Kan hoogwaardige spouwmuurisolatie een bijdrage leveren aan de circulaire transitie en de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad versnel invullen? “Ga je hier hoogwaardig aan de slag, dan helpt dat de opschaling.”
Marcel van Haren, adviseur klant en markt bij Takkenkamp Groep, schetst de verschillende transities waar we als sector mee te maken hebben. “Allereerst de circulaire transitie: hoe ga je om met het hergebruik van grondstoffen? Vervolgens heb je de warmtevraaginvulling: hoe ga je van het gas af en naar een vervangende warmtevoorziening? De afgelopen jaren hebben we regelmatig producenten en leveranciers uitgedaagd om bij de gebouwde omgeving te kijken naar het meest begrensde deel van de woning, de spouwmuur.”
Ga je daar hoogwaardig aan de slag, dan helpt dat de opschaling. “Bovendien hoef je dan niet in de woning met voorzetwanden te werken of aan de buitenkant met nieuwe gevels”, gaat Marcel verder. “Op een gegeven moment zijn we zelf begonnen met productontwikkeling. Daarbij kwamen we terecht bij Aerogel, een nanotechnologie uit de ruimtevaart, bedoeld voor hoogwaardige overgangsweerstanden in compacte ruimtes. Wij hebben daarna van Aerogel een verwerkbaar na-isolatie product voor spouwmuurisolatie gemaakt, Airofill supreme insulation.” Marcel noemt een belangrijk voordeel van het bij isolatie aan de gang gaan in de spouwmuur: “Daardoor hoef je het niet elders te compenseren met bijvoorbeeld triple vacuüm glas of extra dakisolatie. Energielasten en kosten voor de huurder blijven beheersbaar.”
Isolatie-uitdaging
De ontwikkeling kwam vijf jaar geleden in een stroomversnelling toen Takkenkamp inging op de isolatie-uitdaging van drie Utrechtse woningcorporaties aan de markt op drie thema’s: binnen, buiten en spouwmuur. Marcel: “Het leidde ertoe dat we samen met Portaal – een van de drie woningcorporaties – in Amersfoort de beschikking kregen over een proeftuin van 850 woningen. Vervolgens hebben we gekeken of het was op te schalen. Daarbij keken we naar de technische-, financiële- en klantwaarde, zowel voor huurder als verhuurder. Nadat die lichten op groen stonden deden we ook pilots met andere corporaties. Dat leidde ertoe dat we nu met Airofill beschikken over een marktgereed product.”
Marcel van Haren: "Samen met Portaal kregen we in Amersfoort de beschikking over een proeftuin van 850 woningen."
Takkenkamp heeft Airofill inmiddels in verschillende projecten seriematig toegepast. Daarnaast ziet Van Haren dat er ook steeds meer interesse komt vanuit de particuliere markt. Om aan de vraag te voldoen is er in Zelhem inmiddels een Airofill-fabriek, waarmee zo’n 9.000 woningen op jaarbasis worden bediend. In de afgelopen jaren stond Takkenkamp voor verschillende uitdagingen, vertelt Marcel: “Omdat het een volledig nieuw product was wat zich niet al tientallen jaren had bewezen, kregen we te maken met allerlei regels waaraan het moest voldoen. Daarnaast moest het een plek krijgen in de koersplannen van corporaties over de nationale prestatieafspraken en de warmtevraag-invulling. Ook de productie was een uitdaging, evenals het aanbrengen van het materiaal. Bovendien moesten we alles zelf ontwerpen. Om op al die uitdagingen in te spelen, hebben we aandacht besteed aan zaken als certificering en circulariteit, inclusief terugnamegarantie met 100% hergebruik.”
Volgende fase
Inmiddels zit Takkenkamp met Airofill in een volgende fase, het combineren van Airofill in de spouwmuur met biobased oplossingen voor dakisolatie bij het compleet isoleren van woningen. Marcel: “Daarmee willen we inspelen op thema’s als het reduceren van materiaalgebruik, het tegengaan van overdimensioneren en het beperken van CO2-intensieve materialen. Daarnaast kan bij biobased toepassingen met als motto ‘van land naar pand’ het verbouwen van isolatiegewassen zoals stro en hennep een alternatief zijn voor boeren die vanwege de stikstofproblematiek hun veestapel moeten inkrimpen. Die biobased producten worden verwerkt tot verwerkbare inblaasproducten voor dakisolatie.” Dat laatste brengt ook nieuwe uitdagingen met zich mee: “Die zitten niet zozeer in het aanbrengen, maar zijn vooral bouwfysisch: je voegt namelijk best wat gewicht toe aan de dakconstructie.”
