“Markt en overheden moeten bij klimaatadaptief bouwen nadenken over de gevolgen op lange termijn van de keuzes die ze maken bij gebiedsontwikkeling. Daarbij moeten ze integraal kijken en de verschillende belangen en waarden goed tegen elkaar afwegen.” Dat vindt Farid Saif van DWA.

Foto boven: Het modulaire houten gebouw Floating Office in Rotterdam 

Farid had al vroeg feeling met en belangstelling voor het onderwerp klimaatadaptatie. Zo onderzocht hij tijdens een afstudeerproject van de studie Civiele Techniek met behulp van simulatieprogramma’s wat de beste ontwerpmaatregelen zijn om hittestress tegen te gaan in steden. Als we hem vragen waarom hij zoveel energie krijgt van juist het thema klimaatadaptatie, blikt hij terug op zijn jeugd: “Ik groeide op in Zierikzee, een kleine stad op Schouwen-Duiveland in Zeeland. Daar speelde bij klimaatverandering vooral de zeespiegelstijging en hoe je die als mens met constructies als de Oosterscheldekering tegengaat.”

Kansengelijkheid

Het onderwerp klimaatadaptief bouwen is belangrijk voor Nederland, zo legt Farid uit, om nu en in de toekomst kansengelijkheid in stand te houden. “We moeten anders gaan ontwerpen en er anders over gaan nadenken. Als we op de huidige manier doorgaan, krijg je een tweedeling tussen hoger gelegen, beter beschermde gebieden met welgestelden en lager gelegen, minder beschermde gebieden voor minder bedeelden.”

Sociale waarde van groen

Om klimaatadaptief bouwen te versnellen moet ‘groen’ een sociale en financiële waarde krijgen, vindt Farid. “Nu wordt er vooral naar de nadelen van groen gekeken – er is onderhoud nodig en dat kost gemeenten geld – en amper naar sociale voordelen zoals minder wateroverlast en het feit dat groen bijdraagt groen aan het welbevinden van de bewoners. Door de huidige kijk op groen is groen in de openbare ruimte nog te vaak een ondergeschoven kindje en wordt het onderwerp onvoldoende meegenomen bij projecten. Dat verandert wanneer je groen een sociale en financiële waarde toekent. Dat laatste kan op verschillende manieren, waarbij je een bedrag koppelt aan de voordelen die voortvloeien uit verschillende duurzame én klimaatadaptieve maatregelen:

• We kunnen besparingen realiseren op gezondheidskosten door te investeren in een betere luchtkwaliteit.
• De opslag van CO₂ draagt bij aan klimaatmitigatie en energiebesparing.
• Door het voorkomen van waterschade bij wateroverlast kunnen we aanzienlijke kosten vermijden.

Door enerzijds groen een sociale waarde te geven en anderzijds de financiële voordelen in kaart te brengen, krijg je een ‘gelijk speelveld’ bij projecten, waarbij alle waarden – sociaal, maatschappelijk en financieel – gelijkwaardig zijn.”

Meer dan alleen groen

Klimaatverandering vergroot de kans op weersextremen. Die kunnen een gevaar vormen voor de gezondheid, veiligheid en economie, maar ook voor onze natuur en de biodiversiteit. Door klimaatverandering krijgen we te maken met meer zware stormen, met meer hittegolven, met langere periodes van droogte en met regenbuien die extremer en frequenter worden.

Bij gebieden en in het gebouwontwerp houden we rekening met (de gevolgen van) het veranderende klimaat. In een gebouwontwerp zijn nú al veel slimme keuzes te maken. Bijvoorbeeld:

• Infiltreer regenwater in de bodem.
• Zorg voor drie bomen, 30% schaduw door boomkronen en binnen 300 meter een koele plek voor ieder huis of school.
• Plaats geen kwetsbare infrastructuur op de begane grond.
• Heb aandacht voor de waterdichtheid van gevels bij storm.

Illustratie: Langere periodes van droogte door klimaatverandering

Illustratie: Meer hittegolven door klimaatverandering

Positieve mindset

Farid probeert bij de opdrachtgevers van DWA een andere mindset te bewerkstelligen door te wijzen op onderzoeken, waarbij de voordelen van wijken met meer groen ten opzichte van wijken met minder groen worden aangetoond. Deze aanpak werkt. “Ik zie dat opdrachtgevers – vastgoedbeleggers, projectontwikkelaars en gemeenten –  steeds meer het belang gaan inzien van groen in hun wijk, gebied en gebouw om het zo voor de gebruikers zo comfortabel en gezond mogelijk te krijgen.” Farid gebruikt ook digital twins: “Daarbij bouw je de werkelijkheid na in een digitale omgeving en kun je allerlei zaken berekenen zoals hittestress, wateroverlast, afstand tot koelte en het warmtegebruik van een gebouw. Zo maak je het voor opdrachtgevers visueel en SMART wat de impact is van een gebouw op een gebied of van een gebied op de omgeving.”

