Bang voor BENG?
De angst voor BENG, die ik soms wel eens bespeurde in de ogen van vastgoedprofessionals, is verdwenen. Hij lijkt omgeslagen in verontwaardiging. De vorige week gepresenteerde concept-grenswaarden worden door koplopers in de sector nu omschreven als ‘slappe hap’. Tijd voor nuance, duiding en advies.
Op het congres ‘Energieprestatie 2.0’ van NEN en BZK stond de presentatie van en toelichting op NTA 8800 centraal. Deze nieuwe bepalingsmethode vormt vanaf 2020 het rekenhart voor alle energieprestatie-indicatoren van alle gebouwen. Maar alle aandacht tijdens en vooral na het congres ging uit naar de grenswaarden voor de BENG-indicatoren. BZK presenteerde tijdens het congres de ‘concept geadviseerde waarden’ voor de BENG-eisen die vanaf 1-1-2020 de maatstaf worden voor de energiezuinigheid van alle nieuwe gebouwen.
De nieuwe (concept-)waarden verschillen aanzienlijk van de wat in 2015 gepubliceerd is als ‘voorgenomen’ BENG-eisen; u heeft vast de reeks 25-25-50 voor woningbouw onthouden. Die mag u nu vervangen door 70-30-50 of 70-50-40 afhankelijk of u grondgebonden of gestapelde bouw realiseert. Met bovendien een correctie voor gebouwen met verhoudingsgewijs veel ‘schil’. Voor utiliteitsbouw geldt een vergelijkbare wijziging. Dat is nogal een verschil. Waarom deze wijziging en wat betekent het? De beloofde nuance en duiding dus.
Drie invloeden
Er zijn grofweg drie zaken die de nieuwe grenswaarde hebben bepaald: de nieuwe rekenmethode, de gewijzigde BENG-definities en de kostenoptimaliteitstoets. Een korte toelichting op deze trits:
- NTA 8800 is gebaseerd op een groot aantal geactualiseerde Europese normen en vervangt NEN 7120 en een hele serie andere normbladen. Kortom: de rekenmethode is integraal herzien. Dat betekent dat uitkomsten (ook al staan ze in dezelfde grootheid) niet vergelijkbaar zijn. Over het algemeen vallen de uitkomsten berekend met NTA 8800 iets hoger uit. Dat is in lijn met eerder veel gehoord commentaar dat de uitkomsten van EPC- en EI-berekeningen een te gunstig energiegebruik suggereerden ten opzichte van wat in de praktijk mogelijk was.
- De BENG-definities zijn aangepast naar aanleiding van ingekomen commentaar. De sector heeft uitgebreid en inhoudelijk gereageerd op de voorgenomen eisen die in 2015 zijn gepubliceerd. Positief moet worden gewaardeerd dat de overheid het ingebrachte commentaar serieus heeft genomen en waar nodig aanpassingen heeft gedaan. De algemene lijn was dat de ambities voor veel gebouwtypen onhaalbaar hoog waren. Daarmee is rekening gehouden, o.a. door het inbouwen van een correctie voor gebouwen met een ongunstige verhouding tussen verliesoppervlak en gebruiksoppervlak (Als/Ag in jargon). Daarnaast is de invloed van alle ventilatiesystemen ‘verhuisd’ naar BENG-2. Als gevolg daarvan wordt er in BENG-1 nu gerekend met een (aanzienlijke) hoeveelheid op te warmen (of af te koelen) ventilatielucht. Omdat dit leidt tot hogere uitkomsten van die eerste BENG-indicator, is het logisch dat de grenswaarde hoger uitvalt.
- De kostenoptimaliteitstoets is een andere bepalende invloedfactor. Zowel nationaal als in Europees verband is overeengekomen dat de ‘duimschroef’ van (sinds 1995) steeds strengere energieprestatie-eisen voor nieuwe gebouwen afgewogen moet worden tegen de daardoor stijgende bouwkosten. Kortweg worden de bouwkosten ‘nu’ vergeleken met de kosten ‘straks’ met de nieuwe eisen. In de praktijk wordt een optimum gezocht tussen strengere eisen en stijgende kosten. Bij het vergelijken tussen ‘nu’ (bouwproductie 2017-18) en straks (bouwproductie 2020-21) speelt dan ook het gasloos bouwen een rol. De realiteit is dat de afgelopen tijd nog erg veel nieuwe gebouwen ‘gewoon’ een gasketel hebben gekregen. Alleen al door het rekenen met gebouwen met (bijvoorbeeld) warmtepompen, wordt een autonome kostenstijging geïntroduceerd. Voor meer ‘aanscherping’ in de maatregelpakketten blijft dan simpelweg geen ruimte over. Ook dit leidt tot hogere grenswaarden dan eerder gedacht.
