'Stimuleren van circulariteit in de bouw vraagt aanpassing in Burgerlijk Wetboek Boek 5'

'Stimuleren van circulariteit in de bouw vraagt aanpassing in Burgerlijk Wetboek Boek 5'

Marlies Pierik, partner bij AKD, is nauw betrokken bij het adviseren over juridische consequenties bij circulaire projecten in de bouw- en de logistieke sector. Eigendomsrecht op grondstoffen of materialen is complex en een wetswijziging zou helpen om juridisch getouwtrek te voorkomen bij veranderingen tussen opdrachtgever en leverancier.

AKD is gevestigd in The Edge in Amsterdam, een gecertificeerd duurzaam pand. Is circulair gebruik van grondstoffen voorzien voor dit gebouw?

“The Edge is duurzaam, zeker. Over energieconsumptie en alternatief gebruik is door de ontwikkelaar OVG goed nagedacht, want dit gebouw is een computer met een dak erop. Of het een circulair gebouw is? Er is voorzien in een alternatief gebruik mocht het als kantoor niet meer voldoen. Bovendien zijn onderdelen van The Edge, zoals het verlichtingssysteem, eigendom gebleven van de leverancier. Daardoor kunnen deze onderdelen aan het einde van hun levensduur weer teruggenomen worden door de leverancier die ze vervolgens weer kan hergebruiken. Maar behalve de verlichting is The Edge niet gebouwd conform circulaire principes. Daarbij speelt dat wanneer onderdelen aard- en nagelvast in een gebouw worden verwerkt, zoals een liftsysteem, er best wat juridische voetangels en klemmen zijn.”

Wat speelt daarbij?

“Het traditionele model is dat je een lift verkoopt en daarop het onderhoud doet als leverancier. Op het moment dat je liftsystemen ‘circulair’ wilt maken, ontstaat er juridisch gezien een ingewikkelde situatie. Ons Burgerlijk Wetboek voorziet immers (nog) niet in een eenvoudige regeling op grond waarvan dit mogelijk is. Wanneer namelijk een lift in een gebouw is gemonteerd, ziet de huidige wetgeving dit als een aard- en nagelvast onderdeel van het gebouw. De eigenaar van het gebouw wordt dus tevens eigenaar van de lift. Dit geldt ook voor de levering van een ‘circulaire’ gevel waarbij partijen beogen de leverancier eigenaar van deze gevel te laten blijven. Bij onduidelijkheden over wat wel en wat geen onderdeel van het gebouw is of wie de juridische eigenaar is van die onderdelen zal een bank minder snel geneigd zijn om te financieren. Ook bij een faillissement van de gebouweigenaar kunnen er problemen ontstaan. De curator zal immers de lift als onderdeel van het gebouw meeverkopen aan een derde partij. Het is dus zoeken naar constructies binnen de wet die ervoor zorgen dat de eigendom van geleverde installaties of gebouwcomponenten blijft bij de maker/leverancier en niet op grond van de huidige regelgeving overgaat op de gebouweigenaar. Een van deze constructies betreft het vestigen van zakelijke rechten, zoals een opstalrecht en een recht van erfpacht. Een eenvoudigere constructie is operational lease, waarbij de leverancier eigenaar blijft van bijvoorbeeld de lift of de gevel. Nadeel van de leaseconstructie is echter dat deze berust op een obligatoire overeenkomst en er niet een zakelijk recht wordt gevestigd. In geval van bijvoorbeeld een faillissement bestaat dan het risico dat de curator het onderdeel meeneemt in de verkoop van het betreffende gebouw.”

'Stimuleren van circulariteit in de bouw vraagt aanpassing in Burgerlijk Wetboek Boek 5'

Marlies Pierik, partner bij AKD

Zijn er ook verschillen tussen kantoorgebouwen en woontorens?

“Het kan zijn dat een gebouw gesplitst is in appartementsrechten of dat er sprake is van mandeligheid. Dit betreft twee situaties waarbij onderdelen van een gebouw gezamenlijk eigendom zijn van twee of meer partijen. Dergelijke situaties komen veel voor bij woontorens, maar ook bij kantoorgebouwen of gebouwen met gemengde functies. Dat kan van het beschrijven van het eigendom van bijvoorbeeld een lift in een gebouw een zeer kostbare zaak maken. En, in Amsterdam is erfpacht van de grond een complicatie. Kortom, de transactiekosten zullen bij circulaire gebouwen door deze complexiteit veel hoger worden. Overigens zijn de risico’s op problemen rondom eigendom minder groot bij bepaalde type eigenaren, zoals ziekenhuizen, universiteiten en woontorens op toplocaties. Er dan kan gekozen worden voor bijvoorbeeld operational lease, waarbij aan de eigenaren een verplichting wordt opgelegd de contractuele afspraken door te leggen aan opvolgende eigenaars.”

Wat betekent een initiatief als Madaster in dit verband?

