Pleidooi voor integrale kwaliteit en gezond binnenklimaat

timer7 min
Pleidooi voor integrale kwaliteit en gezond binnenklimaat

Voor het einde van 2030 moeten we 1,5 miljoen woningen verduurzaamd hebben en 900.000 woningen nieuw gebouwd. Als we aan de verduurzamingsopgave denken, richten we ons al snel op belangrijke ingrepen als spouwmuurisolatie en het opwekken van duurzame energie. Zorgen we daarmee ook voor een goed binnenklimaat en voldoende comfort, en pakken we de opgave rondom klimaatverandering voldoende integraal aan? Die vraag stond centraal tijdens het webinar Energiecrisis en Hittestress, georganiseerd door DUCO.

De aftrap kwam van Duurzaam Gebouwd-expert Richard Geraerts, tevens verkoopleider Nederland van DUCO en moderator van het webinar, die de urgentie van het thema benoemde. De actualiteit van de dag zijn de hoge energierekeningen en de steeds extremere weersomstandigheden. Die trends zetten de portemonnee onder druk en beïnvloeden de leefbaarheid van onze steden en woningen. Hij introduceerde Haico van Nunen, lector duurzame energie aan de Hogeschool in Rotterdam, die een pleidooi hield voor integrale kwaliteit en oplossingen.

“90% van de woningvoorraad staat er over decennia nog steeds. En dat terwijl de woningen, volgens de doelstellingen van het Klimaatakkoord, nog lang niet voldoen aan de prestaties die we vragen in 2050. Dat betekent dat deze woningen minimaal eenmaal een renovatie moeten ondergaan. Die opgave betekent voor ons dat we duizend woningen per dag moeten aanpakken. Gaat ons dat lukken?”

Eerst is het van belang om in beeld te hebben hoe de voorraad er op dit moment uitziet. “We bouwden ooit met enkel glas en natuurlijke ventilatie. We vinden iets van het energieverbruik, maar ook van het binnenklimaat en het comfort dat deze woningen hebben. Dus is het van belang om inzicht te krijgen in wat we nu hebben en hoe dat moet veranderen richting de toekomst.”

Archetypes helpen versnellen

Om de tijdsdruk de baas te kunnen zijn en de juiste stappen te kunnen zetten, helpt het volgens Van Nunen om kleinere groepen en archetypes te maken van de bijna acht miljoen woningen die nog onder het mes moeten. “Er zijn 35 archetypes in Nederland te bespeuren en daar kun je gericht oplossingen voor bedenken, bijvoorbeeld met planvorming voor type A en voor type B. Tegelijkertijd zijn veel woningen niet meer zo vaak identiek aan elkaar. Daarom kun je ook ordenen op hoe de woningen zijn opgebouwd. Bijvoorbeeld naar negen dak- en zeven gevelfamilies en vijf plattegronden. Wanneer je een aantal integrale oplossingen bedenkt om toe te passen op deze ordening, kan dit heel de sector helpen versnellen.”

Gezonde woning is toekomstbestendig

Wanneer de renovatie van woningen wordt opgepakt, is duurzaamheid een essentieel element. Je wilt immers niet een revitalisatie van vastgoed doorvoeren die na tien of twintig jaar is ingehaald door de tijd, waardoor je nog een keer moet langskomen voor aanpassingen. Dat brengt wederom een inspanning met zich mee. Van Nunen: “Duurzaamheid gaat niet alleen over energiemaatregelen, maar ook over het opnieuw benutten van bouwmaterialen en het opvangen van regenwater. En ook over de toekomstbestendigheid van gebouwen en hoe gezond het binnenklimaat is, want leef je eigenlijk wel prettig in je woning?”
Het onderdeel gezondheid is direct te koppelen aan de impact van klimaatverandering, met extremere weersomstandigheden in de winter en hetere zomers. “Er is smogvorming in de steden en straten staan blank als het hard regent. Daar kunnen we in de gebouwde omgeving oplossingen voor bedenken en kwaliteit aan toevoegen om het wonen aantrekkelijk te maken.”

We mogen daarbij volgens Van Nunen niet vergeten dat de bouw- en vastgoedsector een grote stempel drukt op een maatschappelijke opgave als de klimaatverandering. “Zo stoten we 42,3 megaton CO2 uit in de gebouwde omgeving, als je onderdelen als transport en energievoorziening meerekent. Transport heeft een aandeel van 2,2 megaton CO2, 7,5 megaton wordt door de industrie uitgestoten en 7,8 megaton schrijven we toe aan de energievoorziening. Met de oplossingen die we aanbieden, maken we impact en oefenen we invloed uit op onze toekomst. Dat betekent dat we ons op totaalconcepten moeten richten die op méér dan energie focussen. We moeten gaan voor oplossingen met een integrale kwaliteit.”

