In diverse blogs deelt Heembouw graag de ervaringen in de circulaire bouw met de buitenwereld. Hieronder vertelt Bianca Woutersen over de lessen die ze leerde bij de renovatie van het Circulair Paviljoen. “Het is belangrijk om duurzaamheid niet te doen om een bepaald certificaat of iets dergelijks te halen.”

Tekst: Bianca Woutersen

In mijn vorige blog op Duurzaam Gebouwd beschreef ik aan de hand van de renovatie van het Circulair Paviljoen op business park Schiphol Trade Park hoe we bij Heembouw circulaire renovaties aanpakken. We deden inmiddels flink wat ervaring op met circulair bouwen en renoveren en in dit blog vertel ik over de lessen die wij bij de renovatie van Circulair Paviljoen leerden. Als we onze ervaringen delen worden we er samen steeds beter in en dat is belangrijk, want gebruikmaken van bestaande materialen zorgt voor minder afval en uiteindelijk een beter klimaat.

Bij circulariteit gaat het wat ons betreft om drie dingen:

• Demontabel bouwen, zodat materialen op termijn herbruikbaar zijn.
• Bestaande materialen en producten hergebruiken.
• Van bestaande materialen nieuwe producten maken.

Dat brengt verder de volgende vier aandachtspunten met zich mee:

• Wederzijds vertrouwen

Als ontwerpende bouwer zijn we gewend aan een heel hechte samenwerking tussen de opeenvolgende disciplines van ontwerp, werkvoorbereiding en uitvoering. Dat is belangrijk, want doordat je aan het begin van een project nog niet weet welke materialen allemaal beschikbaar komen, kun je het ontwerp tussentijds nog wijzigen. Het is echt een interactief proces, waarbij wederzijds vertrouwen tussen alle betrokken partijen heel belangrijk is.

Een voorbeeld: voor het Circulair Paviljoen (foto boven) op het Schiphol Trade Park (Hoofddorp) vonden we bij een lokale handelaar prachtige, authentieke ramen uit het Arsenaal in Leiden. De architect was er meteen van overtuigd dat dit samen met hergebruikte balken de buitenwand kon worden van de loods. De ramen waren echter niet allemaal even groot. We hebben daarom elk individueel raam ingemeten en ingetekend, waarna het ontwerp er zoveel mogelijk op is aangepast.

Dat soort aanpassingen en het speling houden om maatverschillen op te vangen, is vaker nodig, zowel in het ontwerp als in de uitvoering. Zo hebben we bij het Circulair Paviljoen alle ramen eerst in de werkplaats genummerd en aangepast, waarna het geheel op de bouw in elkaar is gezet. Een echte topprestatie! Het was geweldig om zo fijn samen te werken met de opdrachtgever, architect en andere betrokken partijen.

• Flexibiliteit

Bij het toepassen van hergebruikte materialen heb je meestal twee keuzes:

• het product in de eigen hoedanigheid toepassen en het ontwerp aanpassen;
• het product aanpassen om het in te passen in het architectonisch ontwerp.

Het is belangrijk hierin een gedegen afweging te maken.

Zo vonden wij tijdens onze zoektocht naar gebruikte materialen een stalen spant. Deze IPE400 was beschikbaar en paste binnen het ontwerp, maar er zat geen certificaat bij. Wat te doen? Na overleg durfde de constructeur hergebruik aan, met de voorwaarde dat het spant uit een Nederlands project kwam.

Een ander voorbeeld: bij het Circulair Paviljoen bestaat de constructie van de huurunits in het gebouw uit Skellet-profielen. Het grote voordeel hiervan is dat de units daardoor aan het einde van hun levensloop kunnen worden gedemonteerd. Er kan dan met de losse onderdelen weer een nieuwe constructie opgebouwd worden, zelfs met een compleet nieuwe functie.
De strakke maatvoering van dit systeem (op 25 mm) betekent wel dat aansluitende materialen ook in dat stramien moeten passen. Voor de hergebruikte kozijnen was dat wat lastig en daarom zijn de maatverschillen uiteindelijk weggewerkt in een aangepaste detaillering van de stelkozijnen. Deze voorbeelden laten zien dat flexibiliteit van alle partijen nodig is om circulair bouwen te doen slagen.

• Plannen en deadlines

Ook is het belangrijk bij circulair renoveren om je te realiseren dat het zoeken naar materialen tijd kost. Wij beginnen daar altijd goed op tijd mee, zodat we materialen eventueel ook kunnen reserveren. Als het echter niet lukt besluiten we op een bepaald moment ook om ermee te stoppen, anders brengen we de planning in gevaar.

• Doe het vanuit je hart

Tot slot is het belangrijk om duurzaamheid niet te doen om een bepaald certificaat of iets dergelijks te halen. De intrinsieke motivatie moet uit je hart komen. Dan levert het zo veel meer op en haal je er het meeste uit.

Wij zijn als team bijvoorbeeld ook kritisch over waar we de materialen vandaan halen. Want enorme en verre transporten zijn uiteraard onwenselijk. We hebben ook oog voor het afval dat we creëren en proberen dat zoveel mogelijk te beperken.

Wij gebruikten voor het Circulair Paviljoen planken van Siberisch Larikshout vanwege het randje dat om dat hout heen zit. De architect noemt dat een schaduwvoeg. Normaal gesproken wordt de helft van zo’n plank weggegooid, omdat alleen het deel met het randje wordt gebruikt. Wij maakten in de werkplaats eenzelfde randje aan de andere helft, zodat we de hele plank konden gebruiken en geen afval creëerden.

Doe je mee?

Al met al kan ik circulair bouwen en renoveren van harte aanbevelen. Het is prachtig om bestaande producten een nieuw leven te geven en het doet absoluut geen afbreuk aan de kwaliteit van het gebouw. Sterker nog, het geeft een gebouw iets extra’s. Ik ben sinds het af is een aantal keren bij het Circulair Paviljoen geweest en het is zó mooi. Het straalt rust uit en heeft een verhaal (lees hierover mijn vorige blog).

Wil je meer weten over circulair bouwen en renoveren bij Heembouw. Neem gerust contact op met Bianca Woutersen.

Fotografie: Heembouw