Multifunctionele daken – flexibele oplossing voor klimaatadaptieve dakconstructies

Auteur: Benno Nijenhuis

In het vakgebied van platte daken is het hebben van een goede link met ontwerp en architectuur belangrijk en soms zelfs noodzakelijk. Ontwikkelingen moeten namelijk van meerdere kanten belicht worden. Toch ligt er aan de ontwerpkant vaak een kennishiaat, vooral over de ontelbare (on)mogelijkheden van datzelfde platte dak. 

De gebouwschil en met name het platte dak zijn mijns inziens de voorportalen voor klimaatadaptief bouwen. Waar in het verleden het dak nog de rol had als laatste bezuinigingsronde, wordt er in het de huidige ontwerpfase veel meer rekening gehouden met de veelzijdigheid ervan. Beschouw het dak als nieuw maaiveld en je hebt de ‘heilige graal’ van klimaatadaptief bouwen gevonden. 

Kans voor klimaatadaptatie

Er heerst momenteel een enorme woningschaarste en naar alle waarschijnlijkheid moeten we de oplossingen wederom in stedelijk gebied gaan zoeken. Dat betekent dat er niet alleen woningen worden gebouwd, maar ook een hoeveelheid utiliteitsgebouwen om bewoners van alle diensten en werkgelegenheid te voorzien. Voor klimaatadaptief bouwen ligt hier een kans! Dan dient wel op zo’n manier ontworpen te worden dat het dak van een gebouw in de toekomst ook multifunctioneel inzetbaar is. We zullen namelijk begroeide daken (groen), retentievoorzieningen (blauw) en energie (geel) in deze gebieden moeten integreren. Het multifunctioneel inzetten van daken begint dus bij het ontwerp.

Het valt dus te stellen dat niet alle platte daken geschikt zijn voor een multifunctionele inzet. Een recent voorbeeld is de toepassing van zonnepanelen: nog niet zo lang geleden heeft Thialf in Heerenveen haar zonnepanelen uit moeten zetten omdat de verzekeraar de dakopbouw niet wenste te verzekeren. Inmiddels zijn ze - bij mijn weten - weer tijdelijk aangezet om naar een oplossing te zoeken. In dat geval vindt er nog overleg plaats, maar vele bestaande opbouwen van platte daken kunnen om die reden niet ingezet worden voor ‘gele daken’.

Je kunt deze infographic ook vinden op de website van Green Deal Groene Daken.

EPDM

Ten tijde van dit schrijven hebben wij in Zuid Nederland hele andere uitdagingen: wateroverlast. Dit terwijl er vorig jaar juist een roep om regen was. Het klimaat is zo wispelturig dat ‘oude discussies’ opnieuw beoordeeld moeten worden. Kijk bijvoorbeeld het hitte-eilandeffect, een onderwerp dat niet alleen nauw aansluit op de klimaatdiscussie maar ook een vorm van greenwashing blootlegt. ‘Stap van zwarte daken over op lichtere dakbedekking’, is een veelgehoorde oplossing, maar is die wel klimaatadaptief? Ons Noord-Europese klimaat bestaat namelijk uit meer dan die ene maand waarin we de 35 graden aantikken.

In dat geval moeten we gewoon de data laten spreken om emoties buiten te sluiten. Carlisle is één van de marktpartijen die in de Verenigde Staten al een paar decennia onderzoek naar multifunctionele daken doet. In Europa ligt onze focus met name op de (zwarte) EPDM, maar in de VS produceren wij ook lichtere PVC- en TPO-daksystemen. Daar is traditioneel een scheiding tussen lichtere daken in de zuidelijke staten en donkere in de noordelijke. De gedachte van de lichtere dakbedekking is met name gestoeld op de reductie van airco-energie door de reflectie van warmte van het platte dak.

Deze trend is langzaam noordelijker in de VS verschoven, alleen bleek daar na calculaties dat de lichtere dakbedekking juist een averechts effect had. Uit onderzoek is gebleken dat het belang ligt in: A) je koelt bij (te warm) of B) je warmt bij (te koud). In dat laatste geval geniet een donkere dakbedekking de voorkeur. Klimaatadaptieve inzet bij het platte dak moet dus niet gaan over de kleur, maar over de multifunctionele inzet van de dakbedekking. EPDM neemt daarin een voortrekkersrol en is in alle multifunctionele systemen inzetbaar.

Even terug naar de ontwerptafel. Er liggen uitdagingen voor ons en we moeten deze proactief benaderen. Verstedelijking betekent het opofferen van groen om deze vervolgens in de bebouwing te integreren. Meer verharding betekent meer piekbelastingen op het riool, dus retentie zal geïntegreerd moeten worden. Meer utiliteitvoorzieningen betekent meer stroomverbruik, waarvoor zonne-energie een geschikte oplossing is. Voor al deze zaken moet wel een keuze gemaakt worden voor de meest geschikte waterafdichting. Met onze merken RESITRIX® en HERTALAN® hebben we jarenlange ervaring bij dit soort bouwwerken. EPDM is daar wel een constante factor bij ontwerpend Nederland.

Zeker en duurzaam

In mei 2020 is Het Nationale Dakenplan geïntroduceerd om juist deze keuze te faciliteren. Een samenwerkingsverband tussen marktpartijen en (semi)overheid om de multifunctionele inzet van daken te bevorderen en te promoten (zie dakenplan.nl). Voortkomend uit de Green Deal Groene Daken is vooral de samenwerking met de waterschappen nu interessant. In hoeverre kan dakbegroeiing een bepalende rol spelen in onze rivierendelta?

Maak echter in dit alles wel de goede keuze en kies voor een klimaatadaptief geschikte dakbedekking. De omstandigheden gaan de komende decennia nog wel wisselen, maar dakafdichting zal blijven bestaan. Een afdichting die qua levensduur een zonnepaneel overstijgt, van nature worteldoorgroei bestendig is en ook nog eens regenwater kan vasthouden zonder dat deze daarvoor aangetast wordt, is het meest ideaal.

Recent schreef een journalist ‘Duurzame drempels overwinnen met EPDM’. Dat raakt ook deels de kern van deze discussie. Koppel nu het meest geschikte bouwmateriaal voor het dak aan de wenselijke toepassingen en doe daar geen concessies op. Wat we nu construeren, krijgt in de toekomst een bredere inzetbare functie. Ga dus nu voor zekerheid en duurzaamheid!