Het CO2-vraagstuk tot op de bodem

Auteur: Marten Valk

Met de dag word ik me meer bewust van ons CO₂-vraagstuk, ofwel het halen van ‘Parijs’. Met spouwmuurisolatie en warmtepompen alleen komen we er niet. Het pushen op een oplossing werkt vaak averechts en geeft maar aan dat het systeem akelig complex in elkaar steekt. Wat ontstaat er mogelijk als we eens met de natuur gaan meebewegen?

Cultuur én natuur

Ter herinnering is de gebouwde omgeving verantwoordelijk voor 35% van de door mensen veroorzaakte CO₂-uitstoot. Van Jan Willem van de Groep leerde ik recent hoe onze huidige koers zich verhoudt tot ons klimaatakkoord en wat er eigenlijk nodig is: een CO₂-reductie van 75% in 2030. Het gaat bij CO₂ niet om exacte aantallen maar om het beschikbare budget, ofwel een oppervlakte in plaats van een getal. De calvinist in mij wil dan hard aan de slag. Het probleem oplossen door hard te werken. In het koolstofmanifest van EcoTree stellen zij onder meer terecht dat “alleen CO₂ uit de lucht zuigen de aarde niet gaat redden”. Daarom is het goed om de cijfers eerst maar eens op je in te laten werken. Voor het gemak heb ik rood gekleurd wat we nu 'lenen' van ons budget tussen 2030 en 2050. We eten nu dus elke dag twee marshmallows op, waar we maar budget hebben voor één.

Als je ziet in welk tempo we de bestaande gebouwvoorraad nu verduurzamen, dan kan de moed je in de schoenen zakken. Uitzoomen en de cijfers rustig op je in laten werken helpt daarbij. Dit integrale systeemvraagstuk is namelijk veel breder dan onze bouwwereld en het is me duidelijk hoe verweven dit is met onze omgang met de natuur. We hebben lange tijd in samenwerking met en als onderdeel van de natuur geleefd. Met de industriële revolutie en de ongekende technologische ontwikkeling en verworven rijkdom zijn we dat contact kwijtgeraakt. Het mooie is dat we die verhouding weer kunnen herstellen en het mes aan twee kanten kunnen laten snijden. Enerzijds door het reduceren van de menselijke uitstoot en anderzijds door samen te werken met de natuur. Op naar win-win. Onze technologische kennis en kunde inzetten om mee te bewegen met de natuur in plaats van ertegenin. We kunnen de natuur goed op weg helpen en mogen haar vervolgens haar ‘ding’ laten doen.

14 voetbalvelden per persoon

In Nederland zetten we ongeveer twee-derde van de landoppervlakte in voor de landbouw. Het grootste deel daarvan gebruiken we om veevoer te produceren. Het stoppen met eten van met name rundvlees heeft al een gigantische impact op de hoeveelheid land die we niet meer nodig hebben voor landbouw. Als iedereen (ook voor wie we exporteren) vanaf vandaag naar een vegetarisch menu overstapt, betekent dit dat we drie-vierde van de landbouwgrond voor andere bestemmingen kunnen gaan gebruiken. Dat is 10 hectare per Nederlander die beschikbaar komt voor natuurherstel en nieuwe duurzame (woning)bouw. Wat zou jij doen met 14 voetbalvelden?

Zenbos

Met mijn zenschool hebben we de spreekwoordelijke koe bij de hoorns gevat. In mijn uit-de-hand-gelopen hobby om te doneren om bomen te planten ben ik nu medeoprichter van een zenbos. Op een strook voormalige landbouwgrond van bezinningsgebied het Stiltegoed in Delft hebben we de eerste 1.600 bomen geplant. Om de bomen een kans te geven was het nodig om de door de landbouwmachines en kunstmest flink ingeklonken en uitgeputte bodem eerst los te maken en te verrijken. We mochten daarvoor gebruik maken van een frees van de TU Delft en de hoogwaardige compost uit een ondergronds wormenhotel. Ordinair Delfts GFT-afval bleek een groot cadeau voor het bos in wording. Met negentig betrokkenen wroeten in de stugge grond bracht daarbij, ondanks de hagelbuien, ook een sterk gevoel van verbinding. Nu de eerste twee bosjes staan zijn we druk in voorbereiding van de volgende twee, die we uit gaan voeren als voedselbos. 

Natuurherstel

Fascinerend hoe een gezonde bodem, een levend organisme op zichzelf, verband houdt met het CO₂-vraagstuk. We kunnen nog veel leren van de natuur met haar wood wide web. Deskundige Marc Siepman stelt dat “de bodems in Europa tien keer zoveel CO₂ uitstoten dan de industrie, terwijl ze eigenlijk koolstof op moeten slaan. Een goede bodem kan acht ton CO₂ per hectare per jaar opslaan.” Dus als we die ontzettend grote lappen uitgeputte landbouwgrond nu door natuurherstel weer omtoveren tot gezonde bodems, kunnen we grote slagen slaan in het halen van de klimaatdoelstellingen. Als we de helft van het land, dat potentieel beschikbaar komt door ons menu aan te passen, weer een gezonde bodem geven, levert dat een CO₂-reductie op van 13,5 Mt CO₂/jaar. Als we vervolgens bomen planten op die voedzame grond zelfs circa 45 Mt CO₂/jaar En dit is op jaarbasis al een kwart van onze huidige CO₂-uitstoot in de grafiek van Jan Willem van de Groep. Als eerste bonus geven we de kwakkelende biodiversiteit in ons land ook nog eens een flinke boost. En als tweede bijverdienste biedt de nieuwe natuur, met ons zenbos als geslaagde voorproef, ons mensen weer meer rust, bewustwording en verbinding.

Bron: EcoTree

Bodem om op te bouwen

Hoewel we het nog niet eens gehad hebben over de potentie van het vergroenen van woestijnen, doet het ook pijn dat ons vee door soja te eten bijdraagt aan het verdwijnen van Amazonegebied. We hebben nog een uitdagend pad te lopen met elkaar. Toch biedt de hoopvolle berekening op de achterkant van een bierviltje perspectief. Als je de impact van gezonde bodems en het aanplanten van bomen eens rustig op je in laat werken. Wat is er dan mogelijk bij de bouwprojecten en vastgoed die jij onder handen hebt? De oude Grieken gebruiken het woord agapé voor het committeren aan de bloei van de ander. Ik zet mijn agapé ook in voor bloei van nieuwe natuur. Nieuwsgierig naar wat ons dat gaat brengen.