Asbestdakenverbod 2024: Een papieren-tijgeroplossing!

Auteur: Arno Kleine Staarman

Op 1 januari 2024 is het verboden om asbestdaken te hebben. Dit moet een einde maken aan de risico's van de kankerverwekkende asbestvezels. Maar het verbod van staatssecretaris Sharon Dijksma (Infrastructuur en Milieu) is niet volledig doordacht. Het kabinet doet nog te weinig om de daken daadwerkelijk te saneren.

De volgende vragen hebben wij daarom op een rij gezet:

1. Wat is asbest en waarom worden asbestdaken verboden?
2. Wat houdt het asbestdakenverbod vanaf 2024 in?
3. Wat zou een duurzame oplossingsrichting voor het asbestdakenverbod zijn?

Wat is asbest en waarom worden asbestdaken verboden?

Asbest is een verzamelnaam voor een groep natuurlijke mineralen, die bestaan uit microscopisch kleine, naaldachtige vezels. Asbestvezels dringen diep in de longen door. Wie deze vezels inademt, kan ziektes als longkanker, longvlies- of buikvlieskanker of stoflongen krijgen. Sinds juli 1993 mogen bedrijven geen asbest meer gebruiken, omdat elk jaar ongeveer 1.000 mensen in Nederland aan de gevolgen van asbest overlijden. Grofweg 2 keer het aantal verkeersdoden in 2014 in Nederland…

Asbestdaken die voor juli 1993 gebouwd zijn, zijn door de jaren heen aangetast door weer en wind. Hierdoor komen deze vezels ook vrij. Net zo gevaarlijk voor de gezondheid als wanneer je een zaag erinzet. Het verbod op asbestdaken is vanuit  volksgezondheid en milieu meer dan 100% legitiem, want het kabinet wil in 2040 geen nieuwe asbestslachtoffers meer.

Wat houdt het asbestdakenverbod vanaf 2024 in?

Vanaf 2024 mogen particulieren, bedrijven en (overheids-)instellingen geen asbestdaken meer bezitten om deze gezondheids- en milieuproblemen door asbest te voorkomen. In de meeste gevallen moet een gespecialiseerd asbestverwijderingsbedrijf het asbestdak verwijderen. De eigenaar van asbestdaken is echter zelf verantwoordelijk voor de asbestverwijdering, inclusief kosten. Gemeenten moeten vanaf 2024 dit asbestdakenverbod handhaven.

De volgende 5 praktische problemen doen zich voor bij dit verbod:

1. Met de huidige saneringsvraag zullen met een zeer optimistische raming in 2040 alle asbestdaken verwijderd zijn.
2. Er is een chronisch tekort aan gecertificeerde asbestsaneerders.
3. Bij vele eigenaren zijn de kosten een groot probleem. De subsidieregeling van € 10 miljoen in 2016 is niet toereikend om 120 miljoen m² aan asbestdaken te saneren.
4. Handhaving is in het Nederlandse poldermodel geen kernkwaliteit. Dit komt bovenop het extra beslag op de gemeentelijke capaciteit, kwaliteit en de financiën.
5. De kosten van opruimwerkzaamheden bij branden met asbestdaken starten direct in de 100.000-en euro’s. Verzekeraars sluiten in nieuwe polissen daarom het verzekeren van de schade van een asbestbrand bij onroerend goed uit.

Het huidige Asbestdakenverbod 2024 is gelet op deze praktische uitvoeringsproblemen een ‘papieren-tijgeroplossing’. Daarbovenop adviseert de Raad van State voor het verbod een meer solide wettelijke grondslag in de Wet Milieubeheer.

Wat zou een duurzame oplossingsrichting voor het asbestdakenverbod zijn?  

Een eerste stap in de goede richting is een duidelijke strakke regierol voor provincies om de uitvoering van het Asbestdakenverbod concreet vorm te geven. Tot op heden zijn alleen de provincies Limburg en Overijssel voorzichtig gestart om de regie te pakken. Gedeputeerde van de provincie Limburg Daan Prevoo geeft ook aan dat de subsidieregeling van het kabinet slechts een druppel op een gloeiende plaat is.

De volgende stap is dat provincies gemeenten uitdagen en financieel ondersteunen. Gemeenten kunnen het Asbestdakenverbod omzetten naar de dagelijkse gemeentelijke praktijk in de geest van de nieuwe Omgevingswet. Met maatschappelijke initiatieven vanuit de samenleving en het bedrijfsleven om Asbestdakenverbod 2024 uit te voeren met gemeenten. De position paper asbestdakenverbod van de brancheverenigingen is een goede eerste aanzet.

Duurzame oplossingen

Het huidige Asbestdakenverbod 2024 is een ‘papieren-tijgeroplossing’ en niet duurzaam op basis van praktische uitvoeringsproblemen, want het moet: “Eenvoudig Beter”.

Een oplossingsrichting is:

1. provinciale regie met een gemeentelijke aanpak in de geest van de nieuwe Omgevingswet
2. gebruikmaken van maatschappelijke initiatieven uit de participatiesamenleving

Auteurs: Arno Kleine Staarman en ir. André Hagendijk. Duurzaam Gebouwd-expert Arno Kleine Staarman is projectmanager ruimtelijke ontwikkeling van Aranto. André Hagendijk is strategisch samenwerkingspartner van Aranto.