Menukaart

Maar hoe wordt duidelijk wat ‘kwaliteit’ is? Een menukaart kan een middel vormen om dat duidelijk te maken. “Bijvoorbeeld over de energiebesparing en het comfort dat je levert met een oplossing. Of de hoeveelheid vierkante meters die vrijkomen dankzij een ingreep. Als je de kwaliteit identificeert en transparant maakt, kun je kiezen om het nu of op een later moment te doen. We kunnen niet bij alle 7,5 miljoen huishoudens aan tafel zitten om de benodigde snelheid te maken, dus ga op zoek naar herhalingsmogelijkheden.”

Ondertussen moeten in 2030 de eerste 1,5 miljoen woningen verduurzaamd zijn, dus is er werk aan de winkel. “Die snelheid moeten we maken, maar dan wel op de juiste manier. Zo moeten we ons niet alleen bekommeren om de isolatie voor energiebesparing, maar ook over hoe je het binnenklimaat aangenaam houdt. In de winter is het prettig om warmte binnen te houden, maar zeker in de zomer wil je voorkomen dat je woning te warm wordt. En ventileren is in alle seizoenen belangrijk.”

“Denk dus verder dan alleen energie, ook al zorgt de actualiteit voor veel aandacht hiervoor. Daardoor krijgen integrale en totaaloplossingen een belangrijke rol.” Geraerts sloot zich daarbij aan: “DUCO wordt steeds eerder aan tafel gevraagd om mee te denken over die totaaloplossingen. We krijgen meer vragen over de ventilatie en de koeling, onder andere door de urgentie van het minimaliseren van de milieu-impact en de klimaatverandering.”

Webinar Energiecrisis en Hittestress: ‘Ga voor integrale kwaliteit en een gezond binnenklimaat!’

Balans tussen energiebesparing en gezondheid

Hoe pak je verduurzaming dan in de praktijk aan en hoe zorg je voor een gezond binnenklimaat? Daarover sprak Caspar Houben, technisch commercieel adviseur van DUCO. Eerst benoemde hij het belang van een gezond binnenklimaat. “We brengen zo’n 90% van onze tijd in gebouwen door. We zijn op het werk, zitten in de auto of trainen in de sportschool. Een gezond binnenklimaat moet altijd centraal staan om voor een fijne en gezonde leefomgeving te zorgen.”

Toch staat een gezond binnenklimaat soms lijnrecht tegenover energiebesparing. “Ventileren kost eigenlijk altijd energie, dus je krijgt te maken met warmteverlies en stroomverbruik. Te veel ventileren betekent energieverspilling en te weinig zorgt voor een ondermaats binnenklimaat. Daarom is het zaak dat we de regeling van het ventilatiesysteem optimaliseren en zoveel mogelijk automatiseren.”

Het ventileren is opgebouwd uit drie verschillende principes: het tijd-, vraag- en zonegestuurd ventileren. “Bij vraaggestuurd ventileren zien we dat er minder ventilatieverliezen zijn en dat er gemiddeld minder wordt geventileerd, maar wel op tijdstippen dat het nodig is. Bij gebalanceerde ventilatie gaan de ventilatieverliezen omlaag, dus dat is een aardige stap vooruit om het energieverbruik te verminderen en het comfort en de luchtkwaliteit te verbeteren.”

Met het zonaal ventileren worden ook grote stappen gezet. “Dan wordt onder andere het ventilatiedebiet een stuk teruggebracht, maar zie je wel de factoren gezondheid, comfort en duurzaamheid verbeteren. Daarmee realiseer je een interessante balans tussen energiezuinigheid en gezondheid. In België is zonegestuurd ventileren al de norm, maar in Nederland is er nog winst te behalen.”

Ladder van Koeling

Voldoende ventilatie kan voor een gezond binnenklimaat zorgen en verkleint de kans op oververhitting. “We zien problemen met de opwarming van steden en woningen en merken dat er te weinig natuurlijke koeling is. In de Ladder van Koeling zien we dat de eerste stap de creatie van een koele omgeving betreft. Zorg bijvoorbeeld met voldoende groen voor meer schaduw en leg waterpartijen aan. Vervolgens is het zaak om warmte te weren, onder andere door de oriëntatie van het gebouw, de woningindeling en de zonwering. De derde pijler is passief koelen door nachtventilatie, seizoensopslag en thermische massa. De vierde stap is actieve koeling, bijvoorbeeld met een lucht-waterwarmtepomp.”

Houben adviseert dan ook om de eerste stappen van de Ladder van Koeling niet over te slaan. “Integendeel, richt je eerst op de mogelijkheden van zonwering, zomernachtventilatie en regulier ventileren. In de praktijk laten we de impact van deze maatregelen al zien, onder andere bij een project in Emmeloord. Dat betreft een all-electric renovatietraject van vier flats, waar we DucoSlide en DucoGrille toepasten. Eerstgenoemde is een extern zonweringssysteem met schuifpanelen, laatstgenoemde een muurrooster dat je tegen een bestaand kozijn zet. Beide systemen zijn BENG-proof, inbraak-, insect- en regenwerend. Dit project, in opdracht van woningcorporatie Mercatus, laat zien dat er voldoende mogelijkheden zijn om passief te koelen en een gezond binnenklimaat te creëren.” 

