Het is zover: vandaag dienen alle Nederlandse gemeenten hun Transitievisie Warmte te hebben afgerond. Gaan ze het halen en waar staan we?

Welke wijk(en) worden aardgasvrij in 2030? Dat was een van de centrale vragen die in een Transitievisie Warmte (TVW) door de betrokken gemeente zou moeten worden beantwoord. Nu bijna alle gemeenten de TVW hebben vastgesteld, of dat in de komende weken door de gemeenteraad laten doen, lijkt het erop dat eerder ‘hybride’ het toverwoord is geworden.

Al meer dan een jaar geleden dreef de eerste doelstelling van de overheid om voor 2030 aardgasvrije wijken aan te wijzen uit zicht en leek hybride als tussenhalte door iedereen te worden omarmd. Natuurlijk zijn er in grotere steden ook volop kansen voor warmtenetten, maar wat moet je in een plattelandsgemeente? Daar lijken hybride en groengas de voornaamste oplossingen te worden voor de komende decennia.

Vier trends

Het zijn vooral thema’s als isolatie en participatie die in eerste instantie gewilde aspecten zijn geworden, waar de komende jaren veel aandacht naar zal uitgaan. Een eerste analyse van de TVW’s is gemaakt door Wijkkompas (bron: Stroomversnelling) en zij haalden daar deze vier trends uit:

1. Mate van concreetheid loopt uiteen
Het abstractieniveau van de TVW’s verschilt nogal en vooral op deze drie punten:

• wel of niet concrete startwijken benoemd;
• wel of geen stapsgewijze aanpak ontwikkeld;
• wel of geen einddatum voor aardgas vastgelegd.

2. De wijk is niet meer heilig
In veel TVW’s komt een andere gebiedsindeling dan de wijk terug, zoals:

• een TVW wordt een ‘warmteplan’;
• een wijkuitvoeringsplan wordt een ‘buurtuitvoeringsplan’ of ‘dorpuitvoeringsplan’;
• een startwijk wordt ook wel een ‘startbuurt’.

3. Veel aandacht voor bewoners
De door gemeenten benoemde beleidsprincipes zijn sterk gericht op de rol van bewoners en het draagvlak onder bewoners. Processen om kennis te vergroten, perspectieven en wensen te verzamelen en uiteindelijk draagvlak te creëren vormen een onderdeel van de start van veel wijkaanpakken.

4. Weloverwogen of risicomijdend?
Alle TVW’s staan bol van de mitsen en maren. Er heerst bij gemeenten nog veel onzekerheid, met name over de beschikbare capaciteit en financiering voor de wijkaanpakken.

Detail uit de Transitievisie Warmte van de gemeente Steenwijkerland (oktober 2021).

In een andere publicatie, op Gemeente.nu, beaamt expert Jade Oudejans (Over Morgen) dat “een einddatum van 2030 voor de eerste volledig aardgasvrije wijken in bijna geen enkele gemeente meer is terug te zien”. Door de verschuiving van de aandacht naar isolatie, moet de overheid de bakens ook iets verzetten: “Daar is een andere vorm van stimulering voor nodig. Vanuit het Klimaatakkoord wordt dat nu onderzocht. De aanpak is dan niet meer gericht op aparte wijken, maar op woningen die tot hetzelfde contingent behoren.”

Groene bewoners

Dat participatie een steeds grotere rol krijgt, bleek ook wel tijdens een recent webinar van Duurzaam Gebouwd, waar Imke Tegels (WijkvanNU/SME) vertelde dat je niet alleen met ‘groene bewoners’ in gesprek moet gaan, maar met iedereen. Dan besef je ook het gebrek aan kennis, wat blijkt uit een opmerking als: ‘Ik wil geen zonnepanelen, want die kun je niet uitzetten en dan wordt mijn huis veel te warm’.

Haar collega Han Schreuder (WijkvanNU/Buro Loo) schetste voor gemeenten vier verschillende routes naar de uitvoering van de warmtetransitie:

• De gemeente weet wat goed is voor de inwoners en komt met een totaalaanpak. Vaak in grote steden met collectieve oplossingen.
• In gemeenten waar al even een TVW ligt, gaat men voortvarend aan de slag met de wijkaanpak. Vaak dankzij een ambitieus en groen college.
• In gemeenten zonder wijkgerichte aanpak of WUP wordt gepionierd met een ketenaanpak (banken, makelaars, marktpartijen). Vaak met heel specifieke buurten en groepen woningen in landelijke gemeenten.
• Gemeenten kiezen voor een individuele woningaanpak, waarbij men niet wordt gedwongen van het gas af te gaan. Vaak in kleine gemeenten met beperkte middelen, waar men (soms) wacht op nieuwe kansen, innovaties (waterstof), het Rijk, wetgeving en financiering.

>>Hoe het in 2022 verder gaat, lees je binnenkort in ons digitale magazine Warmtetransitievisie 2022.
>>In een speciaal webinar op 25 januari gaan verschillende gemeenten en adviseurs van TAUW en Natuur en Milieu Overijssel hier ook dieper op in.
>>Ondertussen kun je meer ins en outs beluisteren in de kersverse podcast Warmtetransitievisie. Met Rik Altena (DWA) en Augusta Goedhart (De Warmtetransitiemakers).
>>Tot slot als voorbeeld: de Transitievisie Warmte (pdf) van de gemeente Steenwijkerland (opgesteld door TAUW).

Tekst: Ysbrand Visser
Foto boven: Shutterstock