Elkaar versterken
Belangrijk bij dit alles, benadrukt Marcel, is de nieuwe manier van samenwerken. Met partners, waarbij je elkaar versterkt. Rick Evers, regiodirecteur bij Takkenkamp Vastgoed Verduurzamers Oost, en Rick Ebbers, teamleider Wijkaanpak bij De Naobers Vastgoedonderhoud, vertellen hoe dat in de praktijk werkt. Rick Evers: “Met zowel De Naobers als met wooncorporatie Wonion werken we als Takkenkamp al op een horizontale as samen. Daardoor is er onderling voldoende vertrouwen. We kunnen nu samen pionieren zonder definitieve certificeringen en lambda-waardes. Daarbij rekent De Naobers op basis van inschattingen woningen door. We doen dat op maat, omdat ieder project en soms zelfs iedere woning net een andere opbouw of dakconstructie heeft.”
Rick Evers: "We kunnen nu samen pionieren zonder definitieve certificeringen en lambda-waardes."
Rick Ebbers vertelt dat De Naobers momenteel een aantal pilots in voorbereiding heeft, waarbij Airofill en biobased producten worden gecombineerd bij het compleet verduurzamen van een bestaande woning. “We zien daarbij dat we de verschillende constructieve uitdagingen die we tegenkomen goed kunnen tackelen door de manier waarop we als De Naobers, Takkenkamp en Wonion met elkaar omgaan. De uitdaging nu is om zo’n afstemming ook te krijgen met de energielabelpartijen en partijen die zich bezighouden met de NTA-berekeningen. Zodat zij de waarden die Takkenkamp afgeeft en die wij verwerken ook accepteren.”
Rick Ebbers: "De verschillende constructieve uitdagingen die we tegenkomen kunnen we goed tackelen, door de manier waarop we als De Naobers, Takkenkamp en Wonion met elkaar omgaan."
Aanpak Wonion
Rob Helmes, vastgoedadviseur bij Wonion, vertelt over de aanpak van Wonion: “Wij hebben een masterplan vastgesteld om in 2040 CO2-neutraal te zijn. Daarbij willen we jaarlijks 100 tot 150 woningen van ons totale bezit van 4000 woningen verduurzamen. Dat doen we door Nul-op-de-Meter te verduurzamen. Inmiddels hebben we op die manier al zo’n 300 woningen verduurzaamd. Daarbij kijken we ook naar circulariteit, het hergebruik van bestaande materialen en naar de toepassing van biobased materialen. Daarnaast willen we van een projectmatige werkwijze naar een procesmatige werkwijze. Zowel intern, als extern met onderhoudspartners. We willen daarbij de partners, die we selecteren op basis van duurzaamheid – vier onderhoudspartijen en drie installatiepartijen – zowel het verduurzamen als het onderhoud laten doen.”
Klantgestuurd
Wonion werkte met Takkenkamp al jaren samen op het gebied van onderhoud en verduurzaming. Rob: “Dat gebeurde met name klantgestuurd.” Inmiddels is er een volgende stap in de samenwerking. “Nu we als Wonion aan de slag gaan met de Nul-op-de-Meter zijn we bezig om met behulp van de NTA-berekening de warmtevraag zo laag mogelijk te houden. Airofill kan daarbij als spouwmuurisolatie een belangrijke bijdrage leveren, in ieder geval in de kopgevel maar mogelijk ook bij de langsgevel. Je voorkomt namelijk door de hoogwaardige dat je bij een kopgevel buiten- en/of binnen gevelisolatie moet toepassen om de waardes te halen die je nodig hebt.” Inmiddels is voor de toepassing van onder meer Airofill door Wonion en Sité Woondiensten een landelijke subsidie aangevraagd voor 1500 woningen die naar alle waarschijnlijkheid wordt toegekend. De 1500 woningen worden in een periode van vier jaar verduurzaamd. Wonion heeft sinds 2023 ervaring met de toepassing van Airofill, in enkele tientallen woningen.
Rob Helmes: "Nu we als Wonion aan de slag zijn met het verduurzamen tot Nul-op-de-meter, zijn we bezig om met behulp van de NTA-berekening de warmtevraag zo laag mogelijk te houden."
Biobased materialen
Wonion is samen met andere corporaties in de Achterhoek ook bezig met het toepassen van biobased materialen in woningen. Rob: “Dat doen we nu vooral met stro, maar we kijken ook naar andere producten. We passen het toe tegelijk met het aanbrengen van Airofill en het zit ook in dezelfde subsidieaanvraag.” Naast het voordeel van het voorkomen van het plaatsen van een nieuwe kopgevel en het bijdragen aan een lagere warmtevraag ziet Rob nog meer voordelen van Airofill: “Het bewonersgemak. Zo hoef je geen vergunning aan te vragen. Ook levert het een kleine bijdrage aan de kierdichting.” Hij hoopt dat Airofill in de toekomst nog verder wordt ontwikkeld: “De materiaalscore is al behoorlijk goed, maar de samenstelling kan nóg beter, als het product meer biobased wordt. Als woningcorporatie hoop ik daarnaast dat het product verder wordt opgeschaald, zodat het ook goedkoper wordt.”
