Begin energietransitie op basis van wijkcontext

Met de Transitievisie Warmte in de hand kun je wel een wijk ingaan, maar als je vervolgens een louter technisch betoog houdt, sla je de plank mis. Het Wijkkompas biedt je tools om wel juist af te trappen. “Iedere wijkaanpak zou moeten beginnen met aandacht voor de sociaal-maatschappelijke thema’s die spelen in de wijk. Daarna ga je pas kijken naar de technisch-economische aspecten”, aldus Yael Aartsma, programmamanager ‘Wijken met nieuwe energie’ van Stroomversnelling.

Het Wijkkompas is een hulpmiddel voor gemeenten, woningcorporaties, bewonersinitiatieven en andere stakeholders die samenwerken aan de verduurzaming van wijken, dorpen of gebieden. Yael Aartsma (foto rechts) heeft hiermee in veel verschillende wijken praktijkervaring opgedaan. Haar belangrijkste boodschap: “Begin met de vraag: wat speelt er in deze wijk? Zijn er ook nog andere opgaven naast de energietransitie? Want als je verzuimt om een wijkaanpak te starten op basis van de sociaal-maatschappelijke karakteristieken, plak je feitelijk steeds hetzelfde proces op iedere wijk waarmee je aan de slag gaat. Het resultaat is dan geen gebiedsaanpak, maar een soort ‘goed doorberekende warmteaanpak’ die niet aansluit bij de lokale context. Maar we weten allemaal: iedere wijk heeft toch echt unieke kenmerken.”

Geen concrete beloften

“Gelukkig hebben we veel voorbeelden waar dit proces goed gaat. Toch gebeurt het nog te weinig. Op intellectueel niveau weten gemeenteambtenaren best dat je eigenlijk de wijk zou moeten ingaan, want zo kun je beter aansluiten op wensen van bewoners en op bestaande netwerken in de wijk. Je komt gewoon veel meer te weten. Maar of het nou komt door personeelsgebrek of door het missen van bepaalde kennis en ervaring, je ziet toch heel vaak dat een projectteam begint met het doorrekenen van allerlei technische opties.”

“Soms leeft bij gemeenten het idee dat er nog van alles moet worden uitgezocht om met een duidelijk verhaal naar de bewoners te kunnen gaan. Dan zeg ik: zolang je maar geen concrete beloften doet, kun je gewoon de wijk ingaan en als een gelijkwaardige gesprekspartner met iedereen het gesprek aangaan en zo je informatie ophalen. Uiteindelijk willen de bewoners - heel terecht - mede-eigenaar zijn van de verbeteringen in hun wijk.”

Zes thema’s, twee sporen

Het Wijkkompas is een tool van Stroomversnelling, waaraan ook Aartsma heeft bijgedragen. Dit hulpmiddel geeft houvast in alle fasen van de wijkaanpak en houdt rekening met de factoren en belangen die daarbij een rol spelen. Hierbij wordt een planning aangegeven en een focus op de zes belangrijkste thema’s (zie afbeelding boven). Deze zijn ondergebracht in een sociaal-maatschappelijke en een technisch-economische spoor.

Het sociaal-maatschappelijke spoor
Binnen het sociaal-maatschappelijke spoor in een wijkaanpak zijn dit de drie hoofdthema’s:

1. Bewoners doen mee: De wensen, belangen en perspectieven van de bewoners worden zorgvuldig meegenomen in de wijkaanpak. Bestaande netwerken en structuren binnen de wijk worden benut. Bewoners en bewonersinitiatieven krijgen de ruimte om een rol te spelen in de wijkaanpak.
2. Zakelijke vastgoedeigenaren doen mee: De belangen en perspectieven van woningcorporaties, particuliere verhuurders en eigenaren van utiliteitsbouw worden meegenomen in de wijkaanpak. De mate van het bezit in de wijk en energievraag maken dat zakelijke vastgoedeigenaren meer of juist minder betrokken kunnen zijn bij het proces.
3. Besluitvorming verloopt zorgvuldig en transparant: Beleidsmakers en besluitvormers vullen hun regierol in op een manier die past bij de wijk. De perspectieven en belangen van alle belanghebbenden worden goed meegenomen in een transparant besluitvormingsproces. Belanghebbenden worden regelmatig op de hoogte gehouden en krijgen ook de ruimte om inspraak te hebben op de besluitvorming, bijvoorbeeld via zienswijzen, inspraakavonden of burgerberaden.

Het technisch-economische spoor
Binnen het technisch-economische spoor in een wijkaanpak zijn er ook drie hoofdthema’s:

1. De overstap is betaalbaar en financierbaar: Alle belanghebbenden, onder wie bewoners, zakelijke vastgoedeigenaren en de gemeente, kunnen de maatregelen die nodig zijn voor een duurzame woning of wijk betalen dan wel financieren. De benodigde investeringen en kosten worden op een juiste manier verdeeld.
2. Er is voor alle gebouwen een passend renovatieaanbod: Iedere wijk, straat en gebouw zijn anders. Voor elk gebouw is er een passend renovatieaanbod beschikbaar, met de juiste technologische oplossing. Oplossingen dragen bij aan duurzame woningen en aan de leefkwaliteit van de wijk als geheel.
3. Het energienetwerk is betrouwbaar en fossielvrij: Het energienetwerk levert de benodigde warmte en elektriciteit aan de wijk. Vraag en aanbod sluiten op elkaar aan en alle energie is fossielvrij.

Maak jij deel uit van een projectteam in een wijkaanpak? Ga dan naar wijkkompas.nl en bekijk zelf wat deze tool voor jouw wijk kan betekenen.

Bron: Stroomversnelling
Afbeelding (boven): Shutterstock