Je maakt vanzelf mee hoe het is om CO₂-neutraal te leven als je zonder gas- of stroomaansluiting komt te zitten. En dat het lastig is om deze CO₂-neutraliteit wereldwijd te bereiken met biomassa werd me duidelijk na een ongewoon vakantieweekend.

In maart 2010 kreeg ik voor mijn professoraat een cadeau van collega's, die zich zorgen maakten om mijn vrije tijd en vooral om de verwaarlozing van mijn gezin: een gulle donatie voor een weekend weg, bij voorkeur met een milieubewuste bestemming. Na een uitgebreide studie naar duurzame vakantieparken verzilverde ik het geld in de herfstvakantie en nam mijn gezin mee naar een CO₂-neutraal vakantiepark aan de rand van de Veluwe.

Ik vrees dat de reis erheen niet bepaald klimaatneutraal was, want het oord met de toepasselijke naam Het Verborgen Verblijf was onmogelijk per OV te bereiken. Ik haalde dus mijn VW-busje van stal (diesel, geen bio-...) en deed er in plaats van geprognotiseerde 1:15 een krappe 4:30 uur over, omdat het stortregende en blijkbaar meer mensen het idee hadden opgevat een weekend weg te gaan.

Ontdekken
Het Verborgen Verblijf is een prachtig initiatief dat je terugbrengt naar de natuur en dat je versteende stadskinderen leert wat de aarde leefbaar maakt en hoe onvanzelfsprekend energie is. Je verblijft er in ruime tenten die voorzien zijn van meubels van tweedehands hout en leuke antieke ontdekkersspullen die geen stroom vragen.

Voor verwarming en koken heb je een houtkachel; voor warm water moet je beroep doen op een biodieselgestookte ketel elders op het terrein. Laagspanningsstroom voor verlichting komt uit een accu die je zelf moet opladen via een fiets of kan één keer per week worden herladen door een stoomturbine op afvalhout. Energie van hout is dus leidend.

De theorie is natuurlijk dat het verbranden van hout netto geen broeikasgassen uitstoot, omdat het koolstof dat daarvoor wordt gebonden eerder al werd opgeslagen in de boom. Voor elke verstookte boom moet dan wel een nieuwe worden aangeplant; anders gaat het verhaal niet op.

Een boom per week
Nu hadden wij de pech van een behoorlijk koud weekend, waardoor het hout er snel doorheen ging in de kachel. Behaaglijk was het alleen rondom de kachel (gezellig, dat wel), want de meeste warmte ging vrolijk door de schoorsteen, en een tent zonder isolatie kan geen warmte vasthouden. Ik rekende even uit dat we voor een week een hele boom nodig zouden hebben gehad om niet onderkoeld te raken. Voor 6 miljoen huishoudens is zo'n herbebossingsprogramma vermoedelijk niet te organiseren.

Effectiever
Nu is een ongeïsoleerde tent met ouderwetse, gezellige maar inefficiënte, houtkachel geen permanente woning, maar rekening houdende met de veel grotere vraag naar energie in 'echte woningen' die wel geïsoleerd zijn, is het bijzonder lastig om volledig CO₂-neutraal te worden middels bio-energie alleen. Daarvoor hebben we ook de ruimte niet.

Onze energiepotentiestudies aan de TU Delft wijzen uit dat een hectare land in energetische zin verreweg de grootste opbrengst heeft met zonnepanelen. Wind komt daarna, en op grote afstand volgt de beste (bewezen) bio-energiebron: suikerbieten. De vraag dringt zich dan op of de energievoorziening niet veel beter te regelen is met zon en wind, zodat we het kwalitatief hoogwaardige hout kunnen gebruiken voor slimmere functies dan verbranding.

Herwaardering van oude glorie
In de herfst had ik pech van een weekend in vrieskou, maar Het Verborgen Verblijf is met zijn acht ontdekkerstenten een prima park voor de zomer. Het inzicht dat het mij gaf over hout als energiebron kwam natuurlijk door mijn beroepsdeformatie, maar verder werkt het verblijf als verfrissing voor de geest van kind en volwassene, iets wat je niet snel meemaakt in de conventionelere concurrenten die ik niet bij naam zal noemen.

Daarnaast bracht het mij grote herwaardering van oude apparaten die op menskracht werken, zoals de oude telefooncentrale (even zwengelen en je kunt bellen), grammofoon (aandraaien en luisteren maar) en de koele kast (goed geïsoleerde kist met ijs als koelmiddel). En het moeten fietsen voor je stroom zou, buiten besef van de waarde van elektriciteit en de pijn van verspilling, veel Nederlanders weer snel op gewicht brengen.

Andy van den Dobbelsteen

Fotobijschriften:
1. de ontdekkerstent in het bos
2. interieur van de tent: tweedehands hout, Led-lampen en drinkwater uit eigen bron
3. koele kast: geisoleerde kist met ijskruiken
4. bad en douche ineen, te bedienen met een handpomp
5. oplaadfiets: elke dag een uurtje fietsen is voldoende voor alle verlichting
6. stoomturbine op afvalhout voor het opladen van meerdere accu's