Wat laat je zwaarder wegen bij het ontwerpen van een gebouw? De milieuprestaties of de energieprestaties? De huidige praktijk met MPG- en BENG-berekeningen levert een duivels dilemma op. Dat werd recent nog eens duidelijk door alle berichten over de warmtepomp. Levert dit apparaat een waardevolle bijdrage aan de energietransitie of is het de volgende milieuramp? Jeannette Levels-Vermeer van LPD|SIGHT en Jourdain Martens van Develop Inc. zien de oplossing in integraal rekenen met een objectieve weergave van gebouwprestaties.

“Het einddoel is in 2050 een klimaatneutrale samenleving en economie in Europa. Dat moeten we voor ogen houden. Om daar te komen worden de regels voor de gebouwde omgeving strenger”, geeft Martens aan. Die regels komen voort uit Europese wet- en regelgeving met een vertaling naar de Nederlandse situatie en daarvoor is een complexe systematiek opgetuigd. Gaat het over de milieuprestaties dan is er de MPG. Hiervoor moeten fabrikanten en leveranciers hun materialen en producten laten certificeren en de milieuprestaties vastleggen in een digitale omgeving, de Nationale Milieudatabase (NMD). Om gebouwen te kunnen waarderen op hun energieprestaties is er de berekening conform BENG 1, 2 en 3.

Communicerende vaten

Het samenspel tussen BENG en MPG werkt als communicerende vaten. Door eisen en methoden echter solitair te bekijken, blijft het lastig om de integrale samenhang op gebouwniveau inzichtelijk te krijgen. Een beetje meer ‘winst’ bij de MPG, levert ‘verlies’ op bij de BENG en vice versa.

Dat dit geen academische discussie is, bleek recent toen de schijnwerper op de warmtepomp kwam te staan. Martens (foto rechts): “De indruk werd gewekt dat het bijna een milieudelict was als je die installeerde.” Levels-Vermeer voegt eraan toe dat het geen juiste benadering is om maar één aspect van de materialen te bekijken. “Een cv-ketel weegt bijvoorbeeld 22 kilo en een warmtepomp 150 kilo. Dan is er nog het koudemiddel om te kunnen functioneren. Tja, dan is al duidelijk wat het verschil in milieu-impact van alleen al de materialen is.”

Dit onderstreept volgens haar de noodzaak en de urgentie om tot een breder afwegingskader te komen. Martens is het daar volmondig mee eens: “In de markt is er veel onduidelijkheid over de maatregelen die je kunt nemen als het om bouwen gaat en wat daarvan dan de impact is. Wij vinden dat er in de basis geen goed of fout is. Het gaat erom dat er een integrale methodiek wordt toegepast die de energie- en milieuprestatie in samenhang weergeeft.”

Integrale berekening

Levels-Vermeer en Martens gingen anderhalf jaar terug bij elkaar zitten om eerder gemaakte berekeningen nog eens onder de loep te nemen. Martens: “Develop Inc deed onderzoek naar de effecten van verschillende isolatiematerialen in nieuwbouwwoningen in opdracht van NVPU, de branchevereniging voor fabrikanten van hardschuimisolatie. Daarbij speelde de wens om tot een integrale afweging te komen voor energieprestatie én materiaalprestatie. Die weging was summier al gemaakt. Tijdens het onderzoek kwamen we Jeannette tegen die wegen zocht om de energieprestatie volwaardig te laten meewegen in de milieuscore. We zijn toen de berekeningen die we eerder hadden gemaakt gaan herijken. LPD|SIGHT had op dat moment, in opdracht van de Nationale Milieudatabase, ook de productkaarten op basis van een volledige levenscyclusanalyse gereed voor energiedragers en energienetten. Daardoor konden we de energieprestatie meewegen in de MPG-berekening. Zo ontstond de MEPG als eerlijke en integrale berekeningsmethode.”

Levels-Vermeer (foto rechts) licht dit toe: "De MEPG-berekening maakt het mogelijk om veel beter dan voorheen de effecten van materiaalkeuzes én energie mee te wegen. Effecten van die keuzes worden duidelijker en objectiever tegenover elkaar gezet. Waarover die keuzes gaan? Dat kan gaan over meer of minder isoleren en pv-techniek. Of de vorm van energieopwekking en de tapwaterinstallatie. Maar ook: wat betekent de keuze voor een collectief systeem, zoals blokverwarming? Wat je als ontwerper of ontwikkelaar wilt, is scenario's kunnen afwegen. Dat is mogelijk met de MEPG.”

Geen makkelijke trucjes meer

Er is zijn meerdere softwarepakketten die helpen bij het maken van de MPG- en BENG-berekeningen. Die geven op zich geen garantie voor de prestaties van een gebouw in de praktijk. Bekend is dat er met MPG-berekeningen behoorlijk ‘creatief’ werd omgesprongen, zeker in de eerste jaren. Levels-Vermeer weet dat, maar ziet wel dat er steeds serieuzer met de MPG wordt omgegaan: “De makkelijke trucjes om de MPG te verbeteren zijn inmiddels bekend. Toen met de MPG- berekening werd gestart, zag je de meest waanzinnige scores. Dat zie je nu gelukkig bijna niet meer. Ook wordt er door certificeringstrajecten als BREEAM gekeken naar de realisatie en gebruiksfase van de bouw. Dat is de check of wat er in de berekeningen is opgenomen, ook werkelijk in het pand is verwerkt.”

Martens ziet bij de MPG eenzelfde ontwikkeling als bij de EPC, de voorloper van BENG. “In de eerste jaren was de EPC iets waar je makkelijk mee kon marchanderen en weinigen namen het serieus. Bovendien waren de eisen in de begintijd vrij ruim en makkelijk te halen. Gaandeweg zijn eisen aangescherpt en zag je dat de fabrikanten, producenten en toeleveranciers hun producten lieten certificeren. Dat leverde de kwaliteitsverklaringen op zoals we die nu kennen.”

“Vervolgens startte er een echte race, want producenten gingen steeds meer innoveren en tegen elkaar opbieden wat de prestaties van hun producten betreft. Datzelfde zie je nu ook bij de MPG ontstaan, waarbij de database van de NMD zich steeds meer vult met fabrikantgebonden productkaarten. Met andere woorden: de markt gaat het nu serieuzer nemen. Ik verwacht dan ook dat over vier à vijf jaar de MPG-berekening op hetzelfde niveau staat als de berekening voor BENG als het gaat om de betekenis ervan door marktpartijen.”

Lees het vervolg van dit verhaal in ons gratis digitale magazine Energietransitie.

Lees ook: Woningen met warmtepomp schadelijk voor het milieu?

Tekst: Tom de Hoog
Afbeelding boven: Shutterstock