Kun je van tevoren alles zelf bedenken?

Auteur: Wytze Kuijper

Ik kan mijn professie van zo’n 8 jaar geleden als ‘conceptueel planoloog’ niet meer waarmaken.  Ik voel me ingehaald door nieuwe technologieën, onsamenhangende werkwijzen en wijze mensen die systemisch beweerden het (beter) te weten. Maar ik heb geleerd niet meer antwoord te willen geven op wat iemand wil hebben, maar wat hij wil bereiken.

De eindeloze zee

Wanneer je een ‘schip’ wil gaan bouwen
Breng dan geen mensen bijeen om timmerhout te sjouwen
Of te tekenen alleen
Voorkom dat ze taken ontvangen
Deel evenmin plannen mee
Maar leer eerst mensen verlangen
Naar de eindeloze zee

Antoine de Saint-Exupéry

Vanuit de planologie is het fenomeen van het ‘olifantenpaadje’ bij iedereen wel bekend. In de volksmond heet dit paadje ook wel het ‘afstekertje’. Kort door de bocht: een planoloog verzint iets achter zijn bureau en in de praktijk blijkt het helemaal niet zo te werken. Met dergelijke zichtbare fouten als een olifantenpaadje kom je in het echt nog wel weg, maar aan de complexiteit van tijdelijke herbestemming wil niemand zijn vingers (meer) branden. Er bestaat namelijk geen draaiboek voor een invulling of aanpak. Waarom het dan wel gaat, is: wat voegt het toe, waaraan draagt het bij en welke betekenis en waardering krijgt een gebouw van zijn gebruikers?

Heilige graal voor succes

Zo kun je alles van tevoren bedenken, maar het moet wel (bij je) passen. Hoe simpel dit ook klinkt: het ophalen van het verhaal van de plek is de heilige graal van het succes voor de toekomst. Het gaat niet om het verzinnen van trendy concepten, maar het vinden van relevante en herkenbare aanknopingspunten.

Hoe één gebouw de stad verandert

Zo ben ik exploitatiepartner van een voormalige Ambachtschool in Apeldoorn naar ‘tot2021’. De start van de realisatie lag bij vastgoedbeschermer De Kabath, met een ontmoeting met eigenaar Rijn Platteel en ik nu als neuroplanoloog en transitiestrateeg. Bij dit gebouw, een voormalige ambachtsschool, was het vertrekpunt snel gevonden, maar hoe creëer je hiermee herkenbare waarde? Wat is een ambacht, welke betekenis heeft een ambacht? Eigenlijk niet meer dan vragen blijven stellen. Het bestaansrecht van een ambacht ligt omsloten in de combinatie van ‘hoofd, hart en handen’ en het gilde van ‘leerling en meester’, het ontwikkelen van talent. Op basis van deze kernwaarden bepalen we de leidende principes voor de locatie. Dit gebeurt niet vanachter een bureau, maar juist vanuit wat heeft de plek en zijn omgeving nodig en hoe kunnen we de omgeving en Apeldoorn hier in meenemen. Niet door inhoud te geven aan de leidende principes, maar juist kaders te bepalen voor de toekomstige gebruikers zijn de volgende principes kenmerkend geworden voor de plek: versterken van de kernwaarden van het gebouw, bijdragen aan het talent van andere gebruikers in het  gebouw en betekenisvol zijn voor de stad Apeldoorn. Minister Stef Blok van Wonen en Rijksdienst moedigt dit aan, getuige zijn artikel vandaag in Het Financieele Dagblad.

Kansen in de tijdelijkheid

Dankzij de tijdelijke invulling van Tot2021 is acupunctuur ontstaan in de Stationstraat van Apeldoorn. Daarnaast stroomt weer energie in een voormalig onaantrekkelijk deel van de stad tussen station en binnenstad. Nieuwe invulling van winkels, een stadsmoestuin in samenwerking met het aangrenzende slaaphuis en inmiddels nemen mensen de moeite om naar deze verscholen parel in de binnenstad te komen. Daarnaast is in samenwerking met omwonenden en de gemeente Apeldoorn een tijdelijk Havenpark aangelegd, waar voorheen de noodlokalen uit 1957 stonden en nu al tal van evenementen hebben plaatsgevonden. 

Overigens heb ik Tot2021 geregistreerd op Happy Building Index. Mede dankzij het artikel ‘Nieuwe ambachten in Oude Ambachtschool Tot2021’ komen na 8 maanden de eerste reviews ook daadwerkelijk binnen: het resultaat is een 8,9.

Denken vanuit de plek

De kracht en betekenis van iedere ontwikkeling ligt opgesloten in denken vanuit de plek en de betekenis die dat kan geven aan de gebruikers van de openbare ruimte en de stad. Ontwikkelen vanuit een bedoeling en niet met een vooropgezet doel blijkt een bron van inspiratie en betrokkenheid op te roepen, waarbij alles zelf van tevoren bedenken al gauw wordt vervangen door samen creëren. Bied een aansprekend podium met een echt verhaal – de eindeloze zee – dat wil ik iedereen graag meegeven.