Oproep aan andere woningcorporaties
Rick Evers vindt dat dankzij het platform Building Balance alle uitdagingen rond biobased bouwen bij dakisolatie wel zijn geadresseerd, waardoor ook een versnelling plaatsvindt. Bij Airofill is dat anders. “In de toepassing daarvan zou ik graag een versnelling zien. Ik zie dat Wonion daar echt een koploper is door actief te stellen dat ze in één keer met de woning klaar willen zijn voor de toekomst. Met Nul-op-de-Meter en door afscheid te nemen van aardgas. Mijn oproep gaat daarom vooral naar andere corporaties om ook die stap te durven zetten naar Parisproof.” Rick Ebbers beaamt dat: “Het is het beleid van Wonion dat het mogelijk maakt om te laten zien dat de oplossingen haalbaar zijn.” Marcel ziet hier ook een rol voor de overheid. “Ik denk dat je naar een aanpak met de wortel en de stok moet gaan. We hebben lange tijd corporaties de wortel gegeven, waarbij ze zaken zelf mochten invullen. Daardoor doet de ene heel veel en wacht de ander af. Nu is het tijd voor stringenter beleid. Richting corporaties is mijn oproep: verdiep je in de Nationale Prestatieafspraken, kijk vooruit naar 2050, doe pilots en schaal bewezen resultaten op. Kijk naar de mogelijkheden van nu en neem innovaties mee zoals Airofill. Wij vertrouwen erin en willen daarom risicodragend meedoen in projecten. Daarnaast is het belangrijk dat woningcorporaties daarbij vasthouden aan hun strategie en die borgen in hun organisatie. Ook daarin is Wonion een lichtend voorbeeld.” Rick Ebbers voegt daaraan toe: “Ga van een projectaanpak naar een procesaanpak, waarbij je kiest voor een basisaanpak die je per gebouw kunt tweaken.”
Even voorstellen
Rick Ebbers is teamleider van De Naobers Wijkaanpak, een vastgoedonderhoudsbedrijf dat zich integraal – zowel bouwkundig als installatietechnisch – bezighoudt met bestaand vastgoed. Dit doen ze vooral voor woningcorporaties, maar ook voor VvE’s en andere vastgoedeigenaren. Bij de wijkaanpak wordt de verduurzaming van woning project- en procesmatig opgepakt. Daarnaast houdt De Naobers zich bezig met het dagdagelijks onderhoud. De Naobers heeft veel vakdisciplines in huis, maar werkt ook samen met vaste partners, waaronder Takkenkamp.
Rick Evers is regiodirecteur bij Takkenkamp Vastgoed Verduurzamers Oost. Takkenkamp is een landelijk opererende specialist, die van origine een gevelonderhoudsbedrijf is. Takkenkamp houdt zich bezig met het renoveren, onderhouden en verduurzamen in de gemetselde buitenschil: dak, bodem en vloer. In ‘Oost’ werkt Takkenkamp voor een aantal vaste opdrachtgevers waaronder De Naobers. Daarnaast werkt Takkenkamp Oost voor landelijke aannemers, VvE’s en particulieren.
Marcel van Haren is adviseur klant en markt bij Takkenkamp Groep. Takkenkamp is een specialistisch vastgoedonderhoudsbedrijf dat op een horizontale wijze in de ketensamenwerking samen met andere partners het vastgoed van woningcorporaties in de Achterhoek verduurzaamt. Van Haren werkt overkoepelend en is verantwoordelijk voor klant- en marktontwikkeling. Daarbij zorgt hij enerzijds voor het opzetten en onderhouden van robuuste samenwerkingsketens. Anderzijds houdt hij zich samen met collega’s bezig met techniek en innovaties. Een daarvan is Airofill.
Rob Helmes is vastgoedadviseur en verantwoordelijk voor de verduurzaming bij Wonion, een Achterhoekse wooncorporatie met circa 4000 woningen in de gemeente Oude IJsselstreek. Wonion houdt zich al vijftien jaar bezig met het verduurzamen van woningen en het plaatsen van zonnepanelen. Wonion heeft als doelstelling om in 2040 CO2-neutraal te zijn. Daarom is voor de woningen een masterplan gemaakt, waarbij voor alle complexen is vastgesteld wanneer ze aan de beurt komen. Wonion begint bij de woningen met een laag energielabel of een hoge warmtevraag.
Tekst: Peter Bekkering