‘Natuur ligt aan de basis van het menselijk welzijn’

timer4 min
‘Natuur ligt aan de basis van het menselijk welzijn’

We weten dat natuur goed is voor de gezondheid, de biodiversiteit en het klimaat, maar toch handelen we er veelal niet naar. De tijd nadert dat we ons dit niet meer kunnen veroorloven, zegt Matthijs Schouten, ecoloog en filosoof bij Staatsbosbeheer. Volgens hem veranderen we ons gedrag niet door technologische ontwikkelingen, maar met ervaringen.

Natuur krijgt steeds meer aandacht in onder andere de bouwsector, maar op individueel vlak lijkt er weinig vooruitgang. Hoe zijn we op deze impasse gekomen?

Matthijs Schouten: “In de jaren 70 en 80 ontstond een levendig maatschappelijk debat over natuurbescherming, want de biodiversiteit was aan het afnemen. Er werd een offensieve strategie bedacht met bufferzones, ecologische verbindingen en het ontwikkelen van robuuste natuur. Er werd ook gesproken over de intrinsieke waarde van natuur. Dat wil zeggen: de natuur heeft waarde op zichzelf, onafhankelijk van het nut voor ons. Dat is te illustreren met een simpele vraag: mag een nachtegaal bestaan voor zichzelf, of alleen omdat wij hem mooi vinden?”

‘Natuur ligt aan de basis van het menselijk welzijn’“In de afgelopen decennia is dat levendige discours naar de achtergrond verdwenen door een heel praktisch debat over ruimte en geld. Maar langzaamaan komt het besef van de betekenis van natuur terug. Dat zie je in maatschappelijke ontwikkelingen zoals de Ambassade van de Noordzee. De mensen die in dat initiatief werken geven de Noordzee als geheel, maar ook de dieren en het water, een stem in de gesprekken met de samenleving. Dat is heel interessant. Het raakt aan het werk van Franse filosoof Bruno Latour. Hij stelt dat we de natuur moeten gaan zien als een subject en niet als ‘ding’. Ons democratisch stelsel moet dan uitgebreid worden met het parlement der dingen, waarin ook niet-mensen een stem hebben.”

Dat is een ingrijpende verandering. Hoe krijgen we overheden, de bouwsector en andere grote spelers die controle hebben over onze leefomgeving zover?

Matthijs Schouten:  “Het westerse beeld dat wij bestuurders van deze planeet zijn, de verlichte wezens van het ruimteschip aarde, dat werkt niet meer. De ene crisis na de andere doemt op omdat we geen rekening hebben gehouden met de eisen van het huis waarin we leven. Dat wereldbeeld is ontstaan in de Griekse oudheid en is tweeduizend jaar lang doorgegeven in onze cultuur. Toch worden we gedwongen te veranderen door wat er op ons afkomt. Dat roept een cruciale vraag op: wie denken we wel dat we zijn?”

“Ik doe veel masterclasses met bedrijven over de ‘binnenkant van duurzaamheid’. Dan hebben we het over de betekenis van duurzaamheid, hoe je een duurzaam bedrijf vormgeeft en wat dit voor het bedrijf betekent. De belangrijkste vraag is telkens: waarom? Omdat je over tien jaar nog steeds wilt bestaan? Of doe je het voor een duurzame toekomst van de mensheid? Voor je kinderen? Voor de aarde? Achter die vragen liggen beelden over wie jij vindt dat je bent, wat je hier moet doen op aarde, of juist niet.”

“Als je daarover in gesprek gaat, gebeuren er fascinerende dingen. Wat je dan ziet, is dat veel mensen gespleten zijn. Aan de ene kant zijn ze instrumenteel bezig: het gaat om winst en ondernemen en de natuur staat dan een beetje in de weg. Aan de andere kant gaan ze in het weekend wandelen in de duinen en voelen ze zich verbonden met de natuur. In trainingen wil ik mensen daar bewust van maken, want het weekendmens zou eigenlijk meer moeten resoneren door de week heen. Er zijn in Staatsbosbeheerterreinen alleen al tweehonderd miljoen bezoeken per jaar. Dat is niet voor niets.”

“De meeste mensen willen een duurzame toekomst met een mooi landschap, vogels, schone lucht en schoon water, maar ze zien niet hoe dat moet door economie, groei en winst. Er gaat een knop om die de natuur even wegzet. Ik denk dat het daarom weinig zin heeft om voortdurend het verdommenisvingertje op te steken, om mensen te wijzen op wat hun verantwoordelijken zouden moeten zijn. Je moet mensen juist in contact brengen met een deel van hun zijn, met wat verdrongen is naar de vrije tijd: onze verbinding met natuur en schoonheid en duurzaamheid.”

Hoe krijgen we deze beweging op gang?

Matthijs Schouten: “Wat mij erg opvalt in het hele debat over de natuur en de toekomst is dat het vaak cerebraal is, logisch beredeneerd, maar statistieken en grafieken veranderen de wereld niet. Het gaat nog veel te weinig over onze ervaringen en het delen daarvan. Ik was laatst bij een bijeenkomst over duurzaamheid. Een van de deelnemers, een begrafenisondernemer, vertelde hoe wij belangrijke gebeurtenissen markeren met rituelen om aan te geven dat ze niet vanzelfsprekend zijn. Denk aan trouwen, kinderen krijgen, sterven. Ondertussen sterven er per dag vijf tot tien soorten planten en dieren uit. Daar staan we nooit bij stil.”

