Gaat de saldering snel worden afgebouwd of niet? Terwijl die beslissing net door de Tweede Kamer werd uitgesteld, kwamen vertegenwoordigers uit de zonnepanelensector bijeen in het Haagse Louwman Museum voor het congres ‘Solar in 2030’. Ongeacht de stemming in de Kamer blijft het toekomstperspectief onveranderd positief.

In een decor van historische automobielen leidde dagvoorzitter Eric Corton op woensdag 1 februari de aanwezigen door een uiterst afwisselend congres. Met veel cijfers, innovatieve technieken en internationale perspectieven werd de sector een beeld voorgehouden dat vooralsnog niet op krimp lijkt af te stevenen. Zo mikt branchevoorzitter Wijnand van Hooff (Holland Solar) op een verdrievoudiging van het huidige zonnestroomvermogen in acht jaar tijd.

Uitbundig

In percentages en absolute aantallen bleef de groei stabiel ten opzichte van de afgelopen jaren (3%; 3,9 GWp erbij), zo vertelde Daan Jansen, hoofdonderzoeker van medeorganisator DNEResearch. Het gaat wel om aantallen waar niemand in Europa aan kan tippen. De nieuwe cijfers kwamen uit het tegelijkertijd gepresenteerde Nationaal Solar Trendrapport 2023. De groei is vooral terug te vinden in de woningsector, terwijl de zakelijke markt (bedrijvendaken, zonneparken) stagneerde (-13%). Vooral de bedrijfsdaken blijven achter.

Nederland is daarmee fier koploper, met per vierkante kilometer tien keer zoveel zonnepanelen als het gemiddelde in Europa. Door de verhoging van het gezamenlijke zonnestroomvermogen en de uitbundige zonneschijn werd 2022 ook het eerste jaar dat de gemiddeld prijs van stroom op de energiemarkt overdag soms lager was dan het nachttarief.

Half miljard

Veel sprekers gingen in op de lastige kwestie van het balanceren van pieken en dalen van de opgewekte stroom en de elektriciteitsvraag van consumenten. Afschakelen van installaties is het laatste dat je wilt. De prijzen van stroom zijn overdag echter duidelijk aan het zakken en daardoor wordt investeren in nieuwe zonneparken en -technieken minder winstgevend.
Ontwikkelaar Powerfield, zo vertelde chief technology officer Ivo van Dam, is daarom bezig met virtuele energiesystemen (inclusief héél grote accu’s) om vraag en aanbod beter op elkaar te kunnen afstemmen. Dat kan bijvoorbeeld door het tijdstip van ‘veel vraag’ te verplaatsen en te profiteren van slimme opslag. Het wordt daarbij onderschat, aldus Van Dam, hoe snel momenteel de prijzen van batterijen ook aan het zakken zijn.
Daarnaast moet er ook worden geïnvesteerd in opslag voor de langere termijn, met oplossingen in de grond (zoals water en basalt) of met waterstof. Verder kondigde Van Dam aan dat Powerfield een half miljard euro heeft opgehaald om te kunnen investeren in accu’s, laadpalen en zonneweiden. Proficiat!

België

De onderzoekers van de bovengenoemde cijfers benoemden nog obstakels in de vorm van materiaal- en personeelstekorten en ook een tekort aan netcapaciteit in de zakelijke markt. Vandaar dat ook zij aanbevolen om aan de slag te gaan met flexibelere elektriciteits- en opslagsystemen en ook met variabelere contracten. Op die drie laatste punten is België al heel wat verder.

In de presentatie van Wannes Demarcke hoorden we meer over de Vlaamse stand van zaken. Er zijn daar minder zonneweiden dan in Nederland en ook minder netcongestie. Vlaanderen heeft al ervaring met het grotendeels wegvallen van de overheidssubsidie voor panelen. De verkoopcijfers stokten daarom in 2021, maar gingen in 2022 alweer omhoog. De afschaffing van de Vlaamse variant van salderen bleek slimme sturing en opslag een forse impuls te geven. Tip voor de Nederlandse markt: let erop dat er voorafgaand aan het einde van de salderingsregeling een rush op de panelen kan komen.