Tekst: Marvin van Kempen
Beeld: DUCO
Foto boven: v.l.n.r. Richard Geraerts, Caspar Houben en Haico van Nunen

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c225 c293
Initiatief onderstreept belang van gezond binnenklimaat

Initiatief onderstreept belang van gezond binnenklimaat

Stichting Binnenklimaattechniek zet de volgende stap in het voorzien van de kennisbehoefte van de professional die zich inzet voor een gezond binnenklimaat: op ...

Lees verder

c21 c41 c225 c243 c293
Breng praktijkkennis eerder in bij ontwerp- en bouwprocessen

Breng praktijkkennis eerder in bij ontwerp- ...

Zijn er kansen voor duurzame ventilatie in de gestapelde bouw? Die vraag werd beantwoord door diverse experts tijdens het R- Event 2024. Duurzaam Gebouwd was erbij, ...

Lees verder

c21 c40 c160 c225 c293
Veranker binnenluchtkwaliteit in wet- en regelgeving

Veranker binnenluchtkwaliteit in wet- en regelgeving

De Science-publicatie ‘Mandating indoor air quality for public buildings’ is een feit. In de bijdrage doen experts een oproep om de kwaliteit van binnenlucht ...

Lees verder

c21 c225 c243 c293
Zo renoveer je zonder spijt

Zo renoveer je zonder spijt

Het webinar 'Toekomstbestendige renovatie' kun je vanaf nu terugkijken. Experts delen inzichten met je over isolatie, ventilatie, bewonersgedrag en comfort. Ontdek ...

Lees verder

c21 c40 c160 c225 c293
Primeur: woningen Newtonpark krijgen eerste gezondheidskeurmerk

Primeur: woningen Newtonpark krijgen eerste ...

De middenhuurwoningen van Newtonpark in Enschede, ontwikkeld en gerealiseerd door Trebbe, worden aantoonbaar gezond gebouwd. Als eerste in Nederland kregen ze het ...

Lees verder

c21 c41 c160 c225 c260 c293
Opmars noodzakelijk van gezonde materialen

Opmars noodzakelijk van gezonde materialen

Toxiciteit is een thema dat aandacht wint, onder meer vanwege circulair bouwen, maar nog onvoldoende onderdeel uitmaakt van beslissingstrajecten in de bouw. We ...

Lees verder

c21 c160 c225 c293
Nieuwe talkshow over gezond binnenklimaat

Nieuwe talkshow over gezond binnenklimaat

In de derde talkshow in de serie van Uptempo en Duurzaam Gebouwd, praat Niels Rood (TKI Urban Energy, Squarewise) met Harm Valk van Nieman Raadgevende Ingenieurs ...

Lees verder

c21 c225 c243 c265 c293
Kantoren in 4 stappen naar Energielabel C

Kantoren in 4 stappen naar Energielabel C

Is jouw kantoorgebouw een van de 21.000 kantoren zonder Energielabel C? Dan is er een kans dat de gemeente als handhavende instantie optreedt en het gebouw niet ...

Lees verder

c21 c225 c293
Betere binnenlucht zorgt voor betere cognitieve prestaties

Betere binnenlucht zorgt voor betere cognitieve ...

De kwaliteit van de binnenlucht beïnvloedt en verbetert onze cognitieve prestaties. Dat blijkt uit het onderzoek ‘The COGfx Study’ van Harvard, ...

Lees verder

c21 c225 c265 c293
Binnenklimaat, gedrag en de effecten op het energiegebruik

Binnenklimaat, gedrag en de effecten op het ...

Geen gebouwbeheerder kan meer weglopen voor een aangenaam binnenklimaat, met grondige aandacht voor comfort, temperatuur en ventilatie. Dat moet echter wel met ...

Lees verder

c21 c160 c225 c243 c293
‘Gezondheid van huurwoningen staat nog in de kinderschoenen’

‘Gezondheid van huurwoningen staat nog ...

Zijn verduurzaamde woningen wel echt duurzaam en gezond? Het antwoord op die vraag blijkt complexer dan gedacht, zo blijkt uit de resultaten van een bewonersonderzoek ...

Lees verder

c21 c35 c225 c243 c244 c293
Bramske van Beijma: belang en urgentie ABN AMRO Duurzame 50

Bramske van Beijma: belang en urgentie ABN AMRO ...

Extern evenement Tijdens de komende, vernieuwde editie van Building Holland, op 8 en 9 november 2023 (Koninklijke Jaarbeurs, Utrecht), wordt tijdens het Green Tie Gala de ABN AMRO ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up