Welke van de volgende ‘hot topics’ is voor jou het minst concreet: digitalisering, circulariteit of energietransitie? Als je bent zoals veel mensen in mijn omgeving, dan is het antwoord ‘circulariteit’. Ze vragen zich af: wat is het precies en wat betekent die circulaire aanpak nu eigenlijk binnen míjn werk? Wat kan ik er in de praktijk mee? Ik doe graag een poging om die vraag te beantwoorden.

Als we circulariteit niet concreet en grijpbaar kunnen maken, ontstaat het risico dat het een vaag containerbegrip wordt of blijft. Een commerciële huls zonder inhoud die dienstverleners op papier verkopen maar in de praktijk niet waarmaken. Dat zou erg jammer zijn, want we moeten juist in de bouw hard aan de slag met de mogelijkheden die circulariteit ons brengt.

Afvalrace

Circulariteit draait om het voorkomen van afval, door zoveel mogelijk grondstoffen opnieuw te gebruiken en, verspilling te voorkomen. De urgentie is duidelijk: elk jaar bereiken we iets eerder het punt waarop we méér grondstoffen uit de aarde hebben gehaald dan zij in één jaar kan aanvullen. Deze ‘Earth Overshoot Day’ valt dit jaar vermoedelijk eind juli. Ieder jaar is dat eerder. Vorig jaar was dit begin augustus. Circulariteit heeft dus veel met afval te maken, en 40% van het afval is gerelateerd aan de bouwsector in Nederland. Vandaar dat bij ons dus een grote opdracht ligt om deze verspilling flink te verlagen en om slimmer gebruik te maken van onze grondstoffen. Maar hoe?

Drie manieren

Er zijn allerlei manieren en niveaus waarop je in de bouwsector circulair kunt werken. Zoals:

1. Ontwerp een gebouw zó dat het makkelijk gerepareerd of gedemonteerd kan worden. Zodat bij sloop de materialen handig opnieuw te gebruiken zijn. Een mooie stap is ook om het gebouw een ‘materialenpaspoort’ te geven waarin alle materialen vastgelegd zijn.

2. Investeer in de verlenging van de levensduur van een gebouw, inclusief energiebesparende maatregelen. Hoe langer een gebouw gebruikt kan blijven worden, hoe beter. Een slim bouwkundig ontwerp kan helpen om het gebouw flexibel inzetbaar te maken (denk aan tussenwandjes, etc.).

3. Pas bij de bouw zoveel mogelijk duurzame materialen toe die de aarde niet verder uitputten. Zoals stenen van gerecycled materiaal (StoneCycle). Of nog beter: gun gebruikte materialen een tweede leven. Er zijn al partijen die zich specialiseren in het leveren van bestaande materialen voor nieuwe gebouwen, zoals New Horizon. Hun motto: ‘wij slopen niet, wij oogsten!’

Maandagochtend, 8 uur

Mooi, je bent gemotiveerd om ermee aan de slag gaan. Maar dat lijkt makkelijker gezegd dan gedaan. De bouwwereld staat niet bekend als de meest innovatieve en creatieve sector. Veel klanten sturen op kosten en de branche gaat daarin mee. De ontwerper wil zo snel mogelijk zijn bouwplan klaar hebben en grijpt daarom al gauw terug op wat hij kent en eerder heeft gedaan. Veruit de meeste engineers hebben geen instrumenten gekregen om in hun dagelijkse werk circulaire principes toe te passen.

Dat zal moeten veranderen. We hebben een andere manier van ontwerpen nodig en een andere manier om de kostprijs te bepalen. En de kern daarvan moet zijn dat we denken in duurzame alternatieven. Waar ontwerpers nu alle nieuwe materialen uit een glimmende catalogus kiezen, zullen we meer op zoek moeten gaan naar gebruikt materiaal uit andere bronnen. Dat wordt gelukkig steeds eenvoudiger, onder meer dankzij een platform als Madaster, die zich gaat ontwikkelen als een soort online marktplaats voor bouwmaterialen. Aandachtpunt blijft het kunnen inschatten van de kwaliteit van hergebruikte materialen.

In de installatiebranche ligt het minder voor de hand om met gebruikte apparaten te werken. Wel valt hier veel circulaire winst te boeken door in het maken van een begroting niet alleen te kijken naar de aanschafkosten, maar ook naar de kosten van het onderhoud gedurende de hele verwachte levensduur. En hoe goed is de installatie later te demonteren voor hergebruik? 

Begin met kleine stapjes

Net als die twee andere grote begrippen (energietransitie en digitalisering) gaat het bij circulariteit om een ingrijpend veranderingsproces. Daar is van alles voor nodig: visie, commitment, vaardigheden. Maar het begint allemaal tussen de oren van mensen zoals jij en ik. Een goed begin is om over circulariteit in gesprek te gaan, succesverhalen te delen en elkaar te motiveren. Kijk om je heen naar mooie voorbeelden – denk aan de Circl (een initiatief van de ABNAMRO) en de Green House (een initiatief van Strukton Worksphere, Ballast Nedam en Albron) – en inspireer anderen door die kennis te delen. Want wie niet kan delen, kan ook niet vermenigvuldigen.