Hoe pas je een dementievriendelijk ontwerp het beste toe binnen een monumentaal pand met een rijke geschiedenis?

Het was KAW architecten dat in zorgmonument Sint Jozefpaviljoen (Gouda) een zeer duurzaam zorghuis ontwierp. Zowel de belangen van de doelgroep stonden daarbij voorop als het rekeninghouden met de uitdagingen die komen kijken bij een renovatie van een monument.

Ouderen met een zware vorm van dementie hebben een woonomgeving nodig, waarin elementen helder zijn in hun functie. Een deur moet bijvoorbeeld ook de indruk geven dat deze open en dicht kan. Verder moesten er ook verschillende voorzieningen in het pand gevestigd worden, zoals een kapsalon, fysiotherapie en een activiteitenruimte. Om tot een echt ‘thuis’ te komen, was kennis over dementievriendelijk ontwerpen en de doelgroep nodig en zo werd de link met KAW gelegd.

Hergebruik bijzondere elementen

Het in 1929 gebouwde pand diende eerder als weeshuis, verzorgingstehuis en ziekenhuis. In de Tweede Wereldoorlog werd het gebouw gebombardeerd en gedeeltelijk herbouwd. Bijzondere historische elementen worden dit keer ook gerestaureerd, zoals de oude koperen klok, de glas-in-loodramen en het tegeltableau boven de hoofdentree.

De mensen die hier komen wonen, krijgen een volledig op hun behoeften ingesteld huis, waaraan de zorg is aangepast. Zo zijn er liften nodig om bewoners hun mobiliteit te geven en de logistiek te organiseren. De uitdaging was om een voor de bewoners herkenbare plek te vinden voor de liften en tegelijkertijd zo min mogelijk aanpassingen te doen in het pand.

Om licht en ruimte te creëren wordt er veel glas gebruikt. Hierdoor oogt het gebouw open en toegankelijk. Ook worden er vloerniveauverschillen uitgehaald om de toegankelijkheid van het gebouw te verbeteren en de bewoners van de bovenste verdieping uitzicht te geven op de mooie landschapstuin, die aan de voorzijde wordt aangelegd.

Johan Loeffen, architect KAW: “In een monument wil je liever behouden dan slopen. Je begint met spectaculaire ideeën, maar uiteindelijk schik je je naar de schoonheid van het gebouw.”

Om de bewoners beschikking te geven over deze grote tuin, is het pand ‘omgedraaid’. De oorspronkelijke voorzijde is nu de achterzijde en andersom. Hierdoor is een grote leefruimte beschikbaar gekomen, waarin bewoners veel tijd doorbrengen met activiteiten en met het nuttigen van de maaltijden, die vers bereid worden in de grote open keuken.

Schikken naar schoonheid

Een monumentaal pand restaureren betekent alternatieven bedenken. Vanaf de start vinden gesprekken plaats met de opdrachtgever en de monumentencommissie. De doelgroep wordt vooropgesteld en tegelijkertijd zijn er de regels die komen kijken bij de restauratie van een monument.
De aanpassingen worden stapje voor stapje doorgevoerd, om tot de juiste balans van aanpassen en behouden te komen en het beste wooncomfort te bereiken. Iedere ingreep wordt ook nog uitgebreid besproken in de monumentcommissie. De ontwerper moet flexibel kunnen zijn en er moeten alternatieven klaarliggen. Dit leidde uiteindelijk tot een afgewogen ontwerp en een vergunning voor de bouw.

Het monument wordt niet alleen gerestaureerd, maar ook verduurzaamd. Naast een betere isolatie, nieuwe klimaatinstallaties en zonnepanelen investeert opdrachtgever Domus Magnus in een warmtepompsysteem dat het gebouw gasloos maakt en ook nog eens de energierekening flink naar beneden brengt.

Dat brengt ook meer wooncomfort met zich mee, omdat met dit systeem niet alleen verwarming, maar in de zomer ook koeling kan worden gerealiseerd.

Voor meer info zie www.kaw.nl.