Sind unsere Städte für den Klimawandel gerüstet? Dat was de grote vraag tijdens het Duitse nationale klimaatcongres in Gelsenkirchen, een dikke week geleden. Net als 25 september eerder dit najaar was donderdag 27 november zo'n dag dat duurzaamheid in de sterren geschreven stond, want tegelijkertijd vond in Rotterdam het Nederlandse klimaatcongres plaats, en in Amsterdam een duurzaamheidscongres. Ik mocht bij de oosterburen vertellen hoe wij in Nederland omgaan met klimaatverandering.

Gelsenkirchen blijkt vanuit Amsterdam tijdsmatig niet verder te liggen dan Leeuwarden of Maastricht. Met de luxe ICE-trein (de keizer onder de Europese treinen) en een overstapje ben ik binnen 2,5 uur op de plaats van bestemming. Ik val het congres binnen bij de toespraak van Eckhart Uhlenberg, Landesminister van deelstaat Nordrhein-Westfalen (NRW voor vrienden, overigens net zo groot als Nederland), gastland van het congres. Ik moet vooraan plaatsnemen achter mijn naamkaartje en word door ogen gevolgd als een vreemdeling in een buurtcafé. Zo, nu weet iedereen meteen wie die late meneer is…

Het congres barst echt los als journalist en boekauteur Franz Alt op overtuigende Duitse wijze over klimaat en energie fulmineert. Zijn kernboodschap: er is geen energiecrisis, er is alleen een gebruikscrisis. Einstein zei dat we slechts 10% van onze hersenen gebruiken; Alt stelt dat het klimaatprobleem is opgelost als dat 11% zou zijn.

Superwagen
De bevlogen journalist vertelt dat hij jaren geleden al een auto bestelde die 0,89 liter gebruikt voor 100 km (1:111), maar dat die simpelweg nooit is geleverd. Dit soort superwagens moeten uit de musea en tentoonstellingen, de wereld in! Al in 1972 had volgens Alt de TU Aachen de hybride auto ontwikkeld maar er verder niets mee gedaan. 30 jaar later greep Toyota in een paar jaar tijd de macht.

Aan de hand van wat voorbeelden laat Alt zien dat oliemaatschappijen – vaak subtiel en niet expliciet – al een hele tijd bezig zijn met een verschuiving naar duurzame energie. Wat ik niet wist: Shell verwacht een duidelijke verschuiving van fossiele naar vernieuwbare energie, zonder substantieel aandeeltoename van kernenergie (zie tabel). Volgens Alt weet Shell: olie is eindig, maar bossen blijven altijd groeien.

energiebron aandeel 2000   aandeel 2040   aandeel 2060
olie                                40%                     24%                    8%
gas                               20%                     19%                    9%
kolen                            27%                     18%                  11%
kernenergie                11%                        8%                     7%
vernieuwbaar              2%                       31%                   65%
Tabel: verwachte aandelen van verschillende energievormen in de wereld [Shell, via Franz Alt]

Franz Alt laat vele voorbeelden zien van hoe eenvoudig duurzame energie de hele vraag kan dekken, waarbij opvallend veel voorbeelden uit de Zuidduitse stad Freiburg komen. "Die Sonne schickt keine Rechnung", is de eenvoudige constatering.

Alt vraagt zich af waarom Duitsland niets doet terwijl men zelfs binnen de dikke muren van het Vaticaan iets gaan doen. Vervolgens roept de Duitse Al Gore de revolutie uit: burgers, op naar de zon, op naar de vrijheid! En: "Solarbürger aller Lande sammelt euch!" (deze was natuurlijk mooier in het Duits…).

Vreemde vogels
Net als in Nederland blijkt men in Duitsland PV-panelen niet te willen zien, en ook onze buren blijken nogal wat bezwaren te hebben tegen windmolens. Met een sneer naar de vogelbescherming stelt Alt dat vogels nog nooit in windmolen zijn gevlogen: dat doen ze namelijk ook niet tegen bomen!

Veel mensen vinden windparken misschien niet mooi, maar zijn kerncentrales dan zo sexy, vraagt Alt aan het publiek. Rond het jaar 2000 had de mensheid binnen tweehonderd jaar de helft van alle fossiele voorraden verbrand; nu kunnen we kiezen: naar de afgrond of duurzame energie. Verrassend genoeg illustreert Franz Alt de omarming van zonne-energie juist met kleine lokale initiatieven uit ontwikkelende landen.

Consequent doorzetten
Na zo'n donderpreek is het zwaar voor Heinrich Bottermann, van het Umweltambt van de staat NRW, om het publiek te vermaken, stelt hij zelf al. Hij heeft gelijk, al vertelt hij een aantal interessante zaken, zoals de monitoring van natuur in zijn staat, die zich al blijkt aan te passen onder invloed van klimaatverandering. Bottermann presenteert het publiek het Handbuch Stadtklima Ruhrgebiet, en dat is iets waar we als Nederland wel iets kunnen leren.

Heiner Bruns van de gemeente Münster vertelt trots dat zijn stad met zijn klimaatplan de European Energy Award heeft gewonnen. De modal split in Münster heeft 38% fietsers, en er wordt veel aandacht besteed aan groenplanning en Altbausanierung, waarbij de sanering slaat op energierenovatie. Münster ontwikkelt nieuwe plannen alleen langs zijn OV-lijnen. Bruns' quote: "De beste aanpassingsstrategie is consequente doorzetting van duurzaamheidsbeleid".

Wilde, grijze haren
Een lesje innovatie in presenteren wordt gegeven door de senior onder de lezinggevers, Roland Günter. Deze professor met wilde grijze haren introduceert zijn lezing met de mededeling dat te veel wordt geluisterd en te weinig gelezen. Vervolgens raast hij door een powerpoint met veel grafisch leuk vormgegeven statements en plaatjes – zonder een woord te zeggen. Slechts een enkele keer licht hij een slide toe. De zaal blijft muisstil. Briljant.

Twee van de fraaie quotes van Günter: "OV is een kwestie van intelligentie: je moet meer nadenken vanwege het reisschema, je moet je rooster erop aanpassen en vervolgens kun je slim werken in de trein" en "Lelijkheid kost uiteindelijk meer energie dan na-isolatie": ecologie moet dus vooral esthetisch en psychologisch zijn.

Inspirerend is Günters stille maar niet minder scherpe pleidooi voor minder verlichting. Niet zuinige verlichting, nee, minder. Door nachtverlichting over hele stukken weg rijden mensen veel harder, waardoor meer ongelukken gebeuren en onnodig energie – bij lamp en auto – wordt verspild. Ik kreeg er meteen een idee bij van lantaarns met sensoren die alleen aangaan als een auto er een bepaalde afstand vandaan is. Weg met het licht!

Op naar de lunch
Wat een totale armoe is de presentatie hierna, die precies omgekeerd is: geen beeld, alleen een mondeling verhaal. Als je nu een Clinton bent lukt dat nog wel, maar Michael von der Mühlen, Stadtdirektor van Gelsenkirchen, is geen Clinton. Ik hoor van hem geen noemenswaardig feit en doezel weg totdat een leuke quote me wakkerschud: "Van de auto naar het OV is een narcistische vernedering".

Afbeeldingen
Foto 1: Franz Alt heeft bekende vrienden