“De begrafenisondernemer pleitte ervoor dat we onze natuur weer omgeven met rituelen, zoals vroeger ook werd gedaan. Dus ik zei: laten we twee minuten stilte houden voor alles wat er door ons toedoen uitsterft. Toen gebeurde er iets. Door de stilte werd het iets anders dan een statistiek; het werd persoonlijk. Dat zijn we kwijtgeraakt. Dus laten we ervaringen delen, van vreugde en schoonheid, maar ook van rouw. Dan raken we weer betrokken bij wat we in deze wereld doen.”

Auteur: Reinoud Schaatsbergen

Zoek verder binnen deze onderwerpen

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c134 c169 c225 c259 c265
Scoren met duurzaamheid in Spaanse voetbalcompetitie

Scoren met duurzaamheid in Spaanse voetbalcompetitie

Bedrijven uit de Benelux worden uitgenodigd deel te nemen aan een duurzaamheidschallenge met als doel het verminderen van de milieu-impact en het bevorderen van ...

Lees verder

c21 c225 c259 c266 c276
‘Water is blauw goud’ en ‘red planten van de sloop’

‘Water is blauw goud’ en ‘red ...

Natuurinclusief bouwen en de watertransitie komen langzamerhand steeds meer op stoom. Na alle noodsignalen van het klimaat en de opwarming van de aarde, wordt de ...

Lees verder

c21 c160 c225 c259
Inspiratie uit Zweden: zo maak je concrete, duurzame stappen

Inspiratie uit Zweden: zo maak je concrete, ...

In samenwerking met de Swedish Chamber of Commerce en Sweco bekeek een select gezelschap duurzame en circulaire ontwikkelingen in Zweden en ver daarbuiten. Wie ...

Lees verder

c223 c259
Whitepaper: CFP | verduurzaming sport accommodaties begint met inzicht

Whitepaper: CFP | verduurzaming sport accommodaties ...

Van de sportaccommodaties in eigen beheer is het grootste deel meer dan twintig jaar oud. De energiekosten zijn enorm gestegen, voor sommige sportclubs zelfs verdubbeld ...
c21 c225 c245 c259
Gamechangers in de Bouw & Infra brengt sector in beweging

Gamechangers in de Bouw & Infra brengt sector ...

De vijfde editie van het congres Gamechangers in de Bouw & Infra brengt je niet alleen tal van nieuwe wegen naar een duurzamere bouwsector, je wordt ook letterlijk ...

Lees verder

c21 c135 c225 c237 c259
Steden bouw je óók voor voetgangers

Steden bouw je óók voor voetgangers

Tijdens het congres Gamechangers in de Bouw & Infra is er extra veel ruimte voor lopen. Als de wandelvriendelijke stad voortaan de norm wordt, draagt dat bij ...

Lees verder

c21 c225 c259 c277
Register Duurzame Leefomgeving maakt goede, groene ideeën aantoonbaar en tastbaar

Register Duurzame Leefomgeving maakt goede, ...

In een online talkshow met belangrijke gasten uit de bouw-, vastgoed- en groensector is het platform Register Duurzame Leefomgeving gelanceerd. Initiatiefnemer ...

Lees verder

c21 c54 c134 c160 c259
Geen stikstofmiljoenen, maar een deltaplan voor de bouw

Geen stikstofmiljoenen, maar een deltaplan voor ...

In Nederland worden problemen in silo’s geplaatst en opgelost met geld. Heel veel geld. De bouwsector heeft een grondstoffenprobleem met als gevolg heel hoge ...

Lees verder

c21 c134 c225 c259 c278
Congres over natuurinclusief bouwen: inspiratie en oplossingen

Congres over natuurinclusief bouwen: inspiratie ...

Natuurinclusief bouwen zit in de lift. Gelukkig maar, want de klok tikt door. Toch is de praktijk weerbarstig. Tussen droom en daad liggen praktische bezwaren. ...

Lees verder

c21 c225 c243 c259
Klimaatmissie: aan de slag gaan met Ladder van Koeling

Klimaatmissie: aan de slag gaan met Ladder van ...

Een enquête van het Klimaatverbond Nederland laat zien dat gemeenten bij het uitwerken van de Transitievisies Warmte de noodzaak voor koeling vergeten. Dat ...

Lees verder

c21 c225 c259 c276
Bosk: pleidooi voor boom en natuur

Bosk: pleidooi voor boom en natuur

De afgelopen maanden trok een opvallende, groene stoet door Leeuwarden. Honderd dagen kleurde de hoofdstad van Friesland groen dankzij een ‘wandelend bos’. ...

Lees verder

c21 c160 c225 c259
<span class='normaltextrun'><span>Op het podium van het Verbindingsfestival: Laurens de Lange</span></span>

Op het podium van het Verbindingsfestival: Laurens ...

Duurzaam Gebouwd-expert Laurens de Lange staat 7 juli 2022 op het podium van het Verbindingsfestival. In dit artikel lees je welke keynote, walkshop en lab-sessie ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up