Op weg naar reductie van CO₂ en stikstof is het zaak om bouwmaterieel in de toekomst zoveel mogelijk elektrisch te laten rijden. Er zijn al duurzame bouwers die op dit moment dergelijke initiatieven nemen, maar het zijn vooral opdrachtgevers die daar meer om moeten gaan vragen. Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) heeft dit laten onderzoeken en stelt: “Wees niet bang om uit te dagen”.

Slechts een heel klein deel van de stikstofdepositie in Nederland wordt veroorzaakt door de bouwsector: minder dan 0,6% (bron: Bouwend Nederland). Toch moet van elk bouwproject duidelijk zijn dat er geen nadelig effect voor de natuur optreedt. Omdat een derde van die stikstofuitstoot afkomstig is van bouwmachines, heeft het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) de vraag onderzocht: hoe kun je die uitstoot snel verminderen?

Noah Baars is bij het RVB verantwoordelijk voor het programma Schoon en Emissieloos Bouwen. De doelstelling van de overheid is een reductie van 60 procent van de stikstofuitstoot door de bouwsector in 2030 (ten opzichte van 2021). In opdracht van het RVB heeft onderzoeksbureau Fronteer gesproken met bouwbedrijven, machineproducenten en andere experts over bouwmachines zonder uitstoot. Het doel daarvan is meer duidelijkheid te krijgen over wat er al mogelijk is met elektrisch bouwmaterieel. En verder om advies te geven over wat het RVB kan doen om de stikstofuitstoot op de bouwplaats snel te verminderen.

Al veel technisch haalbaar

“Veel marktpartijen zijn daar al mee bezig en uit die ervaringen willen we lessen leren”, zegt Baars. “Het blijkt dat met elektrische kranen en andere machines al veel technisch haalbaar is, maar dat er nog niet altijd voldoende materieel beschikbaar is.”

De vuistregel is: hoe groter het benodigde vermogen - uitgedrukt in kilowatt (kW) - hoe kleiner de beschikbaarheid. Zware heimachines werken bijvoorbeeld nu nog allemaal, op een enkele uitzondering na, met zware dieselmotoren die een vermogen hebben van meer dan 500 kW. Bij de middengroep tot 130 kW - zoals graafmachines - kan er technisch al heel veel, maar is de beschikbaarheid een probleem. Bij kleine machines - zoals shovels - met een vermogen van minder dan 19 kW kun je soepel overschakelen naar nul uitstoot.

Naast het vermogen speelt ook de afhankelijkheid van de seizoenen, aldus Baars. “Misschien is het wel interessant om met een winterstop te werken, omdat bij koud weer accu’s veel slechter presteren.”

Aanbesteden

De onderzoekers raden aan om meteen bij aanbestedingen eisen te stellen aan het in te zetten materieel: “Er kan al heel veel en de ontwikkelingen gaan snel: wees niet bang om uit te dagen. Als je bovendien geen eisen stelt, krijg je het materieel dat over is.”

In de praktijk zijn dat vooral verouderde machines met dieselmotoren. Je kunt volgens de onderzoekers met inkoopcriteria de overstap naar schone machines versnellen. “Het RVB wil de markt stimuleren om zoveel mogelijk emissieloos te bouwen”, zegt Baars. “Het gebruik van schoner materieel zal binnen onze inkoopcontracten daarom de komende jaren een steeds grotere rol gaan spelen.”

Vooralsnog zijn de aanschafkosten van elektrisch materieel nog wel hoger. Een emissieloze machine is gemiddeld 2,5 keer duurder dan de dieselvariant. De onderzoekers raden aan om de kosten van de transitie naar elektrisch materieel te delen. Dat kan met subsidies. Baars: “Je moet overigens niet alleen naar de aanschafkosten kijken. Opladen is vaak minder duur dan diesel. Daardoor kan elektrisch materieel op termijn toch goedkoper zijn.”

Het RVB kan daarom in de aanbestedingen rekening houden met de hogere kosten voor de huur van elektrische machines en met potentiële vertragingen (denk aan de winterstop). Nog een advies: “Bouw marges in, zodat bouwers kunnen experimenteren met innovaties en een nieuwe manier van werken.” Deze marges kunnen volgens Fronteer bestaan uit geld, tijd en ruimte voor falen.

Modulair bouwen

Bij het formuleren van een opdracht kan ook specifiek rekening worden gehouden met uitstootvrije ambities. Moet je bijvoorbeeld per se heien? Of kan de fundering met elektrisch materieel geschroefd worden? En moet je afbreken met sloopkogels, die nu alleen nog op diesel draaien? Kun je misschien ook kiezen voor oogsten? Dan scheelt dan niet alleen materiaal dat je hergebruikt, maar ook meteen uitstoot.

“Vanuit duurzaamheid is ten slotte de ontwerpfase essentieel”, stelt Baars. “We hebben als RVB een maatschappelijke verantwoordelijkheid om zo duurzaam mogelijk te ontwerpen. Door bijvoorbeeld modulair en prefab te bouwen in een fabriek kunnen we voorkomen dat er een betonwagen met een dieselmotor op de bouwplaats nodig is. In plaats daarvan kun je met een elektrische kraan de onderdelen als legoblokjes in elkaar zetten. Zo zijn we samen met de sector aan het leren hoe we kunnen bouwen met zo min mogelijk stikstofuitstoot.”

Lees ook:
Hybride boorrups

Bron: Rijksvastgoedbedrijf
Foto: BAM