Drie separate ontwikkelingen die er elk voor zorgen dat de nu gepubliceerde ‘concept geadviseerde’ grenswaarden een stuk hoger uitvallen dan eerder gedacht. Tot zover de toelichting.
Advies
Wat staat ons te doen? Wat mij betreft eerst enige reflectie op de achtergronden van de wijzigingen. Dit artikel beoogt daaraan bij te dragen. Maar er is ook perspectief, afhankelijk van je visie op het onderwerp. Voor wie zich zorgen maakte dat de bouwproductie door ‘BENG’ stil zou komen te liggen, kan opgelucht ademhalen. Wie insteekt op zo scherp mogelijke eisen voor alle nieuwe gebouwen en het ‘bijna’ uit BENG eigenlijk onzin vindt, voelt het als een teleurstelling.
De nu bekend geworden eisen staan nog niet vast. De komende maanden is er nog alle mogelijkheid om invloed uit te oefenen op de besluitvorming. Vooral de aangekondigde internetconsultatie is daarbij interessant, omdat die open staat voor alle betrokkenen.
Een ander advies is om zo snel mogelijk afscheid te nemen van voormalige BENG-grenswaarden uit 2015. Heel praktisch: wees er scherp op dat deze niet (on)bewust in contracten of beleidsnota’s blijven staan. Staat het er toch? Maak dan een voorbehoud door nadrukkelijk het verband te leggen met de rekenmethode en de bron van die grenswaarde, zodat er soepel geschakeld kan worden in de loop van een ontwerpproces.
Tot slot
De concept geadviseerde BENG-grenswaarden laten zien dat de overheid het commentaar uit de sector ter harte heeft genomen. Dit geeft weer veel ruimte om het beter te doen en daarmee opdrachtgevers en gebruikers een dienst te bewijzen. Een ambitieus project is immers niet ‘bijna’, maar echt energieneutraal.
Dus: niet meer bang voor BENG? Maak het dan ENG!
Harm Valk
Senior adviseur / partner
Zoek verder binnen deze onderwerpen
Gerelateerde artikelen, events & downloads
Isoleren met biocirculaire grondstoffen
Wie op zoek is naar isolatiemateriaal, moet wikken en wegen tussen standaard materialen en biobased oplossingen. Ook kun je kiezen voor isolatieproducten op basis ...
Energiebesparing bepalende factor succes energietransitie
Energiebesparing in de gebouwde omgeving bepaalt het succes van de energietransitie. Dat schrijft Paul Masselink, oprichter van Sustainable Energy Solutions in ...
Whitepaper: Prefab vult bouwopgave versneld ...
In de komende tien jaar moet er veel gebeuren in de woning- en utiliteitsbouw. We zeggen vaarwel tegen aardgas, we dringen de CO2-uitstoot fors omlaag en zorgen ...
Renovatiestandaard: nieuwe stap vooruit
Wat is het een bizarre tijd. Werken aan de energietransitie in de gebouwde omgeving is schaken op drie borden tegelijk: de korte termijn, de middellange termijn ...
Kennispaper belicht effectiviteit van bouwkundige ...
House Energy Optimum (HEO) gaat in het tweede deel van een reeks kennispapers in op de effectiviteit van bouwkundige maatregelen. Die beïnvloeden de energievraag ...
Kan BENG niet eenvoudiger en beter?
De bouw stoot als sector een immense hoeveelheid CO2 uit. Wat komt daar nog bij als aan de bouwopgave wordt voldaan? Lees wat Hans Korbee zegt over wet- en regelgeving, ...
Hoe kwam BENG in eerste jaar van de grond?
Een jaar geleden, op 1 januari 2021, werd afscheid genomen van de Energie Prestatie Coëfficient (EPC). Na jaren van trouwe dienst en het nodige sleutelwerk ...
Nieuw: digimagazine BENG
In ons nieuwe digitale magazine BENG lees je onder andere een interview met Maartje Brans van De Alliantie, praten we bij met EP Adviseurs Steven Akkermans en Frederik ...
BENG spoort ons aan tot een gezamenlijk format
Sinds 1 januari van dit jaar gelden de BENG-eisen. Dat levert veelal positieve veranderingen op, zoals de TO-juli oververhittingseis, maar als we dieper graven ...
Nieuwe Duurzaam Gebouwd Podcast over BENG
De nieuwste aflevering van de Duurzaam Gebouwd Podcast staat voor je klaar om te luisteren, via Spotify, Soundcloud of Apple Podcasts.
Grip op je businesscase met nieuwe BENG
Door de nieuwe BENG-eisen en het gasloos bouwen en zijn de ontwikkel- en bouwkosten flink gestegen. Hoe krijg je dan weer grip op je businesscase? Bezoek ook de ...
Big BENG komt eraan: deze tool helpt je daarbij
Vanaf 1 januari 2021 treedt de BENG in werking, de overheidseisen voor Bijna Energieneutrale Gebouwen. Alle vergunningaanvragen voor nieuwbouw, zowel in de woning- ...
