Begin 2023 ontstond er commotie over de milieubelasting van warmtepompen. De ophef begon na de actualisatie van de milieuproductkaarten in de Nationale Milieudatabase (NMD). Door toevoeging van het koudemiddel en de benodigde elektronica nam de milieubelasting van warmtepompen met een factor tien toe in vergelijking met de reeds bestaande milieuproductkaarten. Desondanks ligt de milieubelasting van een nieuwbouwwoning met een warmtepomp aanmerkelijk lager vergeleken met dezelfde woning met een cv-ketel. Dit concluderen Jourdain Martens van Develop Inc. en Jeannette Levels-Vermeer van LBP|SIGHT op basis van onderzoek.

De hogere milieubelasting van warmtepompen kwam voor velen als een verrassing en riep vragen op over de milieuvriendelijkheid van deze installatietechniek. Er werd door sommigen zelfs gesuggereerd dat de cv-ketel een mogelijk duurzamer alternatief is. De milieubelasting van een cv-ketel is immers, volgens de NMD-productkaarten, lager dan die van een warmtepomp.

Dit vraagstuk is voor Jeannette Levels-Vermeer van LBP|SIGHT en Jourdain Martens van Develop Inc. de aanleiding geweest tot het uitvoeren van een eigen onafhankelijk onderzoek. Hierbij is gekeken naar de milieubelasting van nieuwe rijwoningen met een warmtepomp ten opzichte van de milieubelasting van diezelfde woningen met een cv-ketel.

Jeannette Levels-Vermeer van LBP|SIGHT en Jourdain Martens van Develop Inc.

Integrale MEPG

Het onderzoek is gebaseerd op de Milieu- en EnergiePrestatie van Gebouwen (MEPG), zoals beschreven in de consultatieversie: Milieu-energieprestatie Gebouwen, opname operationeel energieverbruik in MPG. Deze methode verbindt de energieprestatie (BENG) met de milieuprestatie van gebouwen (MPG). Daarmee is het mogelijk om inzicht te krijgen in de effecten van (duurzame) technieken en materialen op de milieu- en energieprestatie van het gebouw als geheel.

Bij het onderzoek is gebruikgemaakt van de hoek- en tussenwoning uit het door Develop Inc. ontwikkelde project Park Rietveld in Noordeloos. Waarover Duurzaam Gebouwd eerder publiceerde.

Milieukosten met warmtepomp lager

Uit het onderzoek komt naar voren dat de milieubelasting van de nieuwbouwwoning met warmtepomp lager is dan die van de woning met cv-ketel. Het verschil in milieukosten bedraagt gemiddeld 14% voor de hoek- en 12% voor de tussenwoning.

De milieukosten van de materialen waaruit de warmtepomp bestaat, is weliswaar hoger dan die van de cv-ketel. Maar daar staat tegenover dat de warmtepomp (in het onderzoek een lucht/water warmtepomp) efficiënter is in de opwekking van ruimteverwarming en warm tapwater dan de cv-ketel. Door het hogere opwekkingsrendement van de warmtepomp is het energiegebruik lager en is het mogelijk om de geldende BENG-eisen te behalen zonder dat daarvoor additionele zonnepanelen nodig zijn.

Om te voldoen aan de eisen van BENG 1, 2 en 3 zijn bij gebruik van de cv-ketel negen PV-panelen bij de hoekwoningen nodig en acht panelen bij de tussenwoning. De hogere milieubelasting van de warmtepomp zelf ten opzichte van de cv-ketel wordt gecompenseerd door het achterwege kunnen laten van deze zonnepanelen voor het behalen van de BENG-eisen.

Aardgasgebruik

De meest in het oog springende verschillen, als het gaat om de integrale milieubelasting, worden vooral veroorzaakt door het gas- en elektriciteitsgebruik tijdens bewoning. De woningen met cv-ketel leveren, door toevoeging van de PV-panelen, meer elektriciteit terug dan dat er wordt afgenomen. Aan de andere kant neemt de woning met cv-ketel aardgas af voor ruimteverwarming en voor de opwekking van warm tapwater. De milieukosten hiervan zijn hoger dan van het elektriciteitsgebruik voor ruimteverwarming en tapwater bij de variant met de warmtepomp. Ondanks de negatieve milieukosten (kostenbesparing door teruglevering van elektriciteit) van de woning met cv-ketel worden de milieukosten voor aardgasgebruik en bijbehorende netaansluiting niet volledig goedgemaakt.

De resultaten tonen volgens de onderzoekers aan dat het verstandig is om de effecten van (duurzame) materialen en technieken in samenhang en op gebouwniveau te bekijken. De MEPG biedt hiervoor een eerlijk en integraal afwegingskader.

Gratis whitepaper

De belangrijkste resultaten van het onderzoek zijn gebundeld in een gratis whitepaper. De whitepaper is te downloaden via deze link.

Lees ook het artikel in ons gratis digitale magazine Energietransitie: Gebouwprestaties integraal berekenen met MEPG.

Afbeelding: Shutterstock