Moeilijk hoeft circulair aanbesteden niet te zijn, aldus Lukas Pepping (Antea Group Nederland). Als je in de aanbesteding maar naar duurzaamheid vraagt. Toch loopt nog niet alles op rolletjes.

Antea Group heeft al een aansprekend project op haar conto staan, waarbij duurzaamheid en energiebesparing een fikse rol speelden. En wat is er nou mooier voor een Fries bedrijf, ook nog gevestigd in Heerenveen, om te kunnen pronken met ijsstadion Thialf?

We spreken Lukas Pepping op nog geen kilometer afstand van de sporttempel. Het is een van de vestigingen waar de ingenieurs van Antea Group hun berekeningen uitvoeren en adviezen bedenken. Duurzaamheid en circulariteit komen daarbij steeds vaker op tafel.

Intrinsieke motivatie

“Wij willen niet per se het meest duurzame ingenieursbureau zijn,” begint Pepping (foto). “Ik zie echter wel dat er heel veel gebeurt in onze projecten. Met allemaal collega’s die intrinsiek gemotiveerd zijn om iets te doen op dit gebied. We hebben zeker al veertig projecten waarvan we zeggen dat het sausje duurzaamheid, want dat is het feitelijk, er heel nadrukkelijk overheen is gegoten.”

“Vaak is er geen specifieke aanleiding om voor duurzaamheid te kiezen, maar in de gesprekken met opdrachtgevers zijn onze mensen er dan toch in geslaagd om dat in te brengen. Dat komt echt uit henzelf. Over het algemeen hebben overheden niet veel kennis van zaken, behalve het streven om duurzamer te bouwen. En daar kunnen wij dan invulling aan geven.”

Oranjewoud

Antea Group, het voormalige advies- en ingenieurbureau Oranjewoud, deed dat in Thialf, waar veel adviezen op tafel kwamen over hoe alles in de verouderde hal beter, slimmer en handiger kon. Dat leidde tot een energiebesparing van meer dan vijftig procent. Een ander opmerkelijk duurzaam project, waarbij Antea Group betrokken is, betreft een bio-based fiets- en voetgangersbrug in Ritsumasyl (foto's onder). Wereldwijd is nog nooit op zo’n grote schaal een brugdek - 34 meter beweegbaar en 32 meter vast - van vlas toegepast.

Pepping, adviesgroepmanager contracten, vertelt hoe het zover kon komen. “Het is de provincie Friesland die dit project heel nadrukkelijk als een experiment in de markt heeft gezet. Ze toonden daarbij moed, vroegen om disruptieve voorstellen en namen het risico dat het project ook kon mislukken. Het is nu zaak om de experimenten te veralgemeniseren en te zorgen dat dit de norm wordt.”

Modegril

De praktijk is echter, weet Pepping, dat een brug voor 80 tot 100 jaar ontworpen moet worden en er geen aannemer is die dat met vlas wil doen. Daar loopt de duurzaamheid spaak. Wat is dan de beperkende factor: de wil van de mensen of puur het geld? Pepping: “Nee, het geld niet. Dat gaat eerder over motivatie. We zijn natuurlijk een erg traditionele sector. Dat geldt al voor ons, toch een modern bedrijf, maar zeker ook vaak voor onze opdrachtgevers. Circulariteit wordt door hen vaak gezien als een modegril die wel weer overgaat.”

Zelf is Pepping er wel van overtuigd geraakt dat het anders kan. Dat ontdekte hij bij de bouw van de Spaarndammertunnel (Amsterdam), die zonder speciale duurzaamheidskenmerken werd gebouwd. Pepping liet dat project later nog eens door een duurzame bril beoordelen (door Metabolic).

“Ik wilde weten hoe ver we konden komen als we het zo circulair mogelijk zouden doen. Dat is een prachtig rapport geworden. Beton blijft beton, daar doe je niet zoveel aan, maar met water, licht en energie kun je wel meer doen. Er kwamen echt enorm mooie ideeën op tafel, zoals lichtkokers in het dak van de tunnel, zodat je alle ledlampen eruit kunt halen. Zo is een score van 50 op een schaal van 100 haalbaar, waar we ongeveer op 0 begonnen. En dat voor hetzelfde geld. Dat had ik nooit gedacht. Het is een mooie theoretische blauwdruk geworden.”

Lego

“We moeten nu goed gaan nadenken over ‘Legolisering’: hoe maak je compartimenten of bouwsteentjes die je kunt hergebruiken. Als je dat in de bouw weet toe te passen, kun je misschien zelfs een tunnel slopen. Het is zaak om kleine initiatieven op te schalen en daar is lef voor nodig bij de opdrachtgevers.”

De risico’s die bij innovatieve projecten om de hoek komen kijken, moeten in eerste instantie door de opdrachtgevers worden gedragen, betoogt Pepping. “Opdrachtnemers willen wel en zijn niet zozeer tegen die hele ontwikkeling, maar ze hebben niet de power om daar heel veel in te betekenen. Een aannemer kan immers nooit aantonen dat een project op basis van nieuwe technieken een levensduur heeft die gelijkwaardig is aan een standaard werk.”

Juridisering

“Je kunt bovendien als aannemer wel met iets heel ‘circulairs’ komen, maar dat is niet handig als je je daarmee niet onderscheidt in de aanbesteding en misschien uit de markt prijst. Aannemers komen dan liever met een oude oplossing, die zich heeft bewezen.”

“Ook opdrachtgevers durven nog weinig te experimenteren. Houd eens de rug recht en eis eens een keer geen strenge randvoorwaarden. Vraag niet die lange levensduur en garanties van een opdrachtnemer. Aannemers hebben dat lef vaak niet en dat snap ik ook wel. Want als het niet goed komt, worden ze hard aangepakt. Die juridisering zit er ook in en misschien zit dat ons wel het meest in de weg.”

Energiescan

Een andere duurzame poot van Antea Group betreft projecten bij diverse Friese woningcorporaties, zoals energiescans van vastgoedportefeuilles. “Verduurzamen van woningen is echt een trend en dan gaat het over aspecten als isolatie, beglazing, warmtehuishouding, van alles. We bekijken dan de huidige situatie, geven verbetermaatregelen aan en zoeken er aannemers bij die dat kunnen uitvoeren.”

“Voor individuele woningen is het nog te vroeg. Daarmee doen we hooguit wat experimenten. Op technologisch gebied kunnen wij zelf niet het verschil maken,” besluit Pepping. “Wij maken het verschil op de processen en zorgen ervoor dat je die zo inricht dat circulariteit daarin geborgd wordt.”

Veel meer over de aanpak van Antea Group op het gebied van circulair aanbesteden lees je in deze whitepaper.

Duurzaamheid en circulariteit in Friesland staan binnekort centraal tijdens het Duurzaam Gebouwd Congres 2019 ‘It Giet Om’ (14 februari). Koop hier je ticket.

Tekst: Ysbrand Visser