Nu de energietransitie op gang komt, gaan we de komende jaren onze huizen volhangen met digitale apparatuur. Wordt dit domein dan het volgende slachtoffer van big tech? Gaan we ons afhankelijk maken van gratis slimme diensten, terwijl we betalen met onze privacy? Ontdek ook de slimme oplossingen voor de thuissituatie in het rapport Open HEM nu!, waarover Maarten de Vries (TKI Urban Energy) deze inleidende blog schreef.

Nederland zet in op de elektrificatie van de gebouwde omgeving. Daarbij maakt de cv-ketel plaats voor de elektrisch aangedreven warmtepomp, krijgt de woning een laadpaal voor de elektrische auto en wekken we met zonnepanelen onze eigen stroom op. Alleen is het stroomnet hier nog niet helemaal klaar voor en daardoor ontstaat de behoefte om energiestromen in onze woningen slim te managen. Dat bereik je bijvoorbeeld door de stroomvraag te veranderen, te verschuiven of uit te smeren in de tijd. Je laadt dan je elektrische auto bij thuiskomst niet meteen op vol vermogen op, maar pas als er goedkope en groene stroom beschikbaar is. Of je laat de warmtepomp al een uurtje eerder draaien. Goed voor het net en goed voor je portemonnee.

HEMS

Het uitgangspunt van het slimmer omgaan met elektriciteit is dat de consument niet steeds de laadkabel uit de auto moet halen of zelf de thermostaat continu moet bijstellen. Home Energy Management Systems (HEMS) gaan dit geautomatiseerd doen. Experts zien een belangrijke rol voor HEMS om de energietransitie betaalbaar uit te voeren en het systeem betrouwbaar te houden (bron: Energia.nl). Vandaar dat energieleveranciers, aggregatoren en leveranciers van apparaten deze HEMS de komende jaren gaan aanbieden.

HEMS werken op basis van data en algoritmes. Het gebruik van monitoringsdata, afkomstig uit allerlei sensoren of uit de slimme meter, maakt de aansturing mogelijk. De vraag is wel hoe de markt zal omgaan met deze data, en daarmee met de cyber security en de privacy van de klant. Want van wie zijn de data? Wie verdient aan het gebruik van data? Of, als het de kant op gaat van Facebook: worden privégegevens over energie onderdeel van het verdienmodel?

Naast privacy en veiligheid gaat dit aspect ook over ongewenste machtsverhoudingen en verlies aan autonomie. Kijkt Google straks in jouw huis mee via de slimme thermostaat? Kunnen we onze warmtepomp nog wel zelf aansturen of geven we dat uit handen in ruil voor een paar euro korting of een gratis HEMS?

Techno-optimisten

Zijn dit realistische scenario’s of betreft het vooral doemdenken? In mijn werk zie ik dat de HEMS worden ontwikkeld door techno-optimisten: experts met een groot vertrouwen dat techniek al onze problemen oplost. Maar kunnen we wel op dit optimisme vertrouwen? En worden de goedhartige startups niet alsnog ingehaald door big tech met meer middelen en ontwikkelsnelheid? Het is immers niet evident dat de sector dit automatisch goed doet. Zo bleek de slimme deurbel van Ring bijvoorbeeld stiekem data door te sturen naar adverteerders.

Digitalisering maakt nieuwe oplossingen mogelijk, maar brengt dus ook nieuwe risico’s met zich mee. Willen we voorkomen dat we met de warmtepomp en de laadpaal de doos van Pandora in huis halen? Dan moeten we nu handelen.

Dit vraagstuk kan een organisatie niet solo oplossen. Het bedrijfsleven moet HEMS daarom zo ontwerpen dat het energiesysteem eerlijk, inclusief en democratisch bestuurbaar blijft. Privacy en cyber security moeten daarbij worden geborgd door de verzameling, opslag en uitwisseling via transparante spelregels te doen. Het is aan de overheid en toezichthouders om duidelijke kaders te stellen en dit af te dwingen.

Waar te beginnen in dit complexe speelveld? TKI Urban Energy heeft het Waag Futurelab gevraagd om hun visie te geven op HEMS. Op welke manier kunnen we HEMS inrichten, zodat publieke waarden geborgd blijven? Ofwel: hoe houden we het veilig, eerlijk en democratisch bestuurbaar? Daarover publiceerde het Waag Futurelab het visiedocument Open HEM nu! Waarom dit het moment is voor de ontwikkeling van open Home Energy Management met nuttige handvatten voor bedrijfsleven en de toezichthouders.

Bijeenkomsten

Wil je veel meer te weten komen over dit onderwerp? Dat kan in het gratis webinar Smart Energy Community voor woningen en bedrijfsgebouwen met thema’s als data opslaan, delen en beveiligen. Het webinar vindt plaats op dinsdag 25 april (15.00-16.15 uur) en hier vind je het complete programma en kun je je aanmelden.

Vervolgens kun je op woensdagmiddag 10 mei ook deelnemen aan de fysieke bijeenkomst Expertsessie Energy Management Systems in Utrecht. Daar wordt veel kennis gedeeld, met aansprekende voorbeelden uit de praktijk, kun je interactief met elkaar in gesprek gaan tijdens verschillende workshops.

Check nu deze achtergronden: Open HEM nu!

Tekst: Maarten de Vries (TKI Urban Energy)
Foto: Shutterstock