Het Lente Akkoord 2.0 moet er op korte termijn komen om de MPG naar 0 te krijgen, met onder andere het doel om in 2030 de MPG naar 0,5 te reduceren. Met een CO₂-budget van nog maar 909 Mton voor Nederland en een uitstoot van 188,2 Mton in de bouw in 2018 hebben we zonder reductie geen budget meer over in 6 jaar. Is een MPG van 0,5 in 2030 dan nog wel reëel? Wat moet er gebeuren om de MPG bruikbaar te maken voor deze transitie?

Tekst: Onno Dwars (Ballast Nedam, links op foto) en Menno Schokker (Merosch, rechts op foto)

Klimaatneutraal = energieneutraal + milieuneutraal

Als we in 2050 een volledige circulaire bouw willen, moet de huidige methodiek van de MPG op de schop. Zeker als we bedenken dat op de huidige manier van bouwen ons budget in 2030 al op is. Hergebruik, biobased en de meest circulaire categorie ‘1 producten’ moeten worden beloond en de database aan materialen moet in sneltreinvaart worden vergroot. Merosch en Ballast Nedam Development sloegen de handen ineen om een wereld van MPG 0 te schetsen, inclusief de veranderingen die vandaag nog moeten plaatsvinden om dit doel te bereiken en te komen tot ‘milieuneutrale gebouwen’.

Een milieuneutraal gebouw is een gebouw waarbij de toegepaste materialen en producten van dat gebouw netto geen schade aanrichten aan het milieu. Een dergelijk gebouw heeft een MPG score van 0,0. Het gaat hierbij om de milieu-impact van de materialen tijdens de productie, het gebruik (in het gebouw) en de afdanking (hergebruik/recycling/verbranding et cetera) van de materialen. Met milieu-impact wordt niet alleen de uitgestoten CO2 bedoeld tijdens dit proces, maar ook zaken als landgebruik, ontbossing, vermesting (met minder biodiversiteit als gevolg door bijvoorbeeld stikstofuitstoot), toxiciteit (bijvoorbeeld asbest), uitputting van grondstoffen, et cetera.

Een milieuneutraal gebouw is dus wat anders dan bijvoorbeeld een energieneutraal gebouw. In dat geval wordt tijdens de gebruiksfase van het gebouw netto per jaar geen energie verbruikt. Wat we moeten willen, is dat we alleen nog maar energieneutraal én milieuneutraal bouwen. Dan pas kunnen we spreken over klimaatneutraal: gebouwen die zowel qua energieverbruik als materialisatie het milieu géén schade aanrichten.

Met deze 5 maatregelen maken we een grote stap voorwaarts:

1. Eenheid van MPG is een ouderwetse manier van denken. Positief effect van de MPG is dat het de compactheid van het gebouw bevordert: hoe efficiënter/compacter een gebouw, hoe lager de milieu-impact. Lijnrecht hiertegenover staat het volgende: kleinere appartementen, met dezelfde mate van compactheid, scoren slechter dan grotere appartementen. Dit komt doordat de MPG nu gestoeld is op de milieu-impact per m2 BVO. Beter is om de milieu-impact over het totaaloppervlak per woning te berekenen.
2. Databases voor MPG-producten zijn zeer slecht gevuld en moeten meer worden gestimuleerd. Van de 2.300 producten die zijn ingevoerd in de Nationale Milieu Database (NMD) zijn er maar 30 producten voor installaties, terwijl nu al 30% van de MPG-score installaties is – dit wil zeggen dat hoe duurzamer de gebouwen worden hoe meer negatieve impact percentage door de installaties komt. Om dus tot de beste keuze te komen, moeten meer materialen worden ingevoerd, dus leveranciers: laat uw product in NMD opnemen! Uw product vliegt dan, mits u een duurzaam product en productieproces heeft, over de MPG toonbank. Zo moet de MPG veel sneller omlaag. Nu al blijkt het mogelijk om grondgebonden woningen en appartementen met een MPG van onder de 0,5 te realiseren. Voor hoogbouw is de uitdaging hoger. Er moeten dan ook MPG-eisen per type gebouw komen. Samen met bovenstaande punten vormt dit een cirkel: Meer producten in database → lagere MPG → meer stimulans ketenverduurzaming → lagere mpg.
3. De invloed van de niet-duurzame industrie in MPG-rekenmethodieken moet anders. De industrie met bijvoorbeeld belangen bij nieuwe materialen, beton en staal (in plaats van hergebruik en hernieuwbaar) hadden en hebben bizar genoeg veel invloed in het gehele rekensysteem. Met bijvoorbeeld als resultaat: beton en staal zijn momenteel te positief gewaardeerd in de MPG en hergebruikte en hernieuwbare producten te negatief. Dat moet en kan echt beter. Biobased bouwen moet een positievere impact krijgen in de MPG-berekening. Nu worden biobased materialen slecht tot niet gewaardeerd waardoor de fossiele industrie onnodig in stand wordt gehouden. Door biobased bouwen aan te jagen wordt ook de verbouw van Nederlandse bouwmaterialen bevorderd. Een voorbeeld: de clt-score valt tegen in MPG en de CO2-opslag van het materiaal wordt niet meegenomen.
4. De onvolwassenheid van het MPG-systeem in relatie tot installaties, zonnepanelen en het energieconcept is een groot doorn in het oog. Zonnepanelen worden vooralsnog sterk, en onterecht, afgestraft. Staar je niet blind op alleen de MPG en stel duidelijke rekenregels op. Bijvoorbeeld: voer voor het aantal zonnepanelen standaard de hoeveelheid in die benodigd is voor BENG, ook al realiseer je er veel meer. Zo druk je energieambities niet de kop in en wordt de MPG nauwkeuriger (want minder ondergesneeuwd door de zonnepanelen) op de andere onderdelen.
5. De installaties die nodig zijn om beter dan de minimale BENG-norm te presteren zijn nu nog vrijgesteld in de MPG-systematiek. Hierdoor geeft de MPG geen goed beeld van de negatieve milieu-impact van het gebouw als geheel. Hierdoor wordt het verduurzamen van zonnepanelen niet nagejaagd.

Verhef klimaatneutraal bouwen tot norm

Laten we als sector van klimaatneutraal bouwen de norm maken en in 2030 alleen nog maar gebouwen maken die geen negatieve impact hebben op het klimaat. Dit vraagt een plan van aanpak vanuit de overheid, de bouw- en vastgoedsector en de industrie om stapsgewijs en integraal vanuit de normen, financiering en regelgeving tot een herziening van de huidige MPG-regelgeving te komen.