Reacties
"Dit geeft weer veel ruimte om het beter te doen" Dat is zeker waar, ik vraag me alleen af of dat het doel moet zijn. Er is nu ook bijzonder veel ruimte om beter te doen, maar in de praktijk worden nu vrijwel uitsluitend woningen met een EPC tussen de 0,38 en 0,4000 gebouwd. De 'vastgoedprofessionals' bouwen veel m2 voor zo min mogelijk euro, dat is precies wat de consument ook wil. Het idee van de BENG (bijna energie neutraal) normen was dat de woningen zuiniger en comfortabeler zouden worden met minder maandlasten. Ik begrijp dat de rekenmethodiek is gewijzigd, dat we in Nederland graag een rooster in het raam willen en dat een woning bouwen duurder wordt. Maar wat ik niet begrijp is dat volgens de voorbeelden tijdens het NEN congres een woning die voldoet aan de eisen uit 2015 ook met gemak voldoet aan de eisen in 2020? Waar is in de ambitie gebleven? De oorspronkelijk genoemde 25/25/50 eisen waren nogal scherp, dat gaat van de huidige matig geïsoleerde woning naar een woning met een serieuze schil. Kan me voorstellen dat de gemiddelde bouwer daar nogal van schrikt. Maar van de toen getoonde ambitie lijkt werkelijk niets meer over. Het lijkt er nu op dat het gebruiken van meer energie zelfs mogelijk wordt, o.a. door het bijstellen van de Power Efficiency Factor. Veel dank voor de duiding, maar mij is nog niet duidelijk waar dit nu zo ontzettend mis is gegaan.
Als natuurkundig ingenieur, voormalig directeur van een woningcorporatie en nu lid van een energiecorporatie met specialisatie warmtepompen heb ik maar aan één ding behoefte: praktijkvoorbeelden van waar deze theoretische normen toe leiden. Beschrijf als je blieft een nieuwbouw eengezinswoning, een nieuwbouw meergezinswoning, een nieuwbouw kantoorgebouw, een nieuwbouw zorginstelling enz. die aan deze BENG normen voldoen. En wat in de praktijk het verschil is tussen de eerdere BENG normen en de laatste nieuwe BENG normen. Ik - en ik denk met mij velen - hebben er nauwelijks/geen voorstelling bij. Laat dit geen discussie worden tussen superspecialisten vanuit theoretische modellen. Maar verbreed het tot een discussie met mensen uit de praktijk. Alleen op die manier creëer je draagvlak.
Wegens de crisis heb ik noodgedwongen inmiddels werk buiten het EP-gebied gevonden, en alle tumult in november is mij wegens erge drukte voorbij gegaan. Ik heb mij vanaf 1992 met de Energieprestatie bezig gehouden, en vaak gepleit voor een sterkere invoering van de 1e stap van de Trias Energetica in de regelgeving. Ook tijdens mijn lidmaatschap van de EPG-normcommissie heb ik daar vaak aan getrokken. Het was mij een doorn in het oog dat met besparingen op papier (door verklaringen van fabrikanten van zogenaamd zuinigere installaties. Dit heeft mij ertoe gebracht om een onafhankelijke beoordelings commissie voor het beoordelen van Kwalitieits- en Gelijkwaardigheidverklaringen te proberen op te starten hetgeen gelukt is) de consument opgezadeld werd met nog steeds slecht ge-isoleerde huizen, met hoge energie rekeningen. Nog afgezien van de kwaliteit van de EPC-berekeningen. Ik vond het verheugend toen Harm mij in 2015 het nieuwe BENG concept toonde: eindelijk leek het serieus te worden met de 1e stap , beter geisoleerde woningen. Toen ik deze week voor het eerst de teruggeschroefde ambities zag, en ook nog las dat uit berekeningen van Remy ten Have's Uniec3 bleek dat de huidige eisen overeenkomen met een EPC van op zijn best 0,4 was ik erg teleurgesteld. Eenvoudige electrische lokale ventilatorkacheltjes zijn nu voldoende las ik ook nog ergens... Dit lijkt erg veel op de situatie toen Stadsverwarming veel te hoog werd gewaardeerd in de NEN1528: de burger kreeg een slechter geisoleerde woning, en mocht als klap op de vuurpijl ook nog een duurder tarief voor de geleverde energie betalen omdat die werd gebaseerd op oude Laagrendement verwarmingsketels. Hetzelfde zie ik nu weer gebeuren. Ik hoop dat het nog anders wordt, en de 1e stap de plaats krijgt die het moet hebben. Maar dan moet de overheid wel willen sturen en niet zoals nu neoliberaal alles aan de markt overlaten. Je moet betalen om in de normcommissie mee te mogen praten, en dan gebeurt dit dus.