Tandemtechnologie

Nog enkele buitenlandse sprekers hadden veel meer perspectieven voor de zaal in petto. De Italiaan Gianluca Coletti (TNO) benoemde trends als de komst van nieuwe type zonnecellen, zodat de energiedichtheid en opbrengst omhoog kan. Dat geldt ook voor het gebruik van het hele lichtspectrum met meerdere type cellen bovenop elkaar (tandemtechnologie) of de toepassing van tweezijdige zonnepanelen. Ook zal de Europese productie beter van de grond moeten komen, evenals het slim, lichter en meer circulair ontwerpen.

De geopolitiek speelde dit jaar geducht mee op het congres. Want als gevolg van de oorlog in Oekraïne is de Chinese dominantie op de pv-markt ook in een ander daglicht komen te staan. Terwijl dit nog maar twaalf jaar geleden een Europese markt was, zo hield Claus Wattendrup (Vattenfall) de zaal voor. Hij liet zien dat de pv-markt in Zweden dramatisch is veranderd, dat fossiele energie in rap tempo verdwijnt en dat door de groei van elektriciteit de vraag naar zonnepanelen explodeert. “Solar wordt het werkpaard van de energietransitie”. Het zijn nu echter nog Europese regels, subsidies en politici die een steentje moeten bijdragen, aldus Wattendrup.

Afrekenen aan de grens

Gerard de Leede (Solarge) vervolgde met een hele reeks aan regels en ontwikkelingen die eraan komen (onder meer vanuit Europa). Dan is staatssteun zoals Amerika en China die geven van belang en daarom kijkt hij hoopvol uit naar het net twee dagen eerder gepresenteerde Europese Green Deal Industrial Plan. Ook wees hij op nieuwe duurzame voorwaarden ten aanzien van de CO₂-uitstoot, circulariteit en dwangarbeid. Verder noemde hij het EU-voorstel over het Carbon Border Adjustment Mechanism, waardoor je vanaf 2026 de CO₂-uitstoot die vrijkomt bij de productie van geïmporteerde panelen aan de grens moet afrekenen. Ook voor circulariteit verwacht hij keiharde eisen. Solarge is wat dat betreft al goed bezig door te werken met sterke en lichte kunststoffen gemaakt van gerecycled materiaal.

Los van de panelen hebben we ook een vernieuwd elektriciteitssysteem nodig en daarover vertelde de Oostenrijkse professor Peter Palensky (TU Delft). Net als meerdere sprekers stipte hij aan dat we in de toekomst meer onderling en op kleine schaal (peer-to-peer) stroom gaan uitwisselen. Het openbare grid moet dan wel fors op de schop. Betrouwbaarheid en stabiliteit moeten worden gegarandeerd en juist door lokale uitwisseling kunnen problemen op grote schaal worden voorkomen. Dat zal wel per oplossing en buurt maatwerk vereisen.

De Tweede Kamer heeft uiteindelijk gestemd voor het afbouwen van de salderingsregeling vanaf 1 januari 2025. Nu de Eerste Kamer nog… De meerderheid van de aanwezigen in de congreszaal van het museum was het daar overigens helemaal mee eens en ook de branchevereniging Holland Solar liet na de stemming een positief geluid horen. Verder zou, aldus Van Hooff, de aanleg van zonnepanelen op andere manieren kunnen (en moeten) worden gestimuleerd en gesubsidieerd. En er moet, naast het verzwaren en verslimmen van het net, een recyclingssysteem komen, vindt de branche zelf. Een mooie boodschap in deze Week van de Circulaire Economie.

Verslag: Ysbrand Visser (Duurzaam Gebouwd)
Fotografie: SolarSolutions International