Bioclimatic of biophilic?

Auteur: Daan Bruggink

Bioclimatic design is een manier van ontwerpen waarbij je het omliggende klimaat en natuurlijke elementen uit de directe omgeving integreert in je ontwerp, om tot een optimaal comfort te komen. Je maakt, als ontwerper, gebruik van de natuurlijke en klimatologische processen die in de regio spelen. Daardoor wordt afhankelijkheid van mechanische systemen wordt beperkt, deze werken slechts ondersteunend. Zowel Bioclimatic Design als Biophilic Design zijn geïnspireerd op natuurlijke processen en omgevingen, maar wat zijn de verschillen?  

'Bioclimatic' design is een moeilijk woord voor iets dat al eeuwenlang bestaat. Vroeger had je immers geen mechanische systemen. In veel traditionele architectuurstijlen zijn de bioclimatic principes eenvoudig terug te vinden. Veel lokale archetypen zijn daaruit voortgekomen, met name in de tropen. 

In de loop van de afgelopen eeuwen zijn wij met zijn allen gaan denken dat we ons alleen maar fijn kunnen voelen in een omgeving die kunstmatig gestuurd wordt. Het beeld is ontstaan dat we beter kunnen presteren als we onafhankelijk van de veranderende en variabele natuurlijke omgeving kunnen werken en wonen. Net als onze komkommertjes en tomaatjes. De onhygiënische omstandigheden in onze steden en huizen van enkele eeuwen geleden hebben deze ontwikkeling in gang gezet. De mens heeft nog steeds een aangeboren, genetische behoefte om zich te associëren met de natuur. Wij zijn voor 99% natuurlijk gecodeerd en dus tot op het bot geassocieerd met natuurlijke kenmerken, processen en omgevingen. Om dan te denken dat we dat wel even kunstmatig kunnen regelen is nogal optimistisch.

Bioclimatic Design in een tropisch woonhuis uit Maleisië. Bekijk de afbeelding op volledige grootte

We moeten opnieuw leren dat, in tegenstelling tot kunstmatige pogingen, mensen veel beter presteren in natuurlijk variërende thermische omgevingen, dat is ons lijf immers millennia lang gewend. Denk aan een hoge luchtcirculatie, minder CO₂, maar ook aan de natuurlijke omstandigheden van buiten het gebouw. Dan gaan airco’s, ventilatoren, luchtbehandelingskasten en andere energie-intensieve mechanische apparatuur ons nooit de oplossing geven, daartoe moet je meer kijken naar de principes van het bioclimatic design.

Basisschool de Achtsprong uit De Lier. 'De leefomgeving voor onze groente krijgt meer aandacht dan die van onze kinderen!'

Oplossingen uit de natuur

Is bioclimatic design dan hetzelfde als biophilic design? Beide zijn immers geïnspireerd op natuurlijke processen en omgevingen. Er is wel degelijk verschil: bioclimatic zoekt oplossingen uit de directe natuur haalt om een efficiënte klimaatinstallatie te ontwerpen, biophilic legt de relatie in onze omgeving met de natuur om te voorzien in onze genetische associatie met de natuur. Dat is wezenlijk anders. In feite is bioclimatic onderdeel van biophilic. Je gebruikt de natuurlijke en klimatologische omstandigheden om de mens dichterbij zijn natuurlijk oorsprong te brengen. Dat je daarmee een efficiënte klimaatinstallatie ontwerpt is eigenlijk bijvangst. 

Schematische opzet van de biophilic en bioclimatic principes van de ecologische basisschool in Almere. Bekijk de afbeelding op volledige grootte.

Ieder gebouw zou volgens Biophilic principes ontworpen moeten worden. Naast alle esthetische en functionele aspecten van het gebouw, is ook het klimatologische aspect een onderdeel. Op dat punt zou het Bioclimatic design een basisprincipe moeten zijn. Het is de meest logische manier om voor mensen in een bepaald gebouw, op een bepaalde plek in een bepaald klimaat de van nature meest comfortabele omgeving te maken!