Als de hekkensluiter van de Top 15 al 68% bespaart ten opzichte van de strenge nieuwbouweis, hoe energiezuinig moet de nummer 1 dan wel niet zijn? Vanaf eind 2020 moeten we energieneutraal bouwen. De nieuwe Top 15  is dat gemiddeld nu al, doordat de nummers 1, 2, 3 en 4 zelfs energieleverend zijn en de daarop volgende drie scholen energieneutraal. Daarnaast valt op dat de scholen veel aandacht hebben voor licht, lucht, architectuur en waarde voor de wijk.

De top drie bestaat uit multifunctionele accommodaties in respectievelijk Oijen, Westergeest en Kapelle. Bij de uitvraag voor de Top 15 was de eis dat minimaal een derde van het gebouwoppervlak een onderwijsfunctie had, zodat ook brede scholen, multifunctionele accommodaties (MFA’s) en integrale kindcentra's (IKC's) konden meedingen. Het blijkt dat gemeenten de nieuwbouw inderdaad aangrijpen om meteen voor- en naschoolse opvang en kinderdagverblijven onder te brengen. Bij een MFA komen daar nog voorzieningen voor bijvoorbeeld gezondheidszorg, bibliotheek, verenigingsleven en sport bij. Zoals de naam van de nummer 1 al aangeeft – ‘t Hart van Oijen -, geeft de MFA het dorp een nieuw, kloppend hart, dat ook letterlijk energie geeft.

MFA Kapelle [ 2] is een schoolvoorbeeld van een duurzame multifunctionele accommodatie

Nul op de Meter

Bij de ontwikkeling van de nummer 4, de Andreasschool in Voorhout, werd vrij laat in het proces besloten dat het een Nul op de Meter school moest worden. Want een energieneutraal gebouw is prima, maar de gebruiker ziet liever een echte nul op zijn energiemeter. Ofwel het gebouw moet op jaarbasis voldoende energie leveren om ook het verbruik van stekkerapparatuur te dekken. Daarnaast moest de Andreasschool (uiteraard) een frisse school worden. Door een uitgekiend installatieontwerp, veel zonnepanelen en monitoring die een goed beheer mogelijk maakt, is het in Voorhout gelukt een Nul op de Meter school te realiseren en daarmee een vierde plaats te veroveren.

De Andreasschool in Voorhout [4] is de eerste Nul op de Meter school in Nederland. Lees meer informatie over deze school in de tweede editie van het Duurzame Scholen Magazine (volledig online te bekijken)

Nul op de Nota

Bij de ontwikkeling van de Brede School Culemborg Oost is de Stichting Maatschappelijk Vastgoed een stap verder gegaan. De redenering luidde: wat heb je als gebruiker aan nul op de meter als je daarna toch een forse energierekening krijgt gepresenteerd? Dit heeft geleid tot de realisatie van de eerste Nederlandse school met gegarandeerd een energierekening van nul euro. Overigens is deze school gefinancierd met privaat kapitaal en betalen schoolbestuur en gemeente voor het gebouw inclusief energie en onderhoud gedurende 40 jaar 30% minder dan de bedragen die zijn aan hun oude huisvesting kwijt waren. Op deze wijze worden de twee gehuisveste scholen geheel ontzorgd en krijgen een lichte, zeer duurzame school voor minder geld.

De Brede School Culemborg Oost [ 6 ] heeft gegarandeerd een Energienota van Nul euro

Vaak een warmtepomp

Alle scholen in de Top 15 zijn zeer goed geïsoleerd en hebben zeer efficiënte installaties voor verwarming en verlichting. De vier Amsterdamse projecten zijn afgesloten op stadsverwarming waarin biomassa wordt bijgestookt. Ook de projecten Hart van Oijen en de school in Nes op Ameland gebruiken biomassa voor verwarming. Het Focus Huygenscollege ook, maar als pieklastvoorziening hetgeen een ongelukkige keuze blijkt te zijn. In de resterende energievraag wordt in de overige projecten voorzien door een warmtepomp, vrijwel altijd aangesloten op een WKO. En tot slot hebben alle scholen veel zonnepanelen om vrijwel energieneutraal of energieleverend te zijn.

Stedelijke locaties

De grotere scholen in stedelijke locaties worden vaak gebouwd in drie of vier lagen. Om energieneutraal te zijn blijkt het gehele dakoppervlak optimaal volgelegd te moeten worden met pv-panelen. Teneinde beschaduwing door naastliggende panelen te minimaliseren liggen de panelen vrijwel vlak, zodat er meer panelen op het dak passen. In de Plein Oost school in Haarlem zijn de panelen om deze reden zelfs op oost en west georiënteerd. Vraag is wat te doen als het schooldak wordt beschaduwd door omliggende bebouwing of hoge bomen. In de BS Culemborg Oost liggen om die reden de panelen op de nabijgelegen sporthal, met een directe verbinding via een nieuwe brug naar de school.

In de Houthavens Amsterdam [14] verschijnt het 4^e Gymnasium: licht, luchtig en vrijwel energieneutraal.

Beter beheer

De ranking van de scholen in de top 15 is gebaseerd op de berekende energiegebruiken. Het werkelijk jaarverbruik van aantal van hen is inmiddels gemeten en geanalyseerd. Zo is Plein Oost [ 7 ] werkelijk energieneutraal en De Tredder [ 3 ] inderdaad energieleverend. Bij een aantal andere scholen moeten inregeling en beheer van de installaties nog worden verbeterd om de praktijkverbruiken in overeenstemming te brengen met de berekende resultaten. Daarnaast blijkt vooral een goede inregeling van de binnentemperaturen een punt van aandacht. Veel scholen zijn te warm, terwijl de installaties aanwezig zijn om een letterlijk frisse school te realiseren. En daar draait het om, een school met een minimale uitstoot van CO₂ waar het heerlijk is om in te leren.

Wilt u meer weten over duurzame en frisse scholen renovatie en/of nieuwbouw? Kom dan naar één van onze vier seminars in september en oktober. De seminars vinden op verschillende locaties in Nederland plaats. Kijk voor meer informatie op DuurzaamGebouwd.nl/DGScholen.