelen.”

Hoe kom je dan achter die voordeur? “We organiseerden onder andere een digitale talkshow. We bereikten een andere doelgroep en er was veel interactie. We zijn ook actief op social media, op de  website en proberen op nieuwe manieren onze doelgroepen te bereiken.” Het is daarmee duidelijk dat het om andere, frisse initiatieven gaat, niet alleen meer om een bewonersavond. “Besef je dat er niet één informatielijn is naar inwoners, dus zet in op verschillende vormen.”

Stakeholders betrekken

Het belang van het betrekken van verschillende stakeholders bij transities onderstreepte ook Aleida Verheus van Tauw. Zij gaf inzage in hoe betrokkenheid van diverse partijen bijdraagt aan een succesvolle warmtetransitievisie. Die visies worden eind 2021 ingeleverd door gemeenten, die daarmee aangeven hoe iedere wijk aardgasvrij wordt gemaakt en wanneer dat gebeurt. Wie ga je betrekken en hoe doe je dat?

“Je komt in zowel het fysieke als het sociale domein een heleboel partijen tegen die je als stakeholder kunt omschrijven. Denk aan woningcorporaties en VvE’s in het fysieke en huurders, bedrijven, ondernemers en welzijnsinstanties in het sociaal domein. Daarnaast overlapt het soms.” Een aantal factoren beïnvloeden keuzes rondom de transitie in een wijk: gebouwtypologie en collectieve systemen, bijvoorbeeld. Maar ook bewonersinitiatieven die er zijn, die  ellicht kunnen aansluiten, de type gemeente en de eigendomsverhouding.” Ze adviseert om goed rekening te houden met de verschillende belangen: “Iedere groep wil iets anders. Denk daarin mee en houd die discussie op gang.” [Zie ook afbeelding hieronder, red.]

De belangen van stakeholders in de warmtetransitievisie kunnen flink verschillen.

‘Decentraal is ideaal’ kopte de presentatie van Aarjen de Boer van AB Sales & Trade. Hij liet zien dat er meerdere wegen naar aardgasvrij Rome leiden, met de verschillende types van woningen en wensen in het achterhoofd. “Het uitgangspunt van aardgasvrij moet betaalbaarheid zijn. Er zijn nieuwe gezichtspunten nodig. Een eerste daarvan is dat we het verwarmen moeten scheiden van het warm tapwater. Daardoor krijg je meer alternatieven om uit te kiezen als je naar all electric gaat.”

Een tweede aandachtspunt is decentraal gaan denken en werken. “Die twee gezichtspunten moeten we in het achterhoofd houden. Maak de mix groter, zodat je maatwerk kunt leveren en je bewoners meekrijgt in de wijk.” De oplossingen voor decentrale verwarming zijn divers: “Denk aan infraroodpanelen, elektrische vloerverwarming en muurverwarming.”

Hydrogen City

De digitale reis ging vervolgens naar Stad aan ’t Haringvliet en Hoogeveen om de kansen van waterstof te belichten. Experts Ronald Velthuizen (Gasunie), Esther Slegh (Goeree-Overflakkee) en Kees Boer (Hoogeveen) vertelden over de twee projecten. ‘Hydrogen City’ wordt het imposante project genoemd in Stad aan ’t Haringvliet. Het ontwerp op hoofdlijnen werd getoond in onderstaande afbeelding.

Systeeminnovatie – ontwerp op hoofdlijnen

Belangrijke afwegingen zijn de rollen die inwoners in het geheel willen vervullen.  “Hoe maken ze een gefundeerde keuze”, vertelt Slegh.” Ook in Hoogeveen wordt een waterstofwijk gerealiseerd. “De kern van het project is het realiseren van een waterstofdistributienetwerk”, gaat Boer verder. “Daarna sluiten we 80 tot 100 nieuwbouwwoningen aan en we zetten 427 woningen in de wijk Erflanden om van aardgas naar waterstofgas.”

Binnenshuis moeten er wat veranderingen plaatsvinden om de huizen klaar te stomen voor waterstof. “Zoals het vervangen van de cv-ketel, de gasmeter en huisdrukregelaar”, weet Boer. “Er moeten eventueel nieuwe sensoren worden geplaatst en bewoners gaan over naar koken op inductie.” Hij adviseert: “Neem waterstof mee als mogelijke optie en weeg de impact af per wijk. Met de huidige stand van de techniek is het goed mogelijk om een veilige waterstofwijk te maken.” En de prijs? “Met de verwachte prijsontwikkelingen van groene waterstof kan dat op termijn gedaan worden tegen acceptabele maatschappelijke kosten.”

Binnenkort kun je de sheets en beelden van dit webinar terugvinden via onze terugblikpagina.
Het webinar Warmtetransitievisies en Expeditie Aardgasvrije wijken is een van de vele events die Duurzaam Gebouwd organiseert. Wil je een van onze events bijwonen? Houd onze agenda in de gaten en schrijf je in.