Groen is onvoldoende prominent aanwezigheid in eisen en regelgeving. Er ligt veel op dit gebied minder vast over zachte waardes als biodiversiteit of hittestress, waardoor het ontwerp vaak blijft steken op ‘mooi meegenomen’. Aan het woord is Leonie van Ginkel, partner bij geveladviesbureau Frontwise Facade. “We moeten ons afvragen of de gevel de juiste plek is om hittestress tegen te gaan.”

“De gevel wordt meer en meer een Zwitsers zakmes”, begint Van Ginkel (foto rechts). “Er komt een scala aan bestaande en nieuwe eisen en ambities samen die in het gevelpakket moeten worden opgelost om toe te werken naar duurzame, toekomstbestendige gebouwen. Een belangrijke ontwikkeling daarin is het minimaliseren van het energiegebruik van gebouwen en de daarmee samenhangende BENG-regelgeving die sinds 1 januari 2021 geldt. De gevel speelt een grote rol om de energiereductie van gebouwen voor elkaar te krijgen. Denk aan de open/ dicht-verhoudingen, overstekken en zonwering. Ook zal de gevel steeds vaker plaats bieden aan duurzame energieopwekking.

Daarnaast zijn er ook eisen gesteld aan de milieuprestatie van het gebouw om antwoord te geven op hoe wij omgaan met CO₂-uitstoot. Dat leidt tot een bewuste keuze in materiaalgebruik. Een van de grote posten daarin is, opnieuw, de gevel. Aluminium, glas en ook baksteen hebben hoge schaduwkosten en vormen dus een groot aandeel in het vervuilende aspect. Het wordt belangrijk om zo lichtgewicht als mogelijk te gaan bouwen met gebruik van hernieuwbare materialen.

Biodiversiteit

Hoe ga je die opgaves in een product combineren en hoe sta je daarbij stil in je systeemontwerp en materiaalkeuze? Ingrepen die een positieve invloed hebben op het reduceren van het energiegebruik leiden vaak tot een hogere CO₂-footprint, denk bijvoorbeeld aan triple beglazing of dikkere isolatiepakketten. PV-panelen zijn ook gemaakt van glas, wat weer op de CO₂-uitstoot drukt. Een andere uitdaging van deze tijd is de afname van biodiversiteit. De gevel kan en moet hierin een belangrijkere rol gaan spelen om plek te bieden aan flora en fauna in de gebouwde omgeving.

Onze steden worden hoger en dichter. Tegelijkertijd zien we nog vaak baksteen en (hogesterkte)beton in gevels. Moeten we al dat gewicht er op hoogte wel in gaan brengen? Aan de andere kant zijn er voldoende vragen over lichtere materialen. Stel je gaat hout of biobased isolatiematerialen gebruiken, wat goed is voor de materiaalprestatie, hoe zit het dan met brandveiligheid op die hoogte?
Wat betreft energie- en milieuprestaties zijn de eisen nu op een soort instapniveau ingesteld, zodat de markt kan wennen aan de regelgeving. De eisen worden dus nog aangescherpt. Vandaar dat de wrijving tussen deze aspecten, energieprestatie en milieuprestatie, binnen de gevel steeds meer aan het licht komt. Gelukkig worden er ook goede oplossingen bedacht. Marktpartijen zijn bezig met brede innovaties en er ontstaan goede samenwerkingen tussen ontwerpende en uitvoerende partijen.

Regelgeving

Ten opzichte van de strenge eisen voor milieu- en energieprestaties heeft groen niet dezelfde prominente aanwezigheid in eisen en regelgeving. Er ligt veel minder vast voor zachte waardes als biodiversiteit of hittestress, waardoor het vaak blijft steken op ‘mooi meegenomen’. Een aantal steden heeft inmiddels richtlijnen voor natuurinclusief bouwen opgesteld. Nu ligt de bal bij ontwikkelaars en ontwerpende partijen om ook dit aspect een prominente plek te geven in het gebouwontwerp.

We moeten ons afvragen of de gevel de juiste plek is om hittestress tegen te gaan. Misschien heeft een groene gevel wel voldoende effect op hittestress in dichte binnensteden als New York, waar de gebouwen dicht op elkaar staan, maar in de wat ruimere Nederlandse steden is het gevelvlak daarvoor niet doorslaggevend. Je ziet dat daken en de inrichting van straten veel meer invloed hebben op dit aspect.

Voor biodiversiteit kunnen gevels en daken juist wel worden ingezet, zoals met vleermuiskasten en andere ontwerpingrepen. Materiaal- en beplantingskeuzes voor groen in gevels en op daken zijn belangrijk en vervolgens moet ook al vroeg worden gedacht over onderhoud ervan. Je ziet wereldwijd nog niet het hele jaar rond veel goed geïntegreerde groene gevels, zeker niet voor hoogbouw, want wie onderhoudt dat?”

Lees nu het complete interview met Leonie van Ginkel in de nieuwste editie van Stedebouw & Architectuur, editie Gevels & Daken.

Tekst: Reinoud Schaatsbergen
Foto boven: Shutterstock