BIM is geen doel, maar een middel om een efficiënt proces in te richten. Intern, maar zeker ook extern met je ketenpartners. Tot zover niets nieuws: veel bouwers proeven al aan BIM en wat het voor verduurzaming kan opleveren. Maar wordt het ook al toegepast op de bouwplaats en zijn innovaties als VR en AR al gemeengoed?

“Dat laatste duurt nog even”, lacht Patrick van der Vliet van BAM. Als BIM-specialist zet hij zich al jaren in om het gebruik van 3d-modellen en het BIM proces van ontwerp- tot en met exploitatiefase onder de aandacht te krijgen. Dat blijkt een flinke kluif. “Het is een flinke transitie om alles eerst in een digitale omgeving te bouwen voordat we ’buiten’ gaan assembleren. Dat vergt een andere mindset, omdat je aan de voorkant van je proces veel tijd en geld investeert.”

Maar de overtuiging dat dit meerwaarde oplevert overheerst. ‘We make it before we make it’, luidt het motto van BAM voor digital construction. Eerst digitaal ontwerpen en realiseren, daarna fysiek bouwen. Daardoor mogen er geen verrassingen meer zijn op de bouwplaats. “De beslissing om eerst een informatiemodel te maken is eigenlijk heel logisch”, vindt Van Der Vliet. “Keuzes die je vóór de bouw maakt, hebben ook een belangrijke impact op het beheer en onderhoud voor de komende 30 jaar of langer. Sterker nog: je beslissingen in een vroeg stadium van het traject zijn bepalend voor de exploitatiefase.”

Projecten beetpakken

Voor BAM verliep de overstap van 2D naar 3D en BIM pragmatisch. Wat ze vroeger op papier tekenden, wordt nu in een 3D-model verwerkt. Toeleverende industrie en co-makers krijgen de vraag om gezamenlijk op te trekken, modellen te maken en te delen. “De omslag ging niet van de ene op de andere dag, maar we wilden ook niet afwachten. Daarom pakten we diverse projecten beet waarbij we BIM konden toepassen. Door aan de slag te gaan en modellen in de praktijk te brengen zetten we stappen. Inmiddels is het gebruik van modellen bij projecten gemeengoed.”

Essentieel voor BIM is het meekrijgen van andere partners in het proces. Het aanleveren van 3D-modellen en het communiceren in de BIM-omgeving eist een tijdsinvestering. Zeker in de huidige tijd is er beperkte capaciteit om lang stil te staan bij het ontwerp. “Toch is het belangrijk dat je integraal met elkaar nadenkt over een BIM. Je moet je partners overtuigen en hierin meekrijgen, want uiteindelijk heeft het voor hen ook grote voordelen. Intern hebben we in ieder geval ervoor gezorgd dat we er klaar voor zijn om ieder project in een driedimensionaal informatiemodel te maken en we zoeken actief die samenwerking op.”

BIM op de bouwplaats

Een andere uitdaging schuilt in het overbrengen van de digitale werkvoorbereiding naar de bouwplaats. Traditiegetrouw zijn er voor de meeste modellen stevige computers nodig die intensieve renders en berekeningen maken. “Op de bouwplaats hebben we bijvoorbeeld iPads beschikbaar. Daar hebben we modellen voor beschikbaar die minder belastend zijn op de hardware. Daarnaast testen we Augmented Reality (AR) om in de brillen stap voor stap werkinstructies te maken.” Ook Virtual Reality heeft als innovatie een plek gekregen in het proces. “We gebruiken VR vaak in het engineeringsproces. Een nadeel van VR ten opzichte van AR is dat je een virtuele afspiegeling hebt van de omgeving, maar niet in het ‘echt’ verbonden bent doordat de VR bril je afsluit van de omgeving.”

De mogelijkheid om voorafgaand aan de bouw te bekijken hoe je project eruit komt te zien heeft niet alleen meerwaarde voor het bouwteam. Ook opdrachtgevers reageren enthousiast. “Die partij krijgt hiermee een goede indruk of het gebouw eruitziet zoals hij het heeft bedacht. Vervolgens kun je met het projectteam wijzigingen aanbrengen in het model, om bijvoorbeeld de situatie weer te geven na een renovatie.”    

Een doorlopend BIM dat ook in de beheer- en onderhoudsfase geldt, kan nog wel de grootste winst opleveren. Juist in deze fase is het mogelijk om te optimaliseren en dat wordt eenvoudiger als je de goede data beschikbaar hebt. “Door met modellen en sensoren gebouwen te monitoren, kun je ze optimaliseren. Dat klinkt eenvoudig, maar het komt nog niet vaak voor dat de sector voldoende gegevens verzamelt, bijhoudt en aan de hand hiervan optimaliseert. Een informatiemodel kan je hierbij helpen, maar het gaat vooral om de denkomslag. Pas als je erin gelooft dat dit meerwaarde biedt, kun je er op de juiste manier mee aan de slag gaan.”

Weten wat je in huis hebt

Dit gedachtegoed sluit goed aan op de overtuiging van manager vastgoed onderhoud Egbert Kunst van woningcorporatie Groenwest. Zijn organisatie zet in op een virtuele plek met data over de vastgoedvoorraad. “Het is voor corporaties in het algemeen van groot belang om te weten wat ze in bezit hebben. Bijvoorbeeld de materialen die er in de gebouwen zitten en de types installaties.” Om zo’n database up to date te houden is het noodzakelijk om constante informatievoorziening te krijgen, ook van externe partijen. “Zo’n systeem verplicht onze leveranciers, aannemers en andere ketenpartners wel om de informatie die wij nodig hebben aan te leveren. Dat kan natuurlijk in een BIM-model, maar dan moeten deze gegevens wel voorhanden zijn.”

In deze virtuele wereld is het mogelijk om wijzigingen aan te brengen bij renovatie. Zo is het eenvoudiger om te zien wat er in de nieuwe situatie verandert en hoe de bewoner zo min mogelijk overlast ervaart. “Je kunt hierdoor processen anders inrichten en kwaliteit borgen”, verduidelijkt Kunst. Idealiter werken onze externe partners dus op een server waar zij informatie over materialen, oppervlaktes opslaan.” Dit heeft ook impact op de exploitatiefase. “Doordat we eenvoudiger informatie kunnen aanvragen over bijvoorbeeld de staat van de filters van de ventilatieroosters of de warmtepomp, kunnen we hier tijdig op inspringen. Dat betekent dat monteurs efficiënter te werk kunnen gaan en de bewoner minder hinder ondervindt.”

Kopiëren en plakken of combineren

Standaardisatie van processen, producten en activiteiten komt met de toepassing van dergelijke databases en modellen snel dichterbij. “We hebben niet zo veel verschillende types woningen”, geeft Kunst aan. “Daarom kun je standaard oplossingen in je modellen zetten en die zo nodig kopiëren en plakken. Of juist oplossingen combineren., omdat je eenvoudig het resultaat van een ingreep kunt zien. Dat is handig voor renovaties en die staan natuurlijk hoog op de agenda, gezien de ambitieuze klimaatdoelstellingen en de slag die we kunnen slaan in de bestaande voorraad. De winst van data, BIM en een virtuele wereld vol met deze informatie is op meerdere vlakken duidelijk te zien. Nu moet de sector er integraal mee gaan werken.”