Om ervoor te zorgen dat klimaatadaptatie al in het begin van het ontwerp wordt meegenomen, benoemt Farid de risico’s. “Daarmee wil ik bewerkstelligen dat de opdrachtgever zich ervan bewust wordt dat het daadwerkelijk een probleem is. In sommige tenders zie ik klimaatadaptatie al terug, bijvoorbeeld wanneer het gaat om wateroverlast.”

Farid Saif: "In sommige tenders zie ik klimaatadaptatie al terug, bijvoorbeeld als het gaat om wateroverlast."

Rol overheden en beleidsmakers

Farid ziet dat de sense of urgency over klimaatadaptief bouwen toeneemt, mede door het veranderende klimaat in Nederland en de rest van de wereld. Hij ziet een duidelijke rol weggelegd voor overheden en beleidsmakers bij het bevorderen van klimaatadaptief bouwen. “Bij transities moeten overheden en beleidsmakers aanjagers zijn, want zij kennen de ernst van de situatie. Dat aanjagen kunnen ze doen door duidelijke kaders en eisen te stellen aan marktpartijen en door ambities te formuleren. De landelijke overheid kan een rol spelen door klimaatadaptief bouwen uiteindelijk in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) op te nemen. Bij belangrijke certificeringen zoals BREEAM en GPR zijn er al eisen opgenomen wat betreft klimaatadaptief bouwen. Een andere belangrijke is de EU Taxonomie. De EU Taxonomie heeft tot doel een bijdrage te leveren aan de belangrijkste klimaatopgaven, zoals klimaatadaptatie en klimaatmitigatie.” De EU Taxonomie is voor de bouwsector om meerdere redenen belangrijk, zegt Farid: “Het classificatiesysteem van de EU Taxonomie vormt de basis waarop er binnen de CSRD gerapporteerd moet worden over de milieudoelstellingen. Ook moeten ondernemingen binnen de CSRD transparant zijn over de impact van hun vastgoedinvesteringen op sociale en governance doelstellingen.” 

Gezonder en gelukkiger

Farid wijst erop dat klimaatadaptief bouwen de verschillende partijen ook voordelen biedt. “Er zijn de nodige afspraken rond huurgebreken voor woningbouwcorporaties en vastgoedbeleggers. Hittestress is bijvoorbeeld een huurgebrek en als een woning te warm is, kan de huurder een huurverlaging tot 80% aanvragen. Door te bouwen met een zo laag mogelijke impact op het milieu zijn de klimaatveranderingen een stuk lager.”

Ook voor gemeenten zijn er voordelen: “Allereerst realiseren we gebieden en gebouwen die bestand zijn tegen de uitdagingen van klimaatverandering en die geen schade ondervinden door bijvoorbeeld droogte, hittestress, wateroverlast of bodemdalingen. Met als resultaat een veilige en veerkrachtige stad. Daarnaast is er een sociaal voordeel: wanneer er veel groen in een wijk is, zijn de mensen gezonder en gelukkiger. En tenslotte zijn er economische voordelen. In wijken met veel groen is de arbeidsproductiviteit hoger en is het vastgoed meer waard.”

Inspirerende initiatieven en projecten

Een inspirerend initiatief op het gebied van klimaatadaptief bouwen is voor Farid The Green Village, een openluchtlaboratorium op de campus van de TU Delft, waar geëxperimenteerd wordt met duurzame innovaties en technieken en klimaatadaptieve maatregelen voor de gebouwde omgeving. “Ze kijken onder meer naar biobased isolatiematerialen, circulair watergebruik in woningen en waterberging op het eigen terrein. Daarbij spreekt het me aan dat ze de theoretische kennis praktisch maken zodat het uiteindelijk ook toegepast kan worden.”

Hij komt met een tweede voorbeeld: “Bij een ander project, bestaande uit een ondergrondse parkeergarage, kantoren op de onderste verdiepingen en twee woontorens, hebben we een klimaatrisicoanalyse gemaakt. Om schade te voorkomen door klimaatrisico’s zoals droogte, hitte, hemelwater en wateroverlast adviseerden we om maatregelen te treffen. We hebben onder andere  kwetsbare installaties en apparaten beschermd door ze verhoogd op te stellen of een waterdrempel bij de ingang te plaatsen.”

Illustratie: Meer zware stormen door klimaatverandering

Illustratie: Kilmaatverandering zorgt voor extreme en frequente regenbuien

Uitdaging aan de markt en overheid

Farid heeft een uitdaging voor de markt en de overheid voor wat betreft klimaatadaptief bouwen: “Veranderen naar een klimaatadaptieve leefomgeving is niet meer vrijblijvend. De keuzes die we vandaag maken in een gebiedsontwikkeling zijn voor de komende 100 jaar. Ook zijn wij maatschappelijk verplicht om ervoor te zorgen dat het gebied bestand is tegen klimaatveranderingen in de toekomst. Daarom is mijn oproep: maak de impact van klimaatadaptieve maatregelen meetbaar door deze op te nemen in een integrale businesscase voor de lange termijn.” 

Tekst: Peter Bekkering