In de transitie naar een klimaatneutrale gebouwde omgeving in 2030 kunnen warmtenetten een belangrijke rol spelen. Het Rotterdamse winkelcentrum Hoogvliet laat zien hoe dat nu al werkt. 

In Nederland bepaalt de warmtevraag van gebouwen en productieprocessen ongeveer de helft van de totale energiebehoefte. Zo’n 4% van die nationale warmtevraag wordt nu via warmtenetten geleverd, blijkt uit een recente studie van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Volgens dit bureau is het efficiënt om circa 350 PJ van de netto warmtevraag in 2050 via warmtenetten te leveren. Dat is ongeveer 7 keer zo veel als nu. Door die warmte uit klimaatneutrale bronnen te halen, daalt de CO₂-uitstoot met circa twintig megaton, ofwel tien procent ten opzichte van 1990. Winkelcentrum Hoogvliet levert daar met een CO₂-reductie van 550 ton per jaar nu al een bijdrage aan.

80% CO₂-reductie

In Winkelcentrum Hoogvliet maakten de 2 gasgestookte ketels begin 2017 plaats voor een koppeling met het warmtenet. “Sindsdien levert het stadswarmtenet van Nuon het winkelcentrum milieuvriendelijke restwarmte die afkomstig is van afvalverwerker AVR in Rozenburg”, vertelt Jordana de Heer, commercieel beheerder bij winkelcentrumeigenaar Kroonenberg Groep. “Dat bespaart jaarlijks zo’n 80% CO₂-uitstoot ten opzichte van de verwarming met gas. Dat is vergelijkbaar met de besparing van 5.500 zonnepanelen.”

Warmtevoorziening collectief georganiseerd 

De warmtevoorziening van het winkelcentrum met 108 winkels en 200 woningen is collectief georganiseerd. “Dat was al zo toen we op gas stookten en dat is nog steeds zo nu we van stadsverwarming gebruikmaken. De benodigde infrastructuur was dus voor het grootste deel al aanwezig. Winkeliers en bewoners hebben dan ook weinig van de overgang op de nieuwe installatie gemerkt; de warmte komt alleen ergens anders vandaan en is groen geworden. Wat de winkeliers wel gaan merken, is dat ze niet meer hoeven bij te stoken met cv-ketels of boilers. De aangeleverde warmte heeft namelijk precies de juiste temperatuur. Dat scheelt onderhoud aan hun eigen installaties en maakt het voor hen op den duur kostenefficiënter. Ook is de kans op storingen nu veel kleiner.”

Overstap ook financieel aantrekkelijk

De keuze om van het gas af te stappen kwam voor het winkelcentrum op een natuurlijk moment, vertelt De Heer. “Ketels gaan gemiddeld 20 jaar mee. In 2016 kwam voor ons het moment om te kiezen: gaan we nieuwe gasketels plaatsen of stappen we over op stadswarmte? De duurzame kant van de restwarmte die Nuon aanbiedt via het stadswarmtenet, was een doorslaggevende factor in die afweging.” Vanwege de ligging van het winkelcentrum was de overstap naar het warmtenet ook financieel aantrekkelijk. “Bepalend in de kosten van stadsverwarming zijn met name de ligging ten opzichte van het hoofdnet en de grootte van de warmtevraag. Hoe dichterbij het net en hoe groter de afname, des te rendabeler de investering”, vertelt Nuon-accountmanager Erwin Manssen. “De exploitatiekosten zijn voor het winkelcentrum vergelijkbaar met de oude situatie omdat de warmtekosten – wettelijk, volgens het ‘niet meer dan anders’-principe – zijn gekoppeld aan de gasprijs. Een financieel voordeel voor het winkelcentrum is dat het onderhoud en beheer van de nieuwe installatie nu bij Nuon liggen. Naast de financiële besparing levert dat vooral ontzorging op.”

Gemeentelijke ambities: 2030 klimaatneutraal

Voor de gemeente Rotterdam is de uitbreiding van het warmtenet een belangrijk onderdeel van de doelstelling om de gebouwde omgeving in 2030 klimaatneutraal te maken. Vanuit het Programma Duurzaam 2015-2018 neemt de gemeente duurzaamheid integraal mee bij gebiedsontwikkeling. Manssen herkent die ambities. “Het succes hangt in belangrijke mate van de afname af. Het is daardoor urgent om ook bestaande gebouwen aan te sluiten op het warmtenet.”

Manifest om verduurzaming te versnellen

Die urgentie was duidelijk voelbaar tijdens de klimaattop die in oktober 2016 plaatsvond in de Maasstad. Daar ondertekende de gemeente Rotterdam samen met 75 andere partijen – gemeenten, provincies, energiebedrijven, netbeheerders, milieuorganisaties en lokale energie-initiatieven – een manifest voor een aardgasvrije gebouwde omgeving. De ondertekenaars willen dat Nederland de verduurzaming versnelt en het gebruik van gas voor de verwarming en het warme water in de bestaande bouw vervangt voor een duurzamer alternatief, zoals stadswarmte. “Wij zijn pas een korte tijd aangesloten op het warmtenet, dus wat het voor ons precies betekent zal de tijd moeten leren”, besluit De Heer. “Maar we vinden het in ieder geval goed om op deze manier een steentje bij te dragen aan het verduurzamen van Rotterdam.”