Een tijdje geleden was ik aanwezig bij een presentatie van Stan Roestenberg. Misschien kent u hem. Hij vertelde hoe hij als projectontwikkelaar een aantal succesvolle projecten heeft afgerond zonder daarbij een aannemer te betrekken. Projecten waarop rendementen tussen de 15% en 27% behaald werden. Wat mij betreft een spreker die iedere bouwer van Nederland een keer moeten uitnodigen. Word je nooit dommer van.

Als je zijn verhaal een beetje afpelt dan had boven deze column ook de kop ‘Bouwen zonder Uitvoerder’ kunnen staan. Want eigenlijk ging het niet zozeer over de vraag of de aannemer overbodig was. Het ging meer over de vraag hoe je op een veel slimmere en effectievere manier bouwprojecten kunt managen met behulp van slimme software waardoor je bepaalde rollen die de aannemer nu invult kunt skippen. Laten we eerlijk zijn, uitvoerders koesteren we als harde werkers die dagelijks bergen werk over zich heen gestort krijgen. Mensen met een soort gespleten persoonlijkheid die moeten acteren tussen de grillen van de klant, de onmogelijke doelen van de projectleider, eigenwijze vaklieden, irritante onderaannemers en werkvoorbereiders die het nooit begrijpen. Feitelijk is de uitvoerder een troubleshooter pur-sang. Echter, als je een troubleshooter op de bouw zet weet je ook zeker dat er troubles  komen.

Niet bestaande, alternatieve oplossingen

Eén van mijn favoriete methoden om creatief denken te bevorderen is het weglaten van onderdelen, deelsystemen of activiteiten die tot nog toe volkomen essentieel leken. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de Dyson stofzuiger (zonder stofzuigerzak), de Breaker van Friese vlag (yoghurt eten zonder lepel) en de touchscreen (typen zonder toetsenbord). Dichterbij ons vakgebied kun je ook denken aan steigerloos bouwen of gevelopeningen zonder kozijnen. Kern is dat er goed moet worden nagedacht over, niet bestaande, alternatieve oplossingen. Het kan ook toegepast worden op processen, rollen en activiteiten.

Het weglaten van een in onze ogen essentiële rol als uitvoerder vraagt om een totaal nieuw bouwproces. Een proces dat mogelijk gemaakt wordt door BIM-technologie (Building Information Modelling) en industrialisatie. Nu wordt BIM vooral toegepast als ontwerp en engineeringstool. Maar het kan ook prima gebruikt worden om de bouwlogistiek tot in de puntjes te managen voordat het project überhaupt is gestart. Maak in aanvulling op technische lagen logistieke lagen. Deel het gebouw op in een aantal essentiële bouwdelen die los van elkaar uitbesteed kunnen worden.

Geheel verantwoordelijk

Ieder bouwdeel heeft haar eigen time-slot in de planning en de desbetreffende contractor/leverancier is op dat moment als enige geheel verantwoordelijk voor de bouwplaats. De essentiële knooppunten en interfaces tussen andere bouwdelen worden geanalyseerd en vooraf besproken met en door de contractors. De contractor wordt ingekocht op basis van bouwdelen (zoals fundering, casco of afbouw) en niet op basis van disciplines (zoals installateur, timmerman of stukadoor). De gehele voorbereiding gaat aanmerkelijk verder dan wat lean-sessies met onderaannemers.

De coördinerende rol zou best bij het ‘nieuwe’ bouwbedrijf kunnen liggen. ‘Bouwen zonder aannemer’ gaat dus over het loslaten van de klassieke aannemersrol en niet zozeer over het einde van de aannemer. Alhoewel, als de bouwers niet omgaan, pakken vast andere of nieuwe partijen die rol op en bouwt de aannemer straks alleen nog maar de fundering.