“Als ik meedenk in de wereld van Thomas Rau, begrijp ik hem volledig en ben ik het ook met hem eens. Als ik echter kijk naar de dagelijkse praktijk bij bouwbedrijven en toeleveranciers dan ben ik somber over de haalbaarheid, wanneer zij de bouwstoffen of installaties die zij leveren op de eigen balans moeten houden. Toeleveranciers van grondstoffen als eigenaar registreren en daarbij verantwoordelijk maken voor het hergebruik van materialen kan een belangrijke functie hebben in het kader van hergebruik, maar levert wat financiering betreft grote problemen op. Thomas Rau ziet dit overigens anders. Hij stelt dat de grondstoffen een restwaarde hebben aan het einde van de levensduur, waardoor minder gefinancierd hoeft te worden. Er is dan dus geen afschrijving meer tot nul op dat gebouw vanwege de daarin aanwezige grondstoffen. De conclusie is: we zijn gewoon nog niet zo ver en ik vraag mij af of het behoud van eigendom circulariteit niet frustreert. Circulariteit is een concept waarbij we willen dat alle gebouwen demontabel worden en de materialen - waarvan we de oorsprong kunnen traceren - volledig kunnen worden hergebruikt. Misschien moeten we nadenken over een wettelijke terugkoopverplichting voor de leverancier van de grondstoffen en/of bouwmaterialen, waarbij de leverancier de keuze heeft dit tegen vooraf vastgestelde waarde te doen, dan wel op grond van de marktwaarde op dat moment.”

Wat is juridisch gezien goed nieuws?

“Er is een wetgevingscommissie bezig om vernieuwingen te formuleren voor Boek 5 BW zodat de regeling met betrekking tot natrekking en bestanddeelvorming wat minder star wordt en nieuwe manieren van bouwen de ruimte krijgen. De eis van eigendomsbehoud om circulariteit te stimuleren, houdt de ontwikkeling van dat concept tegen zolang het wetboek niet is aangepast. Maar misschien zijn er ook andere mogelijkheden om circulaire bouw te stimuleren. Madaster is daarbij in ieder geval een zeer waardevol initiatief.”

Tekst: Tom De Hoog

Zoek verder binnen deze onderwerpen

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c225 c265
Innovatie stimuleren voor Net Zero

Innovatie stimuleren voor Net Zero

Nul uitstoot vóór 2050: dát is de ambitie die Dura Vermeer voor ogen heeft en waar hard aan wordt gewerkt. Deze visie vraagt om actie, niet ...

Lees verder

c21 c225
“We verrassen onze opdrachtgevers altijd”

“We verrassen onze opdrachtgevers altijd”

Een groene gevel zorgt voor de integratie van een gebouw in een natuurlijke omgeving en voor een natuurlijke aanblik. Om dat te bereiken dient een architect wel ...

Lees verder

c21 c41 c225 c243
“Oplossingen voor verduurzamen binnen netcongestie zijn er al lang”

“Oplossingen voor verduurzamen binnen ...

Netcongestie: is dat een obstakel, of een kans? Dat laatste, als het aan Duurzaam Gebouwd ligt. We zoeken vooral naar oplossingen om de energietransitie nú ...

Lees verder

c21 c225 c237 c265
CO2-rapportage zorgt voor strategie, inzicht en actie

CO2-rapportage zorgt voor strategie, inzicht ...

Het inzichtelijk maken van CO2-uitstoot is complex, maar essentieel voor organisaties om te voldoen aan wet- en regelgeving én aan een duurzame toekomst ...

Lees verder

c21 c185 c225
Slimmer bouwen met minder materiaal

Slimmer bouwen met minder materiaal

Het rondetafelgesprek ‘Slimmer bouwen met minder materiaal’ richtte zich op het verminderen van materiaalgebruik en de integratie van duurzaamheid en ...

Lees verder

c21 c162 c225 c243
Bouwpoort: verhelderend perspectief op netcongestie
feb20

Bouwpoort: verhelderend perspectief op netcongestie

Netcongestie is een groeiend probleem in Nederland. Hoe zorgen we ervoor dat we in de maatschappelijke behoeften kunnen voorzien, zoals woningbouw en verduurzaming. ...

Lees verder

c21 c185 c225
Versnelling naar volledige circulariteit

Versnelling naar volledige circulariteit

De bouwsector blijft sterk afhankelijk van primaire, niet-hernieuwbare materialen. Dat zorgty voor hoge materiaalgebonden emissies, zoals beschreven in Op weg naar ...

Lees verder

c21 c225
Elektrisch materiaal bij routekaart zero-emissie Arnhem

Elektrisch materiaal bij routekaart zero-emissie ...

Arnhem gaat bij het aanleggen of herinrichten van wegen zoveel mogelijk elektrisch materieel inzetten. Dat zorgt voor schonere lucht in de stad en is ook veel stiller ...

Lees verder

c21 c225
Whitepaper: De voordelen van hergebruikte gevelstenen voor architecten

Whitepaper: De voordelen van hergebruikte gevelstenen ...

Esthetiek en duurzaamheid combineren in projecten is een uitdaging. Net zoals het toevoegen van karakter aan gebouwen, als circulair bouwen in ontwikkelingen centraal ...

Lees verder

c21 c225
CSRD: kans én hulpmiddel

CSRD: kans én hulpmiddel

De bouwsector kan niet langer wachten, maar moet nú al aan de slag met de CSRD. Dat was de kernboodschap van de bijeenkomst ‘Van vinkjes naar visie’ ...

Lees verder

c21 c225
Whitepaper: warmtepomp als oplossing voor netcongestie

Whitepaper: warmtepomp als oplossing voor netcongestie

De energietransitie in Nederland is in volle gang. Eindelijk zetten we stappen met als gevolg dat we nieuwe uitdagingen tegenkomen. Netcongestie is daarvan een ...

Lees verder

c21 c41 c120 c225
De overheid als aanjager van de renovatiegolf

De overheid als aanjager van de renovatiegolf

De uitdaging: miljoenen vierkante meters vastgoed verduurzamen vóór 2050. Dit ambitieuze project betreft publieke gebouwen zoals scholen